BELGELERLE

ÜNYE TARİHÇESİ

   

(Bu sayfa en son 08 Ocak 2013 tarihinde güncellenmiştir.)

 

ÜNYE TARİHÇESİ

Derleme : M. Ufuk MİSTEPE
(Araştırmacı - Orman Endüstri Yüksek Mühendisi)

 

 

Bu tarihçenin özelliği;
Tarihçenin Ünyeliler ortak paydasında kaleme alınmış olmasıdır.
Tarihsel anlatımda emeği geçenlerin çalışmalarından pasajlar sergilenmiştir.

 

Çifte Hamam'dan Tarihî Bir Görüntü

Ünye Belediyesi Fotoğraf Arşivi

 

            Ünye’de, M.Ö. XV Bin’li yıllarda Yüceler Köyü civarında ve Tilki Kaya Sığınağı’nda ilk köyaltı yerleşme izlerine rastlanmıştır.2 Ünyeli Arkeolog Prof. Dr. İsmail Kılıç KÖKTEN, M.Ö. X Bin’li yıllarda Cevizdere Havzası ve Tozkoparan Mağarası’nda ilkel endüstri izlerine rastlandığını ve köyaltı yerleşmelerinin sahile uzandıklarını ortaya çıkarmıştır. Tengirdekkaya Mağaraları’nda da Mezolitik Endüstri ürünleri bulunmuştur.3

 

            Prof. Dr. Mehmet ÖZSAİT ve ekibinin Ünye ve hinterlandında yaptığı yüzey araştırmaları ile “Karadeniz Bölgesi'nin uygarlık yönünden en eski tarihinin M.Ö. 1.000.000 - 100.000 yılları arasındaki Alt Paleolitik (Yontma Taş) Dönem’de başladığı bilgileri böylece teyit olunmuştur. Bu devre tanıklık eden âletler bölgede üç yerde ele geçmişlerdir. Birisi, Ünye'nin Yüceler Köyü olup, endüstrisi 1960 yılında Prof. Dr. İ. Kılıç KÖKTEN tarafından, Ceviz Deresi sekilerinde bulunan Achelléen tipteki el baltasıdır.1

 

            M.Ö. 2000’lerden itibaren tarih sahnesine çıkan Kaşkalar Ünye ve çevresinde yazılı tarihlerde adı geçen ilk topluluktur. Kaşkalar zaman zaman İç Anadolu’daki Hatti uygarlığına son veren Hititler'le savaşmışlar, başkent Hattuşaş’a (Boğazköy) kadar ilerlemişler ve onlara yönelik kuzeyden en önemli tehdidi oluşturmuşlardır. Hititler'in Kaşkalar’ı durdurduğu hattâ kısmî egemenlik altına aldıkları dönemler olduysa da bu dönemler kısa süreli ve geçici olmuştur. Sonraki devirde uzun bir süre Ünye ve çevresi tam bir devlet yapısı olmaksızın Asya kaynaklı ve Hititler'den arta kalan insan topluluklarının yaşama alanı olmuştur.

 

Halk Fırkası Binası, Kaymakamlık, Belediye Binası ve Bahçesi ile Tarihî Çınar

Ünye Belediyesi Fotoğraf Arşivi

 

            Ünye, Milât’tan 1270 sene evvel vuku bulan Truva Muharebe-i Meşhuresi’nden sonra, Karadeniz sahilinde tesis edilmiş müstemlekelerden birisi olup, ismi kadimi One veyahut Oney’dir.4

 

            M.Ö. 850 yılında yazılan İlyada Destanı6 ve Batı Kalibler’den (Chalybes occidentaux) hareketle elde edilen donelere dayanılarak, ‘Gümüşün Yurdu Alybĕ’nin muhtemelen Ünye olduğu savı vardır.7

 

            Ünye, M.Ö. 722'de Kapadokyalılar ve bir müddet Mısırlılar ve tekrar Asurîler elinde kalmış, sonra da Fenikeliler eline geçmiştir.8 Miletuslular’ın M.Ö. VII. Yüzyıl’ın ortalarına doğru bu bölgeye tekrar nüfuz ettikleri bilinmektedir. M.Ö. 670’te Miletuslu kolonistlerin Karadeniz’de koloniler oluşturduğu dönemde, adının Énoé antik kenti olarak çok daha öncelerden beri yer aldığı ve Milet Kolonileri Listesi dışında Küçük Asya Tablosu’nda Ünye adının Pont Polémoniaque alt bölgesinde Énoé olarak geçtiği ve yerleşik halkının Batı Kalipler olduğu anlaşılmıştır.5

 

Cumhuriyet Meydanı, Saray Câmii ve Tarihî Çınar Ağacı

Ünye Belediyesi Fotoğraf Arşivi

 

            Kimmerler’in Karadeniz Bölgesi’ndeki varlığını gösteren arkeolojik ve filolojik kanıtlar mevcuttur. Ünye'de bulunan bir gümüş kap (pfziale) Prof. Dr. Ekrem Akurgal tarafından M.Ö. VI. Yüzyıl’ın sonuna tarihlendirilmektedir.8 M.Ö. VIII. asırdan itibaren, İskitler’in Kimmerler’in ülkesine geldikleri kabul edilmektedir. İskit Devleti'nin ağırlık merkezi Karadeniz’in kuzeyi idi ve Türk asıllı unsurlar bu devlette önemli yere sahipti. Ordularında kadınların da bulunması sebebiyle Amazonlar efsanesi ortaya çıktı. Kimmerler’in egemenliğine son verip Anadolu’da büyük bir uygarlık kuran ve parayı icat eden Lidyalılar, Sardes yakınlarına gelen Pers ordusuyla karşılaştıkları savaşta yenildi. İranlılar tüm Anadolu’ya hâkim oldular ve Lidya Devleti tarih sahnesinden silindi. Ünye çevresinde Lidya etkisi yok gibidir.5

 

            İran’da kurulan Med İmparatorluğu Doğu Anadolu’yu aldıysa da hâkimiyetini Karadeniz kıyılarına kadar yayamadı. Fakat Medler’in yerine geçen Persler’in hâkimiyet sahası daha geniş oldu. M.Ö. 550 yılında Pers İmparatoru I. Darius bütün Anadolu ile beraber Ünye bölgesine de hâkim oldu.

 

            Xenophon ‘Anabasis’ adlı eserinde Canik hinterlandında M.Ö. 401 yıllarında henüz bir devlet oluşturmayan Chalybes kavminin yaşadığından bahsetmektedir. Chalybes’lerden sonra bölgede İskit – Pers mücadelesi sahnelenecektir. Kimmer’leri kovalayarak gelen İskitler Medler’in egemenliğine son verirler. Pers Kralı I. Darius M.Ö. 513’te Trakya üzerinden Karadeniz İskitleri’ne karşı harekete geçer.10 Persler M.Ö. 360’ta Ünye’yi Kuzey Kappadokia Satraplığı sınırları içerisine dahil ederler.

 

Tabakhane Deresi Peyzaj Düzenleme Çalışmaları

Ünye Belediyesi Fotoğraf Arşivi

 

            Makedonyalı İskender M.Ö. 331 yılında Persler’i yenerek topraklarını ele geçirdi. Fakat Anadolu’daki Pers satraplıkları üzerinde kesin bir hâkimiyet kuramadı. Pers asıllı yöneticiler özerkliklerini sürdürmeyi başardılar. İskender’in ölümüne kadar Ünye civarı bağımsız durumda idi. Büyük İskender M.Ö. 323 yılında ölünce generaller imparatorluğu kendi aralarında bölüştüler. Bu paylaşım sonucu Orta Karadeniz’de Pontos Krallığı oluştu.9 M.Ö. 302 – M.Ö. 266 arasında hüküm süren komutanlardan I. Mithrydates Ctistes’in basileus unvanını edindiği M.Ö. 281 tarihi Pontos Krallığı'nın doğduğu yıl kabul edilebilir. Ardından Orta ve Doğu Karadeniz bölgelerinde Helenistik Krallık (M.Ö. 302 - M.Ö. 64) dönemi başladı.

 

            Ünye ve çevresi yaklaşık 200 yıl kadar Pontos Krallığı’nın egemenliği altında kalmıştır. Romalı Kumandan Lucullus döneminde Pontos ordusundaki panik ve yenilgi ardından M.Ö. 71’de sahilde yer alan Grek kentleri direnme ardından teslim olmuşlardır. M.S. 1836 / 1840’lı yıllarda Karadeniz’i de gezen W.J. Hamilton, “Ünye Kalesi’nin VI. Mithrydates’in en muhkem kalelerinden birisi olabileceğini düşünmekten kendimi alıkoyamadım” der.10 - 11 Kale hakkında bilinenlerin hepsi, buranın Pontos – Roma – Bizans – Osmanlılar'ca kullanıldığı, kalenin volkan konisi üstüne kurulduğu, dört koruyucu surla çevrili olduğu kadardır. İsmi ise Osmanlı derebeylerinden, kaleyi kullanma hakkını kazanan Çal oğullarına kinaye olarak ÇALEOĞLU KALESİ'dir.15 Pharnaces II ile G.I. Caesar’ın M.Ö. 47’de Zela’da yaptığı dünya savaşı ardından Pontos hâkimiyeti sona erer. M.S. 395’te Roma İmparatorluğu ikiye ayrılınca Ünye, Doğu Roma İmparatorluğu toprakları içinde kalır.10 - 11

 

            İslâmiyet'in yayılma döneminde ilk kez M.S. 715 yılında Emevi orduları Canik Bölgesi’ne kadar gelir. M.S. 733 – 739 yılları arasında Samsun civarı Arap egemenliğinde kalmıştır. Abbasiler M.S. 843’te Ünye civarını bir müddet için aldılar. Abbasiler’in Türk Komutanı Ahmed İbn İnanç et-Türkî M.S. 893’te bütün Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi’ni ele geçirir. M.S. 1080’de Ünye dahil bütün Karadeniz sahili Büyük Selçuklu İmparatorluğu’na bağlanmıştı.12

 

            Bizans’ın Pontos’taki Vâlisi Casianus, elindeki tüm belde ve kaleleri 1129’da Danişmendliler’e teslim etmek zorunda kaldı.10 Danişmendli Melik Muhammed 1140/41’de Karadeniz sahillerini ve Ünye’yi Bizanslılar’dan geri aldı. Melik Yağıbasan, 1150’de Ünye’yi Bizanslılar’dan tekrar ele geçirdi, ama 1157’de Ünye’yi yeniden Bizans’a terk etti. 1178’de bütün Danişmendli toprakları Anadolu Selçuklu Devleti’ne katılırken, Rükneddin Süleyman Karadeniz sahillerine sefer yaparak Samsun ve Ünye bölgelerini de bu devlete kattı.12 Canik adının geçtiği ilk Türkçe metin 1244/45'te te’lif edilen Dânişmendnâme’dir.14

 

Yalıkahvesi, Ortayılmazlar Mahallesi ve Yüzüncü Yıl Parkı (Kalabuzu - Kale Bozuğu Sokak))

Ünye Belediyesi Fotoğraf Arşivi

 

            Ünye kentinin asıl önem kazanması Bizans Çağı’nda gerçekleşmiştir. Ünye Kalesi’ni yaptırdığı söylenen I. Andronikos Komnenos 1183’te İstanbul’da tahta çıkmadan önce kısa süreliğine Ünye Kalesi’ni tımar olarak elinde tuttu.10 Merkezi Konstantinopolis (bugünkü İstanbul) olan ve Bizans İmparatorluğu da denen Doğu Roma İmparatorluğu ise bin yılı aşkın süre varlığını sürdürdü. IV. Haçlı Seferi’nden sonra (1204) İstanbul’un Lâtinler tarafından işgal edilmesiyle İstanbul’dan kaçanların bir kısmı Trabzon merkezli küçük bir imparatorluk kurmuşlar (Trabzon Rum Devleti) ve Alexius ve David Komnenos ile Gürcü birlikleri kasabayla kalesinin yönetimini ele geçirmiş, Ünye de bu imparatorluğun sınırlarına dahil olmuştur.

 

            1214’te Trabzon Hükümdarı Alexius I. Komnenos Orta ve Batı Karadeniz saldırıları sonucu Selçuklular’la yaptığı savaşı kaybedince Sinop’tan Ünye’ye kadar sahiller bir kez daha Anadolu Selçukluları’na bağlandı. 1228’de Harzemşahlar’ın Anadolu Selçuklu Devleti’ne saldırmasını fırsat bilen Trabzon Rum İmparatoru I. Andronikos, Harizmşah tâbiyetine girerek yeniden Ünye’den Sinop’a kadar olan Selçuklu topraklarını işgal edip, yağmaladı. Bunun üzerine gönderilen Selçuklu kuvvetinin peşinden Sultan I. Alaeddin Keykubâd bizzat gelerek Sinop, Samsun ve Ünye’yi Rumlar’ın elinden kurtardı.10 – 12

 

            Moğol kökenli İlhanlı hâkimiyeti döneminde Ünye ve Orta Karadeniz Bölgesi’nde zaman zaman hâkimiyet mücadeleleri oldu, Ünye de sık sık el değiştirdi. 1297’de Ünye, Türkmenler (muhtemelen Çepniler) tarafından bir kez daha Rumlar’dan alındı. 1337/38’de İlhanlı Hükümdarı Muhammed Han Ünye’de kendi adlarına para bastırmışlardı. 1346’da Ünye, Eretna Devleti’ne tâbi Hacı Emir Bey tarafından son kez fethedildi ve daha sonra Kadı Burhanettin Devleti’ne bağlandı. 14.08.1379’da Ünye’ye giden III. Alexius kızı Eudokia’yı Tâceddin Çelebi ile evlendirir. Bu dönemde Ünye Tâceddinoğulları ile Hacıemiroğulları arasında devamlı el değiştiriyordu. Hacı Emir İbrahim Bey, 1380’de sahile inerek, Komnenoslar’ın elinde bulunan Ünye ve yöresini bir daha değişmemek üzere Türk vatanı haline getirmiştir.10 - 12

 

İnciraltı Kayalıkları ve Plâjında Bir Hafta Sonu Piknik Yapan Ünyeliler

Ünye Belediyesi Fotoğraf Arşivi

 

            Sultan I. Bayezid (Yıldırım) 1398 yılının baharında Canik üzerine bir sefer düzenledi. Ünye’den Tirebolu’ya kadar olan kesime hâkim olan Hacıemiroğlu Süleyman Bey Osmanlılar’a tâbi oldu. 1402 Ankara Savaşı’ndan sonra 10.000 askeri olan Hacı Emir Beyliği Timur Devleti’nin hâkimiyetini kabul etti. Osmanlı Hükümdarı Çelebi Mehmet 1419’da Canik’e sefer düzenledi. Hacı Emir Beyliği de yeniden Osmanlılar’a tâbi oldu. Uzun Hasan döneminde, Akkoyunlu Devleti’ne tâbi olarak 1461’de Osmanlılar’a ait Tokat şehrine yapılan hücuma katıldılar. Aynı yıl Fatih Sultan Mehmed Trabzon Rum Devleti’ni Osmanlı Devleti’ne kattı, Komnenoslar Hanedanlığı ve Hacı Emir Beyliği de ortadan kaldırıldı, Ünye Osmanlı Devleti’ne bağlandı. Ünye, ilk defa 1393’te Osmanlılar’a bağlanmış, 1398’de ikinci kez ve 1419’da üçüncü ve son kez Osmanlı sınırları içerisindeki yerini almıştır.10 - 12

 

            1461 yılında yapılan idarî düzenlemelerle Ünye’yi hep Canik Sancağı’na bağlı bir kazâ olarak görüyoruz. Fakat Ünye ilk defa 1864 yılında Trabzon Vilâyeti’ne bağlı bir sancak durumuna getiriliyor, Kaymakam tâyin ediliyor ve Ünye Belediyesi kuruluyor. Yani Ünye bugünkü manâda 1864 – 1868 yılları arasında İL oluyor.10 Sicill-i Ahval Komisyonu'nun kurulduğu 1879 tarihinden 1909 yılına kadar sicil kaydı tutulan 65.000 memur arasında Ünye doğumlu 53 memurun biyografisi ortaya çıkarılır.16

 

            Cumhuriyet Devri’nde 4 Aralık 1920 tarih ve 69 Sayılı Kanun’la Ünye ve Fatsa Kazâları Ordu Livası’na ilhak olmuşlardır. Büyük Millet Meclisi'nde alınan bu vahim ve tarihî hata içeren karara göre, 4 Nisan 1337 (1921) tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 69 Sayılı Kanun’la : 'Merkezi Ordu olmak üzere Canik Sancağı'na merbut Fatsa ve Ünye kazâlarının rapt ve ilhakı suretiyle Ordu Müstakil Livası teşkil olunmuştur.'13

 

            Tarihî coşku ve perspektiften, Ünye Tarihi’ne ışık tutanlara selâm olsun.. esen kalınız.

 

                                                                                                                 02 Nisan 2010 / Ankara

 

Ortayılmazlar Mahallesi'nin Uçaktan Görünümü - Ünye Ortaokulu Yapım Aşamasında

Fotoğrafı Çeken : Şuayip Uzman'ın oğlu Pilot Ömer Uzman (1957)

 

            KAYNAKÇA :

              1 ÖZSAİT, Prof. Dr. Mehmetİlkçağ Tarihinde Trabzon ve Çevresi, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi, 5 sh.
 
            2 BORA, Orhan – Turistik Yeşil Ünye Rehberi, TÖYKO Matbaası, Ankara, 1969, 144 sh.
 
            3 KÖKTEN, Prof. Dr. İsmail Kılıç – Anadolu Ünye’de Eskitaş Devri’ne (Paleolitik) Ait Yeni Buluntular, A.Ü. Dil ve Tarih - Coğrafya Fak. Dergisi - Cilt XX, Sayı : 3 - 4, Temmuz - Aralık 1962, sh. 275 – 278 http://unyezile.net/kokten.htm
 
            4 Mehmet Bahattin – Resimli Ünye Rehberi, Resimli Ay Matbaası, İstanbul, 1930, 80 sh.
 
            5 MİSTEPE, M. Ufuk - Ünye Tarihi, M.Ö. XV Bin Yılına Uzanıyor mu? III / SECUNDI, Caii Plinii – Historiæ Naturalis, Libri XXXVII, Volumen Secundum - Pars Prior, Parisiis Colligebat Lemaire Poeseos Latine Professor MDCCCXXVIII.
 
             6 HOMEROS – İLYADA (Destan) - Can Yayınları Ltd. Şti., 18. Basım 2004, 589 sh., Eski Yunanca aslından çevirenler : Azra ERHAT / A. Kadir.
 
            7 MİSTEPE, M. Ufuk – Homeros’un Alybĕ’si Ünye http://unyezile.net/alybe.htm
 
            8 AKURGAL, Ord. Prof. Dr. Ekrem – Anadolu Kültür Tarihi, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları 67, ISBN 975-403-107-X, 6. Basım, Kasım 1998 Ankara, 417 sh.
            10 DOĞAN, Osman – Tarih Boyunca Ünye, Ünye Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun, Temmuz 2003, I. Baskı, 514 sh.
           
11 TAN, Aynur Zeren – Orada Bir Kale Var Yakında, 12.04.2006.
           
12 GÜNEY, Dr. Mürselin – Ünye Tarihi / Tarihi, Sarayı, Konakları, Kadıları, Hattatları, Fındığı, Mısırı ve Gemiciliği ile Ünye, Editör : Mustafa ÇALIK, Avrupa Yakası Ünyeliler Derneği, İstanbul, 1999, 278 sh.
           
13 MİSTEPE, M. Ufuk / Ünye - Fatsa Arası http://unyezile.net/unsa.htm
           
14 ÜTAG – VARİLCİ, A. Derya / KABAYEL, Ahmet - Canik’in Ahşap Câmileri, Ünye Kent Gazetesi, 26 Şubat 2010.
           
15 IŞIK, İrfan - Arkeolojinin Doğuşu ve Ünye Kalesi, 08.12.2009 http://www.unyekent.com/koseyazi/847/arkeolojinin-dogusu-ve-unye-kalesi
            16 DAĞDELEN, İrfan - Sicill-i Ahval Defterlerinde Ünye Doğumlu Osmanlı Devlet Adamları, ÜNDER Yayınları, 160 sh.


Ünye Belediyesi Fotoğraf Arşivi

ÜNYE'NİN ADLARI
Araştırma : M. Ufuk MİSTEPE - Kaynak : http://unyezile.net/yabanci.htm
Οινόη (İnoy olarak telâffuz edilir) Rumca'da kullanılan en resmî ve doğru yazılımdır. "Οίναιον" (telâffuz İneon) Ünye adının eski bir kullanımı. Ούνια (Unya) Rumca değil, ama Türkçe adın Rumca telâffuzu. "Οινόης" Οινόη adının -in hali. Karadeniz Rumcası'nda (Οίνος) İnos denilir. (Fonetik Destek : Paris Papageorgiou) - (127 Farklı Ünye Adı)
Farklı
Ünye Adları
Rumca
Yazılışı
Rumca
Telâffuzunun
Türkçesi
Kullanıldığı ve Yayın Tarihleri Belge ya da Kaynak
Ænöe
 
    1842 HAMILTON, William John, Researches in Asia Minor, Pontus and Armenia, in Two Volumes, Vol. I, London 1842, Chapter XVI - XVII.

Alybē
Αλυβη

ΑΛΥΒΗ

ALİVİ

M.Ö. 850

Homeros – İlyada Destanı

Annia
Αννια
ΑΝΝΙΑ ANİA 1747 Bowen, Emanuel
http://www.davidrumsey.com/maps5992.html
Auniah
Αυνια
ΑΥΝΙΑ AVNİA 1831 A Treatise on the Comparative Geography of Western Asia, Accompanied With an Atlas of Maps. By The Late Major James Rennell. Volume I, 1831, London.
Caena
 
    II. ve IV. Yüzyıl
Tabula Peutingeriana
Haritası
II. ilâ IV. Yüzyıl'a tarihlenen ve büyük ihtimalle arazi ölçümcüsü Castorius'a ait olan bir Roma güzergâh haritası 6,82 metre uzunluğunda ve 34 cm genişliğinde bir parşömen şeridi. Bu haritada tüm Roma İmparatorluğu, İran, Hindistan, 3.500 yer ismi ve yollar kaydedilmiş. ''Tabula Peutingeriana'' isimli bu harita Antikçağ'dan günümüze ulaşan tek güzergâh haritası olması nedeniyle çok önemli. Şu anda Viyana'da Avusturya Millî Kütüphanesi'nde bulunuyor. http://rideturkey.com/blogs/_explorer/archive/2009/12/01/80442.aspx
Cena
Κενα
ΚΕΝΑ ΚΕΝΑ

1652
1686

La Rue, Philippe de. http://xena.lib.unimelb.edu.au/cgi/map_view.cgi#top
Cantelli, Giacomo; http://xena.lib.unimelb.edu.au/cgi/map_view.cgi#top

Cœna
Κένα
KENA KENA   Hamilton, W. J., Researches in Asia Minor, Pontus and Armenia,
Hildesheim, N-York, Olms, 1984.
Coena
Κοινα
ΚΕΝΑ ΚΕΝΑ 1836 - 1840 William John Hamilton - Researches in Asia Minor, Pontus and Armenia, Newyork, 1984.
Cœnon Chorion
Κοινόν χωρίον
ΚΟΙΝΟΝ ΧΩΡΙΟΝ KİNON HORİON   Hamilton, W. J., Researches in Asia Minor, Pontus and Armenia,
Hildesheim, N-York, Olms, 1984.
Conea
Κονεα
ΚΟΝΕΑ ΚΟΝΕΑ   Antik kaynaklar - Karadeniz'de Bir Boğaziçi Ünye - Osman DOĞAN
Ünye'nin Sesi Dergisi - Yıl : 1, Sayı : 2, Mayıs 1996, sh. 17.
Enoe
Ενοε
ΕΝΟΕ ΕΝΟΕ 1830 Society for the Diffusion of Useful Knowledge (Great Britain)
http://www.davidrumsey.com/maps4537.html
Énoé
Ενοε
ΕΝΟΕ ΕΝΟΕ M.Ö. 670 M. AJASSON de Grandsagne – Histoire Naturelle de PLINE, Paris, C.L.F. Panckoucke, Bibliotheque Latine – Française, Collection des Classiques Latins, Tome IV., MDCCCXXIX.
Enoë
Ενοε
ΕΝΟΕ ΕΝΟΕ 1862 Garnier, F. A.,
http://www.davidrumsey.com/maps1290.html
Enoeum
Ενοιον
ΕΝOION ENİON 1832 J.A. CRAMER - A Geographical and Historical Descriton of Asia Minnor
Eunich     1844

 

Arrowsmith, John http://www.davidrumsey.com/maps896.html
Martin, R. M. - Tallis, J.&F.
http://www.lib.unimelb.edu.au/collections/maps/walker/

Eunieh
Ούνιε
OYNIE UNİE 1846

Ağustos 1847

Mitchell, Samuel Augustus http://www.davidrumsey.com/maps1483.html
'Anchiennes Cronicques d'Engleterre' Tome Troisième, p. 156.
Jules Laurens Resimleri - http://www.inha.fr/bibliotheque/expo04/laurens.html
Euniéh
Ούνιε
OYNIE UNİE 1805 Jaubert, A.P. (1821) : Voyage en Arménie et en Perse fait dans les années 1805 et 1806, Paris.
Halibia
Αλιβια
ΑΛΙΒΙΑ HALİVİA 1280 - 1297 Faruk SÜMER, "Oğuzlar" adlı araştırmasında, Trabzon devlet saray müverrihi olan Paneratos'u kaynak göstererek Ünye için Halibia tâbirini kullanmaktadır. SÜMER, Faruk - Çepniler, İstanbul, 1992, sh. 13. (1280 - 1297) Türklerin Ünye yöresini (Halibia) feth ettikleri ve Trabzon'a büyük bir akın düzenledikleri bildiriliyor.
Hinio
Ινιο
ΙΝΙΟ İNİO 1391 - 1452 Osmânisches Reich und Nachbarlander 1391 bis 1452 Von Th. Menke - Mafsstab 1:5000000; Journey and Embassy to Samarkand / Black Sea Voyage.
Dal Mare di Alboran a Samarcanda. Diario Dell'ambasciata Castigliana a Tamerlano (1403 - 1406). Yazar : Anna Spinelli, 124. sh.
Homnio
Όμνι
OMNIO OMNİO Orta Çağ Öncesi Etudes sur Le Commerce au Moyen Age / Histoire du Commerce de La Mer Noire et des Colonies Génoises de La Krimée par F. Elie de La PRIMAUDAIE, Paris, Comptoir des Imprimeurs - UNIS, 15, Quai Malaquais, 1848.
Homo
Όμο
OMO OMO Hata ile Honio yerine Homo yazılmış olma ihtimali vardır. Dal Mare di Alboran a Samarcanda. Diario Dell'ambasciata Castigliana a Tamerlano (1403 - 1406). Yazar : Anna Spinelli, 124. sh.
The Byzantine Monuments and Topography of The Pontos - Anthony BRYER & David WINFIELD, Volume I, sh. 101.
Homorie
Ομοριε
ΟΜΟΡΙΕ OMORİE   Antik kaynaklar - Karadeniz'de Bir Boğaziçi Ünye - Osman DOĞAN
Homorio
 
      The Byzantine Monuments and Topography of The Pontos - Anthony BRYER & David WINFIELD, Volume I, sh. 101.
Honie
Ονιε
ΟΝΙΕ ONİE   Antik kaynaklar - Karadeniz'de Bir Boğaziçi Ünye - Osman DOĞAN
Honio
Ονιο
ΟΝΙΟ ΟΝİΟ Orta Çağ Haritaları 'Anchiennes Cronicques d'Engleterre' par Jehan de Wavrin Seigneur et Forestel. Choix de Chapitres Inédits annotés et publiés pour la Société de l'Histoire de France par M. Dupont, Tome Troisième, p. 156.
Etudes sur Le Commerce au Moyen Age / Histoire du Commerce de La Mer Noire et des Colonies Génoises de La Krimée par F. Elie de La PRIMAUDAIE, Paris, Comptoir des Imprimeurs - UNIS, 15, Quai Malaquais, 1848.
The Byzantine Monuments and Topography of The Pontos - Anthony BRYER & David WINFIELD, Volume I, sh. 101.
Hunia
Ούνια
OYNIA UNIA 1730 VILLOTTE, P. : Voyage d'un Missionnaire de la Compagnie de Jésus en Turquie, en Perse, en Arménie, en Arabie et en Barbarie, Paris, 280. sh.
Iuniya
 
    1341 A. HAHANOV - Panaret'in Trabzon Tarihi, Tercüme : Dr. Enver UZUN,
I. Baskı, Trabzon, Aralık 2004, 106. sh.
İnaos
Ιναος
ΙΝΑΟΣ İNAOS 1652 - 1659 Antakya Patriği Seyahatnamesi - Kitabü'r - rıhle.
İnaus
Ιναυς
ΙΝΑΥΣ İNAVS   Antik kaynaklar - Karadeniz'de Bir Boğaziçi Ünye - Osman DOĞAN
İnavus
Ιναυος
ΙΝΑΥΟΣ İNAVOS 1652 - 1659 Antakya Patriği Seyahatnamesi - Kitabü'r - rıhle.
İneo
Ινεο
ΙΝΕΟ İNEO   Antik kaynaklar - Karadeniz'de Bir Boğaziçi Ünye - Osman DOĞAN
İneos
Ινεος
ΙΝΕΟ İNEO   Antik kaynaklar - Karadeniz'de Bir Boğaziçi Ünye - Osman DOĞAN
Inóï
Οινόη
OINOH İNOİ M.Ö. 449 – M.Ö. 448 HERODOTUS – THE HISTORY OF HERODOTUS / A New English Version, ed. with copious, George RAWLINSON, Henry Creswicke RAWLINSON, John Gardner WILKINSON, Cilt : 3, 437. sh., New York, 1860.
Inoi - İnoi
Ινοϊ
ΙΝΟΙ İNOİ   http://www.turk-yunan.gen.tr/turkce/sorular_yanitlar/the_pontus.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Oinoi
Verfolgung, Vertreibung und Vernichtung der Christen im Osmanischen Reich 1912 - 1922 - Tessa Hofmann (Hg.)
İnoïo
Ινοϊο
ΙΝΟΪΟ İNOİO Ağustos 1920 By. D. ECONOMIDES - THE PONTUS adlı eseri.
İnos
Ινος
ΙΝΟΣ İNOS   Ünye'nin Rumca adı (Gönderen : Paris Papageorgiou 13.02.2010).
İnoy yani Οινόη Οινόη ΟΙΝΟΗ İNOİ   Ünye'nin Rumca adı (Gönderen : Paris Papageorgiou 13.02.2010).
Oaneum
Οάνεον
OANEON OANEON 1975 Mahmut GOLOĞLU - Fetihten Kurtuluşa Kadar Trabzon Tarihi,
XXXXIV. sayfa, Kalite Matbaası, Ankara, 1975, 307 sh.
Oena
Οινα
ΟΙΝΑ İNA   http://www.uni-mannheim.de/mateo/camenaref/hofmann/hof3/s0421b.html
Œna
Οινα
ΟΙΝΑ İNA   Scripture Geography - Yazar : John R. Miles, sh. 353.
http://books.google.com/books?id=KkYHAAAAQAAJ&pg=PA354&dq=fatsa
&lr=&as_brr=1&hl=tr&cd=36#v=onepage&q=fatsa&f=false
Œnae
Οίναι
OINAI İNE   Hamilton, W. J., Researches in Asia Minor, Pontus and Armenia,
Hildesheim, N-York, Olms, 1984.
Œnæum
Οιναιον
ΟΙΝΑΙΟΝ İNEON 1827 J.A. CRAMER, D.D. - GEOGRAPHICAL AND HISTORICAL DESCRIPTION OF ASIA MINOR; WITH A MAP.
Oenaeum
Οιναιον
ΟΙΝΑΙΟΝ İNEON   Ünye'nin Sesi Dergisi - Yıl : 1, Sayı : 2, Mayıs 1996, sh. 17.
Yazar : Michael F. Hendy - Studies in the Byzantine Monetary Economy,  C.300-1450.
Oenæum
Οιναιον
ΟΙΝΑΙΟΝ İNEON   http://www.uni-mannheim.de/mateo/camenaref/hofmann/hof3/s0421b.html
Oenaeun
Οιναιον
ΟΙΝΑΙΟΝ İNEON   Antik kaynaklar - Karadeniz'de Bir Boğaziçi Ünye - Osman DOĞAN
Oenaion
Οιναιον
ΟΙΝΑΙΟΝ İNEON 1183 - 1185 Auguste Bailly - Bizans Tarihi/Tercüman 1001 Temel Eser,
No. 47, Cilt 2, sh. 348 - 349.
Oende
Οίνδη
OINΔΗ İNDİ   Dal Mare di Alboran a Samarcanda. Diario Dell'ambasciata Castigliana a Tamerlano (1403 - 1406). Yazar : Anna Spinelli, 124. sh.
Oenei
Οινει
ΟΙΝΕΙ İNEİ M.Ö. 670 SECUNDI, Caii Plinii – Historiæ Naturalis, Libri XXXVII, Excudebat Firminus Didot, Pars Secunda Continens Geographiam - Volumen Secundum - MDCCCXXVIII.
Oeneo
Οινεο
ΟΙΝΕΟ İNEO   Antik kaynaklar - Karadeniz'de Bir Boğaziçi Ünye - Osman DOĞAN
Oeneon
Οινεον
ΟΙΝΕΟΝ İNEON   Taceddin Oğulları - Mevlûd OĞUZ, Orta Zaman Tarihi, Doktora Öğrencisi, DTCF Dergisi, C. VI, Sayı 5, Kasım - Aralık 1948.
Oenes
Οινες
ΟΙΝΕΣ İNES    
Œnoe
Οινοη
ΟΙΝΟΗ İNOİ 1764

1819

Anville, Jean Baptiste Bourguignon d, 1697-1782
http://www.davidrumsey.com/maps6599.html
The Black Sea Pilot : The Dardanelles, Sea of Marmara, Bosporus, Black Sea, and Sea of Azov.
A Memoir on the Commerce and Navigation of the Black Sea, and the Trade and Maritime Geography of Turkey and Egypt - By Henry A.S. Dearborn, Vol. I, Boston, 1819, 216. sh.
Œnoë
Οινοη
ΟΙΝΟΗ İNOİ 1843 The Biographical Dictionary of The Society for The Diffusion of Useful Knowledge, Volume II, Part II, 1843, London - Committee.
Œnôe
Οινόη
ΟΙΝΟΗ İNOİ 1842 Hamilton, W. J., Researches in Asia Minor, Pontus and Armenia,
Hildesheim, N-York, Olms, 1984.
Œnöe
Οινόη
ΟΙΝΟΗ İNOİ 1842 HAMILTON, William John, Researches in Asia Minor, Pontus and Armenia, in Two Volumes, Vol. I, London 1842, Chapter XVI - XVII.
Oenoe
Οινοη
ΟΙΝΟΗ İNOİ 1570 Ortelius, Abraham; 1570 -  http://xena.lib.unimelb.edu.au/cgi/map_view.cgi#top
http://plato-dialogues.org/tools/loc/oenoe.htm
http://www.museumsofmacedonia.gr/Folklore/Pontiako_Katerinhs.html

http://www.ezoptravel.com/ezopnew/turkey/blacksea/unye.htm
http://www.turk-yunan.gen.tr/turkce/sorular_yanitlar/the_pontus.html
Dal Mare di Alboran a Samarcanda. Diario Dell'ambasciata Castigliana a Tamerlano (1403 - 1406). Yazar : Anna Spinelli, 124. sh.
Oenœ
Οινόη
ΟΙΝΟΗ İNOİ 1842 Pensées et Notes Critiques Retraites du Journal de Mes Voyages dans l'Empire du Sultan de Constantinople, Dans le Royaume de Perse, par M. Jles Chles Teule, Paris, 1842.
Oenoé
Οινοη
ΟΙΝΟΗ İNOİ 1889 Vital Cuinnet - La Turqua d'Asia, Paris, 1892.
Oenoë
Οινοη
ΟΙΝΟΗ İNOİ 1862

1845

Charles Texier - Asie Mineure, Géographique, Historique et Archéologique, Paris 1862, sh. 619.
Dr. Jakob Philipp Fallmerayer - Doğu’dan Fragmanlar / 1845 (Fragmente aus dem Orient) Stuttgart und Zübingen, sh. 253.
Oenoe ats. Cena
Οινοη ats. Κενα
    1676 Sanson, Guillaume;
http://xena.lib.unimelb.edu.au/cgi/map_view.cgi#top
Œnoos
Οινοος
ΟΙΝΟΟΣ İNOOS 1871 The Patriarch and the Tsar ... - Yazar : William Palmer, Yayınlayan : Trübner and co., 1871, Orijinalin Kaynağı : Oxford Üniversitesi.
Oenos
Οινος
ΟΙΝΟΣ İNOS 1816 Ünye'nin Sesi Dergisi - Yıl : 1, Sayı : 2, Mayıs 1996, sh. 17.
Encyclopaedia Perthensis; or Universal Dictionary of the Arts, Sciences, Literature, &sc. Intended to Supersede The Use of Other Books of Reference, Volume XVI, Edinburgh 1816.
Oenus
Οίνος
ΟΙΝΟΣ İNOS 1832 The New Sailing Directory for the Strait of Gibraltar and the Western Division of the Mediterranean Sea : Comprehending The Coasts of Spain, France, and Italy, from Cape Trafalgar to Cape Spartivento; The Balearic Isles, Corsica, Sardinia, Sicily, and the Maltese Islands; with The African Coast, By John Purdy, Hydrographer, London, 1832.
Œnus
Οίνος
ΟΙΝΟΣ İNOS 1741 Compendium of Ancient Geography, by Monsieur d'Anville, Part II, London, M.DCC.XCI.
Οινόη
Οινοη
ΟΙΝΟΗ İNOİ   Oinoi or Inoi (Greek: Οινόη)
http://en.wikipedia.org/wiki/Oinoi
Oinaion
Οιναιον
ΟΙΝΑΙΟΝ İNEON 1118 - 1176 The Byzantine Monuments and Topography of The Pontos - Anthony BRYER & David WINFIELD, Volume I, sh. 383.
http://www.orthodoxchristianity.net/texts/TrebizondCh2.html
http://www.fortunecity.com/underworld/straif/69/engtrapez.htm
http://www.karalahana.com/english/blacksea/history.htm Ioannes Kinnamos Historia'sı.
http://www.geocities.com/TimesSquare/Labyrinth/2398/bginfo/geo/pontos.html
T.A. SINCLAIR - Eastern Turkey : an Architectural and Archaeological Survey, Vol. IV, sh. 466, Pindar Press, 1990 - 528 sayfa.
Oinaios
 
      Œuvres Complètes de Démosthène et d'Eschine.
Traduites en François, Avec des Remarques sur les Harangues & Plaidoyers de ces deux Orateurs : Tome Sixième, Paris, 1820.
Oinäum
Οιναιον
ΟΙΝΑΙΟΝ İNEON 1845 Dr. Jakob Philipp Fallmerayer - Doğu’dan Fragmanlar / 1845 (Fragmente aus dem Orient) Stuttgart und Zübingen, sh. 253.
Oine
Οίνη
OINH İNİ 1990 T.A. SINCLAIR - Eastern Turkey : an Architectural and Archaeological Survey, Vol. IV, sh. 466, Pindar Press, 1990 - 528 sayfa.
Oineum
Οινεον
ΟΙΝΕΟΝ İNEON 1840 Jakop Philipp Fallmerayer - Fragmenteaus dem Orient (Çev. Hüseyin Salihoğlu), Ankara, 2002.
Oinia
Οινια
ΟΙΝΙΑ İNİA   Antik kaynaklar - Karadeniz'de Bir Boğaziçi Ünye - Osman DOĞAN
Oinoe
Οινοη
ΟΙΝΟΗ İNOİ 1183
İlkçağdaki Adı.
John Freely - Türkiye Uygarlıklar Rehberi 2,
YKY No. 1748, İst. 2002, sh. 114.
Prof. Dr. Bilge UMAR - Karadeniz Kappadokia'sı (Pontos), Sh. 89.
Oinoè
Οινοη
ΟΙΝΟΗ İNOİ   Œuvres Complètes de Démosthène et d'Eschine.
Traduites en François, Avec des Remarques sur les Harangues & Plaidoyers de ces deux Orateurs : Tome Sixième, Paris, 1820.
Oinóê
Οινοη
ΟΙΝΟΗ İNOİ II. Yüzyıl Türkiye Yerleşim Birimleri Envanteri - Sevan NİŞANYAN, Index - Anatolicus / Ünye Bahsi. En erken II. Yüzyıl'da Arrianus'un Periplus'unda zikredilmiştir.
Oinoh
Οινω?
ΟΙΝΟ İNO   http://www.pontos.gr/pontosgr_photos/uenye/index4.html
Oinoi
Οινοϊ
ΟΙΝΟΙ İNİ   http://en.wikipedia.org/wiki/Oinoi
Oinoie
Οινοιη
ΟΙΝΟΙΗ İNİİ İlkçağdaki Adı. ANA BRITANNICA Genel Kültür Ansiklopedisi – Encyclopaedia Britannica, Inc., Hürriyet Ofset Matbaacılık ve Gazetecilik A.Ş., Cilt : 31, İst., 1994, sh. 73.
Oinopolis
 
      A. HAHANOV - Panaret'in Trabzon Tarihi, Tercüme : Dr. Enver UZUN,
I. Baskı, Trabzon, Aralık 2004, 106. sh.
Oinos
Οινος
ΟΙΝΟΣ İNOS   Ünye'nin Sesi Dergisi - Yıl : 1, Sayı : 2, Mayıs 1996, sh. 17.
Οινοη
Οινοη
      The Byzantine Monuments and Topography of The Pontos - Anthony BRYER & David WINFIELD, Volume I, sh. 101.
Omnie
Ομνιε
ΟΜΝΙΕ OMNİE   Antik kaynaklar - Karadeniz'de Bir Boğaziçi Ünye - Osman DOĞAN
Omnio
Όμνιο
OMNIO OMNİO   Dal Mare di Alboran a Samarcanda. Diario Dell'ambasciata Castigliana a Tamerlano (1403 - 1406). Yazar : Anna Spinelli, 124. sh.
The Byzantine Monuments and Topography of The Pontos - Anthony BRYER & David WINFIELD, Volume I, sh. 101.
Omtrio
Ομτριο
ΟΜΤΡΙΟ OMTRİO 1616 Bertius, Petrus;1616 - http://xena.lib.unimelb.edu.au/cgi/map_view.cgi#top
One
Ονη
ΟΝΗ ONİ   Müellifi : M. BAHATTİN - Resimli Ünye Rehberi, Resimli Ay Matbaası, 1930, İstanbul, 80 sh.
Onea
Ονεα
ΟΝΕΑ ΟΝΕΑ    
Onei
Ονει
ΟΝΕΙ ΟΝΕİ M.Ö. 670 SECUNDI, Caii Plinii – Historiæ Naturalis, Libri XXXVII, Excudebat Firminus Didot, Pars Secunda Continens Geographiam - Volumen Secundum - MDCCCXXVIII.
Oneo
Ονεο
ΟΝΕΟ ΟΝΕΟ M.Ö. 670 Sıtkı ÇEBİ - Ordu Tarihi ve 50. Yılda Ordu Şehri / Ordu Ticaret ve Sanayi Odası, 1973, 128. sh. - SECUNDI, Caii Plinii – Historiæ Naturalis, Libri XXXVII, Excudebat Firminus Didot, Pars Secunda Continens Geographiam - Volumen Secundum - MDCCCXXVIII.
Oneum
Ονεον
ΟΝΕΟΝ ΟΝΕΟΝ M.Ö. 670 SECUNDI, Caii Plinii – Historiæ Naturalis, Libri XXXVII, Excudebat Firminus Didot, Pars Secunda Continens Geographiam - Volumen Secundum - MDCCCXXVIII.
Oney
Ονει
ΟΝΕİ ΟΝΕİ   Müellifi : M. BAHATTİN - Resimli Ünye Rehberi, Resimli Ay Matbaası, 1930, İstanbul, 80 sh.
Onia
 
      The Byzantine Monuments and Topography of The Pontos - Anthony BRYER & David WINFIELD, Volume I, sh. 41.
Onie
Ονιε
ΟΝΙE ΟΝİE   Antik kaynaklar - Karadeniz'de Bir Boğaziçi Ünye - Osman DOĞAN
Onié
Ονιε
ΟΝΙE ΟΝİE   Bibliothèque des écoles françaises d'Athènes et de Rome, Yazar : École française d'Athènes, École française de Rome, A Travers L'Asie Mineure. Yayınlayan: E. de Boccard, 1980
Oninio
Ονινιο
ΟΝΙΝΙΟ ΟΝΙΝΙΟ 1570 Forlani, Paolo; 1570 - http://xena.lib.unimelb.edu.au/cgi/map_view.cgi#top
Onio
Ονιο
ΟΝΙΟ ΟΝΙΟ 1391 - 1452 Osmânisches Reich und Nachbarlander 1391 bis 1452 Von Th. Menke - Mafsstab 1:5000000
The Byzantine Monuments and Topography of The Pontos - Anthony BRYER & David WINFIELD, Volume I, sh. 101 - 383.
Onitrio
Ονιτριο
ΟΝΙΤΡΙΟ ONITRİO 1570 Ortelius, Abraham; 1570 - http://xena.lib.unimelb.edu.au/cgi/map_view.cgi#top
Onitrus
Ονιτρος
ΟΝΙΤΡΟΣ ONİTROS 1716 Moll Herman http://www.lib.unimelb.edu.au/collections/maps/walker/
Onoe
Ονόη
ONOH ONOİ   Verfolgung, Vertreibung und Vernichtung der Christen im Osmanischen Reich 1912 - 1922 - Tessa Hofmann (Hg.)
Onuye
 
      The Byzantine Monuments and Topography of The Pontos - Anthony BRYER & David WINFIELD, Volume I, sh. 19.
Ounia
Ουνια
ΟΥΝΙΑ UNİA Ağustos 1920 By. D. ECONOMIDES - THE PONTUS adlı eseri. Servet-i Fûnun Dergisi.
Ounich
 
    1819 A Memoir on the Commerce and Navigation of the Black Sea, and the Trade and Maritime Geography of Turkey and Egypt - By Henry A.S. Dearborn, Vol. I, Boston, 1819, 216. sh.
Ounié
Ουνιε
ΟΥΝΙΕ UNİE 1791
1862
Bonne, Rigobert 1727-1794 http://www.davidrumsey.com/maps888.html
Garnier, F. A., 1803-1863
http://www.davidrumsey.com/maps1298.html
Ouniê
Ουνιε
ΟΥΝΙΕ UNİE 1697 - 1782 Anville, Jean Baptiste Bourguignon d.
Ounièh
Ουνιε
ΟΥΝΙΕ UNİE   http://etext.library.adelaide.edu.au/v/verne/jules/v52ke/chapter27.html
http://jv.gilead.org.il/pg/tet/2/10.html
Ounieh
Ουνιε
ΟΥΝΙΕ UNİE 1862
XIX. Yüzyıl

Garnier, F. A., 1803 -1863 http://www.davidrumsey.com/maps1272.html
Kinneir John MacDonald.

Ounja
Ούνια
OYNIA UNYA 1889 Kamus-ı A'lâm - Şemseddin SAMİ, 2. Cilt, sh. 1106 - 1107.
(Rusya'da bu adla anılan üç nehir vardır.)
Ouyo
Ουγιο
ΟΥΓΙΟ UYO   'Anchiennes Cronicques d'Engleterre' par Jehan de Wavrin Seigneur et Forestel. Choix de Chapitres Inédits annotés et publiés pour la Société de l'Histoire de France par M. Dupont, Tome Troisième, p. 156.
Uenye
Ουνιε
ΟΥΝΙΕ UNIE   http://www.pontos.gr/pontosgr_photos/uenye/index4.html
Unıa
Ουνιο
ΟΥΝΙΑ UNİA   Antik kaynaklar - Karadeniz'de Bir Boğaziçi Ünye - Osman DOĞAN
Unia
Ουνια
ΟΥΝΙΑ UNİA   http://www.ezoptravel.com/ezopnew/turkey/blacksea/unye.htm
Voyageurs occidentaux dans l'Empire Ottoman (1600 - 1644), Yazar : Elisabetta Borromeo.
Uniah
Ουνια
ΟΥΝΙΑ UNİA 1819



1842
Panorama de UNIAH adlı 3 parçalı Ünye'nin panoramik fotoğrafı; Pullar üzerinde Samsoun ve Trebizonde damgaları var; damgadaki tarih okunamadı.
The Black Sea Pilot : The Dardanelles, Sea of Marmara, Bosporus, Black Sea, and Sea of Azov.
A Memoir on the Commerce and Navigation of the Black Sea, and the Trade and Maritime Geography of Turkey and Egypt - By Henry A.S. Dearborn, Vol. I, Boston, 1819, 216. sh.
Pensées et Notes Critiques Retraites du Journal de Mes Voyages dans l'Empire du Sultan de Constantinople, Dans le Royaume de Perse, par M. Jles Chles Teule, Paris, 1842.
Unich     1823 Lucas, Fielding Jr.
http://www.davidrumsey.com/maps6315.html
Unie
Ουνιε
ΟΥΝΙΕ UNİE 1860 - 1920 Bartholomew, John George
http://www.ezoptravel.com/ezopnew/turkey/blacksea/unye.htm
Unié
Ουνιε
ΟΥΝΙΕ UNİE   Makale ortalarındaki kartpostaldaki el yazısı.
Uniéh
Ούνιε
ΟΥΝΙΕ UNİE  

Hamilton, W. J., Researches in Asia Minor, Pontus and Armenia,
Hildesheim, N-York, Olms, 1984.

Unieh
Ουνιε
ΟΥΝΙΕ UNİE 1830

1846
1860

1845

1831

Society for the Diffusion of Useful Knowledge (Great Britain)
http://www.davidrumsey.com/maps4534.html
Grassl, J. (Joseph); Meyer, Joseph, 1796 - 1856

http://www.davidrumsey.com/maps728.html
http://www.armenocide.de/armenocide/armgende.nsf/0/
95ded0aad2a0c908c1256d1500411dbe?OpenDocument

http://www.ezoptravel.com/ezopnew/turkey/blacksea/unye.htm
http://www.turk-yunan.gen.tr/turkce/sorular_yanitlar/the_pontus.html
Mitchell, Samuel Augustus http://www.davidrumsey.com/maps1479.html
Johnston, Alexander Keith, 1861 - Johnston, Alexander Keith, 1801
Dr. Jakob Philipp Fallmerayer - Doğu’dan Fragmanlar / 1845 (Fragmente aus dem Orient) Stuttgart und Zübingen, sh. 253.
A Treatise on the Comparative Geography of Western Asia, Accompanied With an Atlas of Maps. By The Late Major James Rennell. Volume I, 1831, London.
Verfolgung, Vertreibung und Vernichtung der Christen im Osmanischen Reich 1912 - 1922 - Tessa Hofmann (Hg.)
Unîeh
Ουνιε
ΟΥΝΙΕ UNİE 1897 Rand McNally and Company
http://www.davidrumsey.com/maps4436.html
Uniya
Ούνια
ΟΥΝΙΑ UNİA 1922 Map of Armenia 1922
http://www.probertencyclopaedia.com/photolib/maps/Map%20of%20Armenia%201922.htm
Uniyeh
Ούνιε
ΟΥΝΙΕ UNİE 1813 Kinneir John MacDonald
Unye
 
    1347 A. HAHANOV - Panaret'in Trabzon Tarihi, Tercüme : Dr. Enver UZUN,
I. Baskı, Trabzon, Aralık 2004, 106. sh.
Ünië
Ουνιε
ΟΥΝΙΕ UNİE   http://www.orthodoxchristianity.net/texts/TrebizondCh2.html
Ünieh
Ουνιε
ΟΥΝΙΕ UNİE 1875 Stieler, Adolf http://www.davidrumsey.com/maps1682.html
http://www.davidrumsey.com/maps1675.html
Üniya
Ουνια
ΟΥΝΙΑ UNİA 1922 Bartholomew, J. G. (John George), 1860-1920 ; John
Bartholomew and Son
http://www.davidrumsey.com/maps5401.html
Üniye
Ούνιε
ΟΥΝΙΕ UNİE 1403 Ruy Gonzalez de CLAVIJO - La Route de Samarkand au temps de Tamelan, Relation du voyage de l'Ambassade de Castille à la cour de Timour Beg (Kehren, L., ed. 1990, Paris).
Ünye
Ουνιε
ΟΥΝΙΕ UNİE 1455

 

1640

 

1869

15. Yüzyıl Ünye ve Çevresinin Tarihî Kaynakları - 1455 Tarihli Ünye Tahrir Defterleri / Haz. İ. DAĞDELEN, Transkript : Ali / Fahri COŞKUN.

Evliya Çelebi Seyahatnâmesi - Evliya Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî. Haz.: Zekeriya Kurşun - Seyit Ali Kahraman - Yücel Dağlı, Topkapı Sarayı Bağdat 304 Yazmasının Transkripsiyonu - Dizini, YKY, 2. Kitap, sh. 46., I. Baskı, İst., Mart 1999, 291 sh.

Salnâme-i Vilâyet-i Trabzon Sene H. 1286 (M. 1869) - Haz.: Kudret EMİROĞLU, I. Cilt, Haziran 1993, 222 sh.

Ünyüs
Ουνιους
ΟΥΝΙΟΥΣ UNİUS   M. Şükrü FIRAT - Karadeniz'in Boğaziçi Güzel Ünye - 19 Mayıs Samsun Halkevi Dergisi, Ağustos 1947, Sayı : 85, Sh. 10
Ynio
'Υνιο
YNIO İNİO   Dal Mare di Alboran a Samarcanda. Diario Dell'ambasciata Castigliana a Tamerlano (1403 - 1406). Yazar : Anna Spinelli, 124. sh.
           

Saygıdeğer Hemşehrilerim,

Aşağıdaki Tarihçe Bölümü'ndeki bilgilerin önemli bir kısmı
Avrupa Yakası Ünyeliler Derneği tarafından çıkarılan Ünye Kitabından ve Ünye Belediyesi Kültür Yayınları arasında yayımlanan Tarih Boyunca Ünye adlı yapıtlardan derlenmiş olup;
katkılarından dolayı başta Osman DOĞAN ve Dr. Mürselin GÜNEY olmak üzere Ünye Belediyesi'nin hazırlamış olduğu Web Sitesi yöneticilerine, Orhan BORA'ya, Flaş TV ve İrfan TOSUN'a,
Devlet Arşivleri dokümanterlerine, Ünye Yerel Tarih Grubu üyelerine, Nermin DENİZCİ'ye,
Karalahana Sitesi yapımcılarına, Ünye Yerel Gazeteleri'ne, Hakan KAYNAR'a, Yılmaz ÖZTUNA'ya,
Hikmet ÜRER'e ve Yüksel ŞEN'e; ayrıca burada adını zikredemediğim çeşitli ansiklopedi,
gazete ve Web Siteleri'nde bulunan belge ve makalelerinden yararlandığım
alıntı yazıların yazar ve derleyicilerine teşekkürü bir borç bilirim.
 

                   

 

Klâsik tarih anlatımına benzer kuru ve bilimsel ifadelerle izleyicilerimi sıkmak istemediğimden
konu aralarını farklı biçimde kaynaklarla doldurarak daha çekici kılmak istedim.
Resim ve fotoğraflarla süsleyerek akıcılık kazandırmaya da çalıştım.
 

 

http://www.karalahana.com/ordu.htm

            Ünye Ordu'nun Batı'sında Ordu - Samsun karayolu üzerinde yer alır. Taşhane Burnu'nun koruduğu Ünye koyunun Batı kıyısında ve Yeşillikler içindedir. Ünye Deresi'ni izleyerek tepelere tırmanan bir yolla Kelkit Çayı Vâdisi'nde Niksar'a bağlanır. Nüfusu 52.000 olan, plâjlarıyla ünlü bir ilçe; orijinal adı "Oinos" Helen dilinde şarap demektir.

 

            Doğu Karadeniz Bölgesi'nin kültürel açıdan Ünye'den itibaren başladığı söylenebilir. Vaktiyle Trabzon İmparatorluğu'nun Batı sınırı Ünye imiş; Osmanlı'nın Trabzon Eyaleti de aynı sınırı korumuş. Ünye Kalesi (Çaleoğlu Kalesi) kasabanın 7 km gerisinde, fındık ağaçları içinde görkemli bir yıkıntı. Girişinde Pontos Krallığı dönemine ait (M.Ö. III ilâ I. y.y.) bir kaya mezarı var. Sonradan keşişlerce inziva yeri olarak kullanılmış.

 

ONİNİO - Forlani, Paolo; 1570 - Asia Minor

http://xena.lib.unimelb.edu.au/cgi/map_view.cgi#top

 

            Kuruluşu tarih öncesi çağlara, yani yazının kullanılışından daha eskilere kadar uzanan Ünye’nin çok eski ve köklü bir tarihi olduğu bulunan belge ve tarihî eserlerden anlaşılmaktadır.

 

TARİHÇE ÖZETİ
(Kaynakça : Cumhuriyet'in 10. Yılında Ordu İlinde Millî Eğitim)

 

            Şimdiki Ünye kasabası Fatsa'nın 38 km garbindedir. Burası Kaliplerin (Khalibler) memleketi (Chalibes pop.) olup, madenleriyle meşhurdur. Milât'tan 1270 sene evvel vuku bulan Truva Muharebesi'nden sonra tesis edilmiştir. 722'de Kapadokyalılar ve bir müddet Mısırlılar ve tekrar Asuriler elinde kalmış, sonra da Fenikeliler eline geçmiştir.

 

CHALİBES - Duval, P. (Pierre) - 1653
(Iris = Yeşilırmak, Thermodon flu. = Terme Irmağı, Cotyorum = Ordu))

http://xena.lib.unimelb.edu.au/cgi/map_view.cgi#top

 

             Milât'tan 520 sene evvel İraniler'e, bilâhare İraniler'le - İskender mücadelesinde Makedonyalılar'a geçmiştir. İskender'in vefatıyla bu havali umumiyetle Mihirdad'ın nüfuzuna intikal ederek, Nabonit hükûmeti inkıraz buluncaya kadar, nüfuzu devam etmiş; 65 senesinde Romalılar'a intikal etmiştir.

 

            Selçukîler Anadolu'da kuvvetli bir hükûmet teşkil edip Tokat, Niksar, Sivas şehirlerini aldığı zaman, bu şehir de Selçukîler'in nüfuzu altında kalmıştı.

 

            Ünye bilâhare dördüncü haçlılar zamanında, Alexius Komnenus tarafından Trabzon'da tesis edilen Komnenus Hanedanı'na tâbi olup, bu hanedanın sükûtu üzerine Osmanlılar eline geçmiştir. Şimdi Ordu'ya tâbi bir kazadır. 1911'de Samsun'un bir kazasıydı.

 

 

1) Polemonion (Bolaman) İlçesi'ni bazı kaynaklar
Ünye adı ile karıştırmakta olup, aşağıdaki harita bu konudaki gerçeğin belgesidir..

Unieh ve Polemonium - Grassl, J. (Joseph); Meyer, Joseph, 1860

http://www.davidrumsey.com/maps728.html

 

Genelde her insan kendi doğup büyüdüğü, yani kimliğini taşıdığı yerin köklü ve herkes tarafından bilinir olmasını arzular. Bu itibarla her yöre kendi tarih perspektifinde köklü bir maziye sahiptir ve benim bir Ünyeli olarak bu konuda ayrıcalıklı bir biçimde övünmem söz konusu olamaz.

 

            Bu tarihi,

olmak üzere beş bölümde değerlendirmenin faydalı olacağı uzmanlarca ifade olunmaktadır..
                                                                                                                                                    http://www.unye-bld.gov.tr
 

 

ÜNYE TARİHİ
Orhan BORA
Yüksel Şen - Ünye Çağdaş Eğitim ve Kültür Vakfı Bursiyer Öğrencilerimiz Kitabı, Çankaya/1997, Sh. 7 - 8)

http://uniye.tripod.com/atarihi.htm

Eunich, Martin R.M. Tallis, J.&F.

http://www.lib.unimelb.edu.au/collections/maps/walker/

 KRONOLOJİ

M.Ö. XV. Binyıl
M.Ö. 2000
M.Ö. 1200
M.Ö. XII. - IX.
   yüzyıllar
M.Ö. IX. - VIII.
   yüzyıl
M.Ö. VIII. yüzyıl
M.Ö. 750 civarı
M.Ö. 550
M.Ö. 331
M.Ö. 280
M.Ö. 63
M.S. 395
1080
1100
1178
1243
1290
1346
1380
1398
1461
16. yüzyılın
  ikinci yarısı
1640
XVII
. ve XVIII.
   yüzyıllar
1762 - 1809
1877
1893
1900
1914
1914 - 1922
1916
1918
1920
1923
1954
1990
2004
Ünye civarında ilk yerleşik hayat
Kaşkalar ve Hititler
Kaşkalar ve Hititlerin sonu
Hitit bakiyeleri ile Asya kaynaklı kavimlerin bir devlet yapısı olmadan yaşaması

İskit hakimiyeti

Khalibler

Miletli denizciler tarafından Ünye şehrinin kuruluşu
Pers İmparatorluğunun bütün Anadolu ile beraber Ünye civarına da hakim oluşu
İskender İmparatorluğu
Pontus devleti
Roma hakimiyeti
Bizans hakimiyeti
Büyük Selçuklu Devleti'nin tüm Anadolu'ya hakim olması
Danişmendliler
Anadolu Selçukluları
Moğol İstilası
Canik Beylikleri'nin ortaya çıkması
Ünye'nin Hacı Emir Bey tarafından nihâî olarak alınması
Canik Beylikleri'nin Kadı Burhaneddin'e tâbî olması
Canik Beylikleri'nin Osmanlılara tâbî olması
Hacıemir Beyliği'nin sonu, Ünye ve çevresinin doğrudan Osmanlı hâkimiyetine girmesi
Canik bölgesinde suhte hareketleri

Evliya Çelebi'nin Ünye ziyareti
Ünye'nin Anadolu'nun Karadeniz sahilindeki en önemli limanı oluşu
Canik bölgesinde âyanların nüfuz kazanması
Doksanüç Harbi ve Ruslar'dan kaçan Müslüman muhacirlerin Ünye'ye yerleşmesi
Ünye çevresinde kolera salgını
Ünye çevresinde eşkıyalık hareketleri
Seferberlik (Birinci Dünya Savaşı)
Canik bölgesinde Rum ve Ermeni çetelerinin faaliyetleri
Rus savaş gemilerinin Ünye'yi bombalaması
Ünye ve çevresinde sıtma salgını
Ordu'nun il yapılarak Ünye ve Fatsa'nın bu ile bağlanması
Cumhuriyetin ilânı
Karakuş nahiyesinin Ünye'den ayrılarak Akkuş adıyla ilçe olması
İkizce ve Çaybaşı'nın Ünye'den ayrılarak ilçe olması
Bugün

        1963 - 1964 ve 1965 yılları arasında Dil - Tarih Coğrafya Fakültesi Prehistorya (Diptarih) Kürsüsü Profesörü İ. Kılıç KÖKTEN yönetimindeki arkeolojik kazılar, Ünye tarihinin M.Ö. XV. bin yılına kadar uzandığını kesin olarak ortaya koymuştur.

        Özellikle Kabataş ve Yontmataş Çağları Yüceler Köyü ile Cevizdere yöresinin içlere uzanan tabii mağaralarında yaşanmıştır.

        İklim şartlarının değişmesi üzerine Orta Asya'dan doğuya göç eden kavimler Doğu Anadolu'nun Çoruh, Kızılırmak ve Yeşilırmak vadilerini izleyerek sahilin tabii mağaralarından ve güneşli plajlarından ziyadesiyle yararlanmışlardır. Sondaj mahiyetindeki arkeolojik kazılarda ele geçen buluntular yukarıdaki teoriyi desteklemektedir.

Altın Küpe

Denizbükü Mevkiinde Bulundu
Ünye'de Bastırılan Para

İlhanlı Hükümdarı Muhammed Han (Hicri 738)

        Gerek Cevizderesi ve gerekse Tilki Mağaraları'ndaki kazılarda ele geçen ilkel endüstri verileri, tahminlerin çok daha üstünde olmuştur. Bu kesimlerde yerleşen insanlar M.Ö. X -XV. bin yılları arasında uygarlıklar kurmuşlar ve daha sonraları birkaç kol halinde Cevizderesi yöresine kadar sokulmuşlardır.

        Çevrenin ormanlık olması insanların burada uzun sürelerle kalmasına yol açmıştır. Cevizdere yöresinde Tozkoparan Mağaraları'nda yapılan sondaj mahiyetindeki kazılarda diptarih insanlarının deniz ürünlerinden yararlandıklarını göstermiştir. Kül yığınları arasında çeşitli hayvan kemiklerine, midye kabuklarına ve çanak - çömlek endüstrilerine rastlanmıştır.

        Tabii mağaraları yapıt olarak kullanan diptarih insanlarının başlıca araç ve gereçlerini çakmak taşından yapılmış âletler ve tipik çömlek buluntuları teşkil etmektedir. Özellikle, toprak altından çıkan işlenmiş çakmak taşlarının mevcudiyeti diptarih uygarlığı hakkında bizlere uyarıcı bilgiler vermiştir. Cevizderesi yöresinde yapılan kazılarda ise, diptarih insanlarının uzun yıllar sıtma hastalığından muzdarip olduklarını göstermiştir.

        Derenin durgun kesimlerinde çoğalan sivrisinekler insanlara aman vermemiş ve onların başlıca düşmanları olmuştur. Sıtma hastalığının yaygın bir hale gelmesi sonucu insanlar çevredeki 200 - 300 metre yüceltisindeki tepelere taşınarak timülüsleri kurmuşlar, bu timülüsler kazı yapılan yerden rahatça görülmektedir. Kendilerini bu nedenle emniyette gören insanlar zamanla çoğalarak sahile kadar inmişler ve denizlerden son derece yararlanmışlardır.

        Bu oluşum insanların M.Ö. XV bin yıl önce deniz hayvanlarından yararlandıklarını açıkça göstermiştir. Zaten, yapılan sondajlar bu konuyu da desteklemektedir. Deniz ürünlerinden ve çevre hayvanlarından yararlanan insanların kemikleri süs araçları olarak kullandıklarına dair kesin işaretlere rastlanmıştır. Uzun yılların yaşantısı ve uygarlığın gelişimi sonucu, insanların killi toprakları işleyerek bugünkü mutfak eşyalarının yapımına özendiklerini göstermiştir.

        Kazılarımız sırasında ele geçen çanak, çömlek parçaları Ünye tarihine ışık tutması yönünden küçümsenmeyecek bir olaydır. Kül kalıntıları ve fosiller arasından çıkan endüstriler insanı hayrete sevk edecek kadar bol ve o nispette de orijinalite arz etmektedir.

        Anılan çağın insanları en çok 45 - 50 yıl boyunca hayat sürerlermiş. Nitekim, kazılarda ele geçirdiğimiz bir kafatasının incelenmesi profesörü bu olumlu sonuca ulaştırmıştır. Yıllar geçtikçe ve uygarlık ilerledikçe insanlar arasında toprağa bağlılık da o derece artmıştır. Toprağın cömert ve verimli oluşu insanları toprağa daha fazla bağlamaya sebep olmuştur.

        Yeşil çayırlar, büyük ormanlar ve bol güneşli plajlar onları bir hayli oyalamıştır. Cevizderesi'nin Ünye'ye uzanan tarlaları ise Klâsik Çağ'a ait şehir kalıntılarını halâ sinesinde saklamaktadır.

        Suni mağaralar ve mağara üzerindeki çeşitli resimler anılan şehirlerin varlıklarını çözümlemektedir. Şehirlere hâkim olan kral ve kraliçeler öldüklerinde mağaralara yerleştirilir ve uzun zaman da kutsallıklarını devam ettirirlermiş. Bu çeşit mağaralara Kale, Tozkoparan, Sırma, Karlıtepe ve Dizdar Okulu'nun doğu yönündeki yamaçlarda rastlanmaktadır.

        Mağaralar genellikle oyularak yapılmış ve kapılarının her iki yanına hayvan resimleri konulmuştur. Özellikle Ünye, Roma yönetimine girdiği Klâsik Çağlar'da bu şekildeki uygarlık eserlerine kavuşmuştur. Yukarıda da açıklandığı üzere, Ünye diptarih M.Ö. XV. bin yılına dek uzanmaktadır.


 

        John Freely Karadeniz Kıyısı adlı kitabında Ünye'ye temas ederek şu ifadeleri kullanmıştır. "Terme'nin 30 km Doğu'sunda, Ünye'ye varmadan önce Aynikola denilen birkaç evden meydana gelen bir kıyı köyüne geldik. Burası adını bir küçük kilisenin vakfedildiği yerel gemicilerin piri olan Aziz Nİ'den almıştır. 1836 yılında Hamilton buradan geçtiği zaman harabe halinde olan bu kilise o zamandan bu yana tamamen ortadan kalkmış."
                                                                                         
Ordu'da Dört Mevsim Dergisi - Yüksel Şen, Tarihte Ünye Kalesi, sh. 29 - 30.

 

        Ünye ve Terme arasındaki yol şu şekilde tanımlanıyor.
        "ÜNİON'de (ÜNYE'de) eski dönemlere ait hiçbir kalıntı yok. Böylece on saat mesafedeki CHARSAMEAL'a (ÇARŞAMBA'ya) doğru gitmek üzere kasabanın yer aldığı engebeli burnu geçtik ve deniz üstünde, küçük bir kaşda görünen bir (FUM) Yunan Kilisesi'nin bulunduğu Batı burnu'nun bulunduğu kıyıya doğru indik... Kıyıdan ayrılarak ormanlarla çevrili ya da tek ağaçların sergili olduğu geniş çayırlık alanlardan geçtik. Yolumuzun kenarındaki ağaçlar genellikle çok yüksek değildi, fakat yabani üzümler uzun dallarıyla ağaçları süslemiş ve büyük bir bolluk içinde, tepe dallardan aşağıya sarkıyorlardı.

 

        Güney'e doğru büyük orman ağaçlarına dönüşerek çok farklı bir karakter kazanıyorlardı. Şimdi eski çağların OİNAİON kalıntıları üstünde kurulan, küçük bir liman şehri olan Ünye'ye geldik. Oinaion antik kentinden hiçbir kalıntı bulunmamakta, fakat koyun en muhafazalı köşesindeki sahilin yakınında bir Ortaçağ Kasrı'nın kalıntıları bulunmaktadır. Muhtemelen bu kasır, tahta çıkarken Bizans İmparatoru Andronicus I. Commenus (1183 - 85) tarafından inşa ettirilmiştir.

 

        Ünye'nin güneyinde Niksar'a giden karayolunun beşinci kilometresinde Kaleköy adlı köyün yakınındaki Çaleoğlu olarak bilinen kale harabelerinin bulunduğu yer Bizanslılar'ın bir tahkim noktası olan yerdir. Kale, Türkçe adını XVIII. yüzyılda bu tahkim noktasını elinde tutan yerel bir Derebeyi'nin adından almıştır. I. Commenus bu kaleyi 1183 yılında Konstantinople'de imparator olmadan önce kısa bir süre zeamet olarak elinde tutmuştur. Çaleoğlu Kalesi Jean d. Arrus tarafından yazılan 14. Yüzyıl Romanı Melusine'de efsanevî olarak Şahin Kalesi adıyla kullanılmıştır. Bu Şahin Kalesi'nden 1394'te Macaristan Kralı Sigismund'un ordusuna katılan ve 1396'da I. Bayezıt tarafından Nicopolis'te, daha sonra da 1402'de Ankara'da Timurlenk tarafından tutsak edilen ve daha sonra Kafkaslar ve Rusya'ya Anadolu'nun Kuzey'inden giden Johan Shilteberger tarafından sözü edilmiştir.

 

 

        Ben ve yanımdakilerle birlikte bir adama para vererek bizi Kale'ye götürmesini istedik. Kale ağaçlarla gizlendiği için kimse oraya nasıl gidilebileceğini bilmediğini söyledi. Hamilton; Oinaion Kalesi'ni aramaya giden ilk yabancı gezgindir. Ünye'deki Rum ev sahibi tarafından ona şunlar söylenmiştir. Unieh yakınında ilgiye değer tek şey bir kayalık üstünde inşa edilmiş, harika merdivenleri, hamamları, kaya içine oyularak yapılmış olan Kale'dir. Kale bir kaya üstüne yerleştirilmişti. Ormanlık tepelerle çevrilmiş, etrafta çayırlık alanlar ve çevresinde 150 metre yüksekliğe ulaşan ağlar bulunan bir yerdi. Bölgenin bir kenarında Kale Kievi (Kale Köyü) adlı bir köy vardı. Tapınak gibi bir yerinde resimler vardı. Unieh'e dönmeye hazırlandığım sırada getirdiği ormanda 3 - 4 siyah kulübe gördüm. Bunların Demir Ocağı olduğu ve yukarıdaki tepelerde de demir işleriyle uğraşanların olduğu söylendi.
 

DÂNİŞMENDLİLER DÖNEMİ

(http://www25.brinkster.com/baristr/danismend.htm)

 

        Danişmendliler, Malazgirt Savaşı'ndan (1071) hemen sonra tarih sahnesinde yer almaya başlayan; Sivas, Tokat, Amasya, Çorum, Yozgat, Kayseri, Malatya, Gümüşhane ve yörelerinde hâkimiyetlerini sürdüren ilk Türkmen Beylikleri'nden biridir.

 

        Anadolu Selçukluları 1178 yılında bu beyliğin varlığına son vermiş ve topraklarına sahip olmuştur. Tespit edilebildiği kadarıyla Dânişmendliler'in Ordu yöresindeki faaliyetleri Niksar'ın başkent oluşundan sonra başlamaktadır. Melik Muhammed 1142 yılında ölür. Yerine oğlu Zünnun geçer. Fakat amcası Yağı Basan bütün Dânişmendli Bölgesi'nde hükümdarlığını ilân eder.  Bu kargaşa sırasında tarihini tam belirleyemediğimiz bir zamanda Bizanslılar Karadeniz'i, dolayısıyla Ordu'yu tekrar ele geçirirler.

 

        Yağı Basan, iyi bir taktikle Bizans ve Trabzon Rumları'nın sınırlarının birleştiği yerler olan Ünye, Bafra ve Samsun Bölgeleri'ne akınlar düzenleyerek buraları 1157 yılında tekrar Türk topraklarına katar. Daha sonra fetihlerini bu bölgede genişletir.

 

 

        Yağı Basan'ın Ünye Kalesi'ni fethedişiyle ilgili rivayetler halâ halk arasında anlatılmaktadır. Ünye Kalesi bölgeye hâkim ve el değiştirmesi hemen hemen imkânsız bir yapıya sahiptir. Ayrıca burada devrin en önemli silâhları bol miktarda bulunmaktadır. Yağı Basan, askerleriyle bu kaleyi kuşatır. Fakat düşmanlar sur içinden sürekli ok atmaktadır. Türkler, kale içindeki mevcut okların bitmesi için birkaç gün beklerler. Fakat bitecek gibi görünmez. Artık yapacak bir şey kalmaz. Kalenin sadece hile ile ele geçirilebileceğini düşünen Yağı Basan, askerlerine çok sayıda keçi bulmalarını emreder. Gece karanlığı her tarafı kaplayınca boynuzuna yanan mumlar bağlayarak her taraftan kale istikametine doğru keçiler salar. Düşmanlar karanlıkta boynuzlarında ışık yanan keçileri Türk askerleri sanarlar. Bu kadar askere karşı koyamayacaklarını anlayınca hemen teslim olurlar.

 

        Tahrir defterlerinin sınırları dışında kalan Ünye'ye bağlı Tekkiraz Beldesi Yağ Basan Köyü ve Ünye'ye bağlı Yavi Köyü'nün adı da Dânişmend Gâzi'nin torunu olan Yağı Basan'ın isminden gelmektedir. Mevcut tarihî belgelerin ışığında Ordu ve yöresinin büyük bir bölümünün Dânişmendliler devrinden beri Türk vatanı olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.


        1. TARİH ÖNCESİ DÖNEMDE ÜNYE ve ÇEVRESİ

        Yapılan araştırmalar Ünye ve çevresinin Anadolu’daki en eski yerleşim yerleri arasında olduğunu göstermiştir. Ünye çevresinin Prehistorik Dönemi ile ilgili olarak en geniş çaplı araştırma, kendisi de Ünyeli olan Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Arkeoloji Bilim Dalı Profesörlerinden rahmetli Kılıç Kökten tarafından yapılmıştır.

        Kılıç Kökten’in Ünye’nin doğusunda Yüceler köyü civarındaki mağaralarda 1944 - 45 yıllarında ve 1963 yılında Cevizdere vadisinde yaptığı kazılar sonucu, bu yörede milattan önce kazılarda Yontma ve Cilalı Taş Devirleri'ne ait âletler ve silahlarla toprak kapların yanı sıra, insan ve evcil hayvanlara ait iskelet parçaları da bulunmuştur. Araştırmalar esnasında bulunan çakmaktaşından bir el baltası, Alt Paleolitik döneme aittir ve Karadeniz kıyılarında elde edilen en eski buluntu olma özelliğini taşımaktadır.

        Bunun yanı sıra Orta ve Üst Paleolitik dönemlere ait olarak da ikili dilgi kazıyıcı, yuvarlak kazıyıcı, dilgi çakı, tekli diş çentikli yonga uç kazıyıcı, iri yonga kazıyıcılar gibi çeşitli çakmaktaşı âletler elde edilmiştir. Bütün bu bulgulara göre, Ünye çevresinde M.Ö. XV. bin yıla kadar uzanan bir yerleşik hayat olduğu kesin olarak anlaşılmıştır.

        2. TÜRK FETİHLERİNDEN ÖNCE ÜNYE

        Ünye ve çevresinde yazılı tarihlerde adı geçen ilk topluluk Kaşkalardır. MÖ 2000’lerden itibaren tarih sahnesine çıkan Kaşkalar bugünkü Sinop ile Perşembe arasındaki bölgede yerleşmişlerdi. Kaşkalar’da hem göçebe hem de yerleşik hayat tarzı vardı. Kaşkalar zaman zaman İç Anadolu’daki Hititler'le savaşmışlar ve onlar için yönelen kuzeyden en önemli tehdidi oluşturmuşlardır. Zaman zaman Kaşkalar Hitit başkenti Hattuşaş’a (Boğazköy) kadar ilerlemişlerdi. Hititler'in Kaşkalar’ı durdurduğu hatta kısmi egemenlik altına aldıkları dönemler olduysa da, bu dönemler kısa süreli ve geçici olmuştur. Bu iki komşu ve düşman kavmin ömrü MÖ XII.yüzyılda sona erdi.

Annia - 1747 Bowen, Emanuel

http://www.davidrumsey.com/maps5992.html

        Sonraki devirde uzun bir süre Ünye çevresi tam bir devlet yapısı olmaksızın Asya kaynaklı ve Hititler'den arta kalan insan topluluklarının yaşama alanı oldu. MÖ IX. asırdan itibaren, İskitler bu bölgeyi ele geçirdi. İskit Devleti'nin ağırlık merkezi Karadeniz kuzeyi idi ve Türk asıllı unsurlar bu devlette önemli yere sahipti. Muhtemelen İskit ordularında kadınların da bulunması sebebiyle Amazonlar efsanesi ortaya çıktı. Amazonlarla ilgili olarak aktarılan bilgilere göre, bunlar tamamen kadınlardan oluşan, savaşabilmek için bir memelerini kesen savaşçı bir topululuktu. Günümüzde, tarihte tamamen kadınlardan meydana gelen bir Amazon topluluğunun bulunduğu tarihçilerce kabul edilememektedir.

        MÖ VIII. yüzyıldan itibaren Ege Denizi kıyılarındaki kolonilerden gelenler Karadeniz kıyılarında ve bu arada Ünye’de koloniler kurdular. Daha önce Sinop’ta koloniler kuran Miletli koloniciler gelerek bugünkü Ünye şehrinin bulunduğu yerde ticaret kolonisi kurdular. Böylece Ünye şehrinin kesin olarak kuruluşu yaklaşık MÖ 750 tarihlerini bulunmaktadır. Ünye ve civarında bu sıralarda Khalibler adındaki bir kavim yaşamaktaydı ve demircilikle uğraşıyorlardı. Bu demir madenleri son asırlara kadar işletilmeye devam edilmekte idi. Bazı tarihçilere göre Yunanlılar çelik elde etmeyi Khalibler’den öğrenmişlerdi.

        İran’da kurulan Med İmparatorluğu doğu Anadolu’yu aldıysa da, hakimiyetini Karadeniz kıyılarına kadar yayamadı. Fakat Medler’in yerine geçen Persler’in hakimiyet sahası daha geniş oldu. MÖ 550 yılında Pers İmparatoru I. Darius bütün Anadolu ile beraber Ünye bölgesine de hâkim oldu. Bölgede şiddetli bir dirençle karşılanan Pers hakimiyetini güçlendirmek için I. Darius bölgeye güçlü ve zorba valiler gönderdi. “Satraplık” denilen vilayetlerdeki bu valilere “Satrap” adı veriliyordu.

        Makedonyalı İskender MÖ 331 yılında Persler’i yenerek topraklarını ele geçirdi. Fakat Anadolu’daki Pers satraplıkları üzerinde kesin bir hakimiyet kuramadı. Pers asıllı yöneticiler özerkliklerini sürdürmeyi başardılar. İskender’in ölümünden sonra ülkesi parçalandı. Karadeniz kıyılarında Pontus Devleti kuruldu.

        Pontus Devletinin kurucuları eski Pers İmparatorluğu’nun asilleri olup,Yunanlı değillerdi. Devlet gelenekleri Persler’le aynıydı. Onlar gibi Ahuramazda (Hürmüz) adındaki iyilik tanrısına tapıyorlardı. Bir süre sonra sahildeki ticari koloniler de Pontus’a bağlandı. Pontus Devleti zamanla, özellikle Makedonyalı prenseslerle evlenme ve Helen kültürüne meyletme sebebiyle eski özelliklerini ve gücünü kaybetti. Günümüzde Kale Köyü'nün sınırları içinde bulunan Ünye kalesi muhtemelen ilk olarak bu dönemlerde kullanılmaya başlandı.

        MÖ I. yüzyılda, Roma İmparatorluğu ile Pontus Devleti bölgenin hakimiyeti için mücadele ettiler. Önceleri Pontus Devleti, bölgedeki diğer kavimlerin de yardımı ile Roma’ya karşı bazı başarılar elde etti. Ancak MÖ 71 yılında Kelkit vadisinde yapılan savaşta Pontuslular kesin olarak yenildiler. MÖ 63 yılında Pontus Devleti'nin yıkılması ile Ünye ve civarında Roma hakimiyeti kesinleşmiş oldu.

        Roma imparatorluğu döneminde Ünye çevresi Pontus Polemoniacus adıyla anılan bir uydu devlet şeklinde yönetilmekteydi. Zalimliği ve garip davranışları ile ünlü olan Neron, İmparator olmadan önce bu bölgeyi yönetmişti. Roma MS 395 yılında ikiye bölününce, Ünye Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu'nun sınırları içinde kaldı.

        Bizans Dönemi'nde de Ünye çevresi, yönetim merkezi Niksar olan Pontos Polemoniacus adındaki bölgede yer aldı. İslamiyet’in yayılma dönemindeki ilk kez 715 yılında Emevi orduları Canik bölgesine kadar geldi. 733 - 739 yılları arasında Samsun civarı Arap egemenliğinde kaldı.

        Abbasiler Devri'nde, Malatya bölgesindeki üsten hareket eden ve mühim bir kısmı Türkler'den meydana gelen İslam ordularınca Bizans topraklarına sık sık akınlar düzenleniyor ve bunların bazıları Canik bölgesine kadar uzanıyordu. 843 yılında Ünye civarını aldılar, ancak bu durum kısa sürdü. Abbasiler'in Türk komutanı Ahmed İbn İnanç et-Türki 893 yılında bütün Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi'ni ele geçirdi. Abbasi ordusundaki Türk komutanların Anadolu’da Bizans’la yaptığı mücadelelerin hatıraları Seyyid Battal Gazi destanları şeklinde dilden dile aktarılarak günümüze kadar ulaşmıştır.

Oenoé - Moll Herman 1716

http://www.lib.unimelb.edu.au/collections/maps/walker/

 

BİR ZAMANLAR ÜNYE KAZASI
http://www.agos.com.tr/bir%20zamanlar/3_unyefatsa.htm

 

1914'te 14 kilise ve 21 eğitim kurumu olan Ünye kazasında 7700 Ermeni yaşamaktaydı.
Eskiden gelişmiş olan tersaneler, buharlı gemilerin ortaya çıkmasıyla yıkıldı
ve çoğunluğu denizci olan nüfus XIX. Yüzyıl'ın ikinci yarısında göç etmek zorunda kaldı.
Kalan 120 aile (700 kişi) XVIII. Yüzyıl'da kurulan Surp Minas Kilisesi ve Mesrobyan Koleji
çevresinde toplanmıştı. İç bölgedeki 10 köyde yaşayan Ermeniler taş işçileri, dokumacılar, fındık ve tütün yetiştiren çiftçilerden oluşmaktaydı. Ayrıca hemen hemen her köyde bir kilise bulunuyordu.

 

 

Q

Ilkhanids, Muhammad Khan, Unye mint 738 AH, silver dirham, 17 mm 1.000 gm.  UE-1932
Obverse : "Lailahe illallah Muhammed resulullah.  Ebu Bekir Ömer Osman Ali"

ﻪﻠﻟﺍﻝﻮﺳﺭ  ﺪﻤﺤﻣ ﻪﻠﻟﺍﻻﺍﻪﻟﺍﻻ
ﻰﻠﻋ ﻥﺎﻤﺜﻋ ﺮﻤﻋ ﺮﻜﺑﻮﺑﺍ

Reverse : "Es - Sultan'ül alem Muhammed halledallahü mülkehu ve devletehu. Duribe Ünye fi sene 738"

ﻪﺘﻟﻭﺩﻭ  ﻪﻜﻠﻣ  ﻪﻠﻟﺍﺪﻠﺧ  ﺪﻤﺤﻣ  ﻢﻟﺎﻌﻟﺍ  ﻥﺎﻄﻠﺴﻟﺍ
ﺔﺋﺎﻤﻌﺒﺳﻭ  ﻦﻴﺜﻼﺛ  ﻥﺎﻤﺛ  ﺔﻨﺳ ﻰﻓ  ﺔﻴﻧﻭﺍ  ﺏﺮﺿ

YAZDIR

 

Web Siteler Ana Sayfasına  

 Dönmek İçin TIKLAYINIZ