ŞİİRDE YAŞAM
(Bu sayfa en son 16 Ekim 2010 tarihinde güncellenmiştir.)

Yaşamımın her periyodunda
nostaljik bir duygu bırakan unutulmaz anılarımı şiirselleştirmek isteğiyle
sık olmasa da arada bir gelenek dışı nazım denemeleriyle
bu anları kalıcı yapmayı hep istemişimdir.

Şâir değilim ama,
Şiir bir mesaj içermeli ve okuyucusuna
kısa bir hikâye ile verilmeli ve bu hikâyeye uygun arka plân resmiyle
de daha bir anlamlı kılınmalı diye düşünüyorum.

İlk şiir denememi 1965 yılında Ünye İnönü İlkokulu IV. Sınıf'ta derste iken ani bir kararla kaleme almıştım.
Öğretmenim Leman Korkmaz Hanımefendi bu şiiri yazdığımı fark etmiş ve okumamı istemişti.
Herkeste beğeni kazanan bu dizelerin, o anda yazıldığına kimseyi inandıramamıştım.

 Sözle söyleneceklerin en âlâsı şiirle anlatılır.
Ama şiir güç ve uzun süren bir iştir. Duygu baskısı altında insanın can evine kıyan
bir hasret, uzun zaman gönülde yatar ve pırlanta haline gelir.
                                                                                                                                      Halikarnas Balıkçısı - Mavi Sürgün, 8. Basım, Ağustos/1993, 30. sh.

ŞÂİR DİLİNDE ÜNYE
http://www.unyekent.com/koseyazi/1600/sair-dilinde-unye
04 Eylül 2010 Pazar

Sensin şiirlerime bütün ilhamı veren,  Sensin güzellik denen, ebedî sırra eren.  Şu tabiat elinde, şekilden şekle girmiş,  Tanrı bile kıskanıp sana gönlünü vermiş.  Eminim ki bulunmaz, arzda bir eşin daha,  Itır saç, neşe dağıt, güzellik denen deha.  Eller hayran, ben hayran, şirin olan hüsnüne.  Ne şiirler yazılmış, Ünye’m senin üstüne.  Sen Hüseyin Özdil’in, anlattığı memleket.  Taşınla, toprağınla, bizim için bir nimet.  Sen şâir Gökbelen’in, meftun olduğu yersin,  “Denize Hasret” ile haşre kadar gidersin.  Sen ki şâir Tıflı’nın çok sevdiği diyârsın,  Benim için hem ana, hem baba, hem de yârsın.  Âşık Emrah üstüne, bilsen neler söylemiş,  Dolaşmış adım adım, sende gönül eylemiş.
	Sait Kapıcıoğlu, bilgelerin bilgesi,  Vallahi her konuda, şu Ünye’nin gür sesi.  O’nunla hayat buldu, mitolojik yanımız,  Tarihi öğrendikçe, kaynıyor hep kanımız.  Kim bilirdi Fega’nın Yedibaş Ejderi'ni,  Araştırıp yazıyor, Nagalar’ın yerini.  Topyanı’nın gizemi, bellekleri yoruyor,  İnsanlar birbirine, hep geçmişi soruyor.  Dikilitaş ve Fokfok, bir cazibe merkezi,  Feneraltı, falezler, hayran eder herkesi.  Çamlık ile Uzunkum, yüzümün akıdır.  Çaleoğlu Kalesi, sanki zafer takıdır.  Bir “Ege Vapuru”nun, her mısrası his dolu,  “Kültür Ağası Bilgin”le, başlıyor mizah yolu.  Ya Beşlioğlu ile Demiral’a ne denir?  Her biri bir allâme, hakları zor ödenir.
Kulfani dostumuz da ilhamı senden almış,  Bütün güzelliklerin, yâdı O’nunla kalmış.  Âşık Ummani’yi de unutmayalım sakın,  Ne dizeler döktürmüş, okuyun da bir bakın.  Hayran oldum Yahya’nın, nostaljik duygusuna,  Eski Ünye renk katar, her gece uykusuna.
	Mistepe, misler gibi güzel koku saçıyor.  Ünye’nin kültüründe, yeni çığır açıyor.  Yoktur arzda bir eşin, gönüller meftûn sana,  Herkese âşinasın, yakınsın Ünye’m cana.  Nasıl ithaf etmesin, sana Akkaş bir şiir.  O müstesna varlığın, değerken bin bir şiir…

YUNUS EMRE

Ünyeliler'in Şehnuz olarak adlandırdıkları  Şeyh Yûnus Emre'nin türbesi
bir rivayete göre Ünye'ye 3 km uzaklıkta Saraçlı Mahallesi ve Gölevi topraklarında yaklaşık 50
dönüm gibi geniş bir arazi içindedir. Selçuklular Dönemi'nde halkın çoğu Rum ve Ermeni olan
bu topraklarda Yûnus'un dinî ve millî irşatlara başladığını aşağıdaki şiirinden anlıyoruz.

                                                     İndik Rûm'u kışladık
                                                     Çok hayr ü şer işledik
                                                     Oney oldu son durak
                                                     Göçtük elhamdülillâh

Ama buradaki ONEY mısraı bir yakıştırma olup,
aslı " Uş bahar geldi gerü " şeklindedir.

Ünyeliler rahmetli Yûnus Emre'yi ne kadar sevdiklerini şu dörtlükte çok güzel anlatmışlardır.

                                                     Yûnus'u ararlar durup her yerde
                                                     Sevgili Yûnus yatıyor Oney'de
                                                     Orası Yûnus'a tam lâyık belde
                                                     Yûnus gene kalsın o gönüllerde

  

60'lı yıllarda soldaki, günümüzde sağdaki fotoğraf kabrin ve türbenin mevcut görünümünü yansıtıyor.
Eski kabrin örtüsünü ve düzenlemesini Elevlülü (Göreleli) Cemal KÜLÜNK Usta kendi imkânlarıyla yapmıştı.

. Turhal Köprüsü Turhal köprüsünde bir adam gördüm Hülyaları benden geçer Bozbulanık sulara bakar Neye bakar, niçin bakar bildim Cebeci köprüsünde Cahit Külebi Galata köprüsünde Orhan Veli Dostturlar hepsi... dost olalım seninle Turhal köprüsünde, Süleyman oğlu Ali Dost olup söyleşelim, bir derdin var Bir derdin var, biliyorum Söyle bana hemşehri olalım Turhal'dan başlayıp Ünye'ye kadar Bu adam Ordu köylüklerinden Duruşundan, elbisesinden anladım Konuşmuyordu, konuşmuyordu ama Sulara düşen hüznünden anladım İşçiliğe gelmişti oralardan Vadilerden, ırmak boylarından Bir kamyonla gelmişti toz içinde Karadeniz dağlarının ardından Ah, söyle kardeşim, söyle Ali Söyle de gitsin köyüne kadar Dağların berisinde ekmek parası Dağların ötesinde deniz var Deniz var Ünye'de adım gibi Kalbim gibi biliyorum, deniz var Türkü söylemeli güvertede Ünye önünde vapurlar Turhal köprüsünde bir adam gördüm Dayanmış köprüye, sulara bakıyor Ünye'ye kadar inmeli Denizi görmeli... CEYHUN ATUF KANSU Bir Kasabadan Resimler Varlık, Sayı: 375, 1 Ekim 1951 .

Fatma ERDEM Hanımefendi'nin gönderdiği ve Ünye'de bir dönem bulunmuş olan
önemli bir zat Hoca Saadettin NAKİPOĞLU'nun 1958 yılında
ÜNYE için yazmış olduğu şiiri sizlerle paylaşmak istiyorum.

Gönlü Müşfik Hemşehrilerim,

Geçen yıl Hekimoğlu İbrahim’i bu yıl da Kel Bekir’in anılarını aktarmak nasip
oldu bu Ünzile âşığı kardeşinize… Duygusallığım depreşti…
Bir gözümden Hekimoğlu, diğerinden Kel Bekir’in anıları damladı teker teker..
tutamadım; sanki Cevizderesi’nden Dereboğazı’na doğru akan seller
bu haksızlığa direnenlerin gözyaşlarıydı… Okumanız için Ünye ve Zile Makaleleri’ne
özenle yerleştirdim anıları. Yorumsuz aktardım bilinenleri. Bir tatil gününün verdiği
rehavet içerisinde slow bir müzik eşliğinde renksi dizelere aktarmaya çalıştım
bu  duygularımı. Sizleri de bu duygu seline davet ediyorum,
yüreciklerinizde kıpırdayan ya da kıpırdayacak olan…

Aynalı Martiniyle Hekimoğlu İbrahim
(Fotoğrafın 1961 yılında Amerika'dan gönderildiği söylenmektedir.)

26 Nisan 1913 gecesi 8 saat süren bir çarpışmada Yassıtaş Köyü'nde vurularak öldürülmüştür.

ÜNZİLE DÜŞLERİNDE
KEL BEKİR VE HEKİMOĞLU DESTANI

Aynalı Martin’den selâm Anadolu yiğidine,
Karadeniz martı uçmalarındayken masmavi yeşilliklerinde
Kelsi Kireçli tepeleri, yağan mavzer saçmalarını okşardı avuç avuç
Her biri Ünzile’yi kucaklayan gönül ateşinde kavrulmuş leblebi taneleri gibiydi… 

Fındık bahçelerinin sessizliğinden Zile bağlarına koşan umutlar
Kader mahkûmlarını da sarmıştı yiğidin harmanlandığı Ünzile’de
Kel Bekir ağırlamıştı bağ sofrasında Hekimoğlu İbrahim’i
Mavzer ve Aynalı Martin erkeksi çatılmışlardı haksızlığa karşı kiraz diplerinde
Bir gözümden Kel Bekir, diğerinden Hekimo İbrahim A damladı süzülerek
Ünye – Fatsa arasından tuzlumsu tadında yiğit terlemişliği taşındı Dereboğazı’na
Taştı.. taştı.. sel oldu Karadini bağlarında, ezilmişliğin gözyaşlarında damla damla…

At iziyle it izinin tozu dumana katıp karıştırdığı meydanda
Eşkıya ve yiğidin izini kim sürüp, kim bilecek?
Fındık ocakları ve ceviz ağacı diplerinde demlenen umutlar
Sadece düşen yaprakların güzelliğinde buldu gerçek dostluğu, kalleşlikten uzak…
İpek Yolu’nu süsleyen kervansı anıların dom dom kurşunuyla gürlediği bulutlardaki ses
Zile Kalesi’nden Ünye Kalesi’ne uzanan özgürlük düşlerinin heybetindeki selâmıydı…

Akkuş ormanlarından Karagöl Yaylası’na, Sivriçal’dan Hüseyin Gazi’ye
Umutların yeşerdiği toprakları sardı türküsü Hekimoğlu Kel Bekir’in
Biri meşhur Kanlı Dut’a bağlandı çocuksu güzelliğinde,
Diğeri martininin yanına uzandı fındık ve çalı diplerinde yorgun…
Gülümseyen gözlerindeki yaşlar şu an gözlerimden akan damlacıklardı sanki
Destansı gönüllere Ünye ve Zile’den selâm
Selâm ey kayaların oğulları, Ünzile düşlerinden sizlere selâm…

                                                                                                           M. Ufuk MİSTEPE
                                                                                            Ankara – 18.06.2005 13:16 Cumartesi

Hekimo İbraam A

Kel Bekir'in Zile Hapishanesi'nde Ayaklarından Zincirli Bir Fotoğrafı

Hekimo İbraam A

Ünye, yakamozlarından uzaklardayken düşlerde;
bazen söylemek isteyip de söyleyemediklerimiz, bakıp da göremediklerimiz vardır.
Anlatamadığım bu duyguların yelkenlerini, nazım deryasında tatlı bir esintiyle Ünye'me uçurayım dedim ..

VAR YA?

          Duygular

Gizem Dünyası’nda

Tutulmuşken aynasına sihrin

Gidiverir aşk girdabında semaya ..

Ve heyhat!

Bakıp da güzelliği görememek var ya?

          Erdemler

          Ufkun ötesinde

          Vurulmuşken prangasına zehrin

          Yanıverir el yordamında devaya ..

          Ey vuslat!

          Gezip de esenliği bulamamak var ya?

Yârenler

Dost meclisinde

Sarılmışken gergefine cehlin

         Dönüverir her bakışında cefaya ..

         Ah türap!

Bilip de dostluğu kuramamak var ya?

Sevgiler

                   Kuş yuvasında

Serilmişken sinesine yârin

         Dalıverir kalp atışında rüyaya ..

         Oy dilşad!

Sevip de okşamayı bilememek var ya?

İnançlar

Yaşam selinde

Açılmışken kalesine ilmin

Uçuverir bir şükürde Hûda’ya ..

Hû ya Rab!

Edip de yeminliği tutamamak var ya?

          Sezgiler

          Sevgi yumağında

          Tutunmuşken örtüsüne bezmin

          Giriverir şuh teninde zinaya ..

          Of şenaat!

          Görüp de çirkinliği diyememek var ya?

Şiirler

Umut uçuşunda

Dizilmişken âfakına ümidin

         Dönüverir her dizesinde verâya ..

         Ya sehap!

           Yazıp da edayı tadamamak var ya?

                                                                                                                     Ankara/19.10.2000

Heyhat : Yazık; Vuslat : Kavuşma; Gergef : Nakış gergisi; Cehil : Bilmezlik; Türap : Toprak; Şuh : Oynak; Dilşad : Gönlü şen, Sevinçli;
Bezm : İçki meclisi; Şenaat : Rezalet, Kötülük; Sehap : Bulut; Eda : Biçim, Şive; Verâ : Arka, Geri, Öte, Arka taraf; Âfak : Ufuklar.

ŞAİR EMRAH

Günümüzde giyimin, toplumun estetiği ve kültürü üzerinde önemli bir
etkisi vardır. Cumhuriyet devrinde Ünye ahalisinin gayet şık giyindiğine dair belge ve
fotoğraflara sıkça rastlanılmakta olup; Şair Emrah'ın Ünye için yazdığı
dörtlüklerin birinde giyim alışkanlıklarımız şöyle dizelenmiştir.

                                          Güzeli insî değil emsali melek
                                          Altına giyinir incili gömlek
                                          Altın saat ile som sırmalı köstek
                                          Edalıdır dilrübası Ünye'nin
                                                                                                                                     Oney'den Ünye'ye - Flaş TV, Sh. 68

XVIII. yüzyılın sonlarında Erzurum'un Tamburacı Köyü'nde doğan Emrah
bir ara Ünye'yi de ziyaret etmiştir. Yazdığı destandan yaptığımız alıntılar şu şekildedir.

ŞİİRLERDE DAMAK TADI
Karadeniz'e has damak zevki Ünye mutfağında da bâriz olarak kendisini hissettirir.
Gürcüce, etli pancar sarması, zeytinyağlı tefek dolması, ısırgan yemeği, bölceli fasülye,
nemüslü börek, biber tuzu, tuzlu hamsi, mısır ekmeği, çalmaç, kelem dolması ve kıvırma...
Hemşehrilerimiz bu kültürü şu dizelerle ifade etmişler.

Çakırtepe'de Güveç Keyfi

ÜNYE'DE YEMEKLER

İNCİR AĞACI
(Bu şiir Barış Manço’nun Dut Ağacı adlı güftesinden uyarlanmıştır.)

Müzisyenler içerisinde hayatımı en derinden etkileyen sanatçı Barış Manço olmuştur.
Onun beste ve güfteleriyle anılarım bir anlam kazanmıştı. Dut Ağacı
şiiri de sanki nostalji âleminde doğduğum şehir Ünye'min sokaklarını anlatıyordu.
Gözyaşı seli içerisinde uyarladığım dizeleri mahallemin sakinlerine ithaf ettim.

Şimdiki 100. Yıl Parkı'nın İnşasıyla Kalebozuğu Sokak'taki Tarihî Mimarî Tümüyle Yok Edilmiştir.
Soldan Sağa Deniz Kenarı : Hallaç Turgut'un Evi, Arap Talat ve Yalısı, Aga İsmail Kısacıkoğlu Evi ve arkasında
Sıhhıyeci Bekir Efendi'nin Evi, Camcı Şefiğin Evi, Terzi Nadide Hanım'ın Evi, Saatçi Emin Hoca'nın Evi,
Dava Vekili Zihni Sarpdağ'ın Evi, Tevrat'ın Evi, Kalaycıların Evi.
 

İNCİR AĞACI

Bu Pazar, doğup büyüdüğüm Ünye’min

Orta Mahalle sokaklarında dolaştım.

Çocukluğumu yeniden yaşamak istiyordum o an...

Yaşadığım şimdiki zaman olmasaydı diye düşündüm!

Keşke bugün, dünküler gibi kalsaymış ...

Şu sağdaki üç katlı tuğla kırmızısı ev

İhsan ve Meryem Teyzeler’indi galiba?

Evet evet, Paylon Teyzeler’inki daha soldaydı ..

Agavni Nine’ninkinin yanındaki yeşillik mi?

Top oynayıp, kelebek tuttuğumuz Kilise Tepesi'ydi orası.

Ya kilise bahçesi?

Mektep ve taş duvarları nerdeler?

Kimler yıktı, kimler süpürdü o kalıntıları, o güzelim anıları bizden?

Birden Cemal Amca’yı gördüm!

Yine o incir ağacının altında oturuyordu.

Koştum paltosuna sarıldım.

Önce "Kopuk" dedi, sonra paltosuna sardı beni soluklarcasına.

Ve pencerede Mahmut Amca’nın sımsıcak bakışlarında

Çocukluğumu yeniden yaşamaya başlamıştım ...

Tam karşımızdaki yokuşa bitişik sıvalı evin

İkinci katında otururlardı Ayşe Abla’lar.

Anılar Ortaokul duvarlarında şekillenir,

Bahar melteminin esintisi duyulurdu bahçelerde.

Mahalleli kızlar düşlerde çoktan uçmayı beklerken

Eskisi gibi mi Ünye?.. diye sordum Fatma’ya.

Eskisi gibi, ... dedi mazinin suskunluğunda.

Biraz ekonomik sorunlar varmış, o kadar.

Olsun, sorunlu olmak bile yakışmıştır memleketime ...

Zaten ne yakışmazdı ki ?

İlâhi Galip Amca, Hafız Teyze’min yadigârı,

Nüfus Müdürlüğü’nden emekli de oluvermiş.

Tüm vakti, kardeşi mecnûn ile geçerdi (Allah rahmet eylesin).

Son üç seceremizi ve bütün sülâlemizi ezbere bilir

Ve bize de saydırırdı sırasıyla çocukluğumuzda.

Halâ hatırlıyor musun diye sorardı?

Hiç unutamamıştım ki ...

Bilekten bağlı naylon ayakkabılar giyerdim.

Nedense pek derin bir iz bıraktı derimde bu beyaz sandaletler?

Gezerken, rahmetli kardeşim Emin’in ağabeysi İsmail

Çamlıca sigarasını uzatmıştı dudaklarıma kilise bahçesinde.

Ne gururlanmıştım ya Rabbi?

Nasıl da çekmiştim ciğerlerime derinden

Yıllarca hayallerim lise duvarlarının dumanlarında islenmişti.

Oysa Sami ve Muharrem benden daha bir tecrübeliydiler ...

Şimdi kimbilir hangi eller yakıyordur sigaralarını

Mahmure Teyze’nin köşesine dayanmışken evinin?

Gülhiz Abla’nın penceresi altında söz vermiştim oysa.

Hep mâzide kaldı dedi Sıtkı Amca derinden ve içinden...

Yıkılmadık ev bırakmamışlardı mahallede!!!

Evlerle beraber bahçeler de yok olmuştu!!!

Bir şu incir ağacı kaldı (!)

Onu da kesmeseler bari?

Adire Teyze’den önce Sevim Teyze’ler otururdu az yukarımızda.

Birden Leon Amca, Garbis Abi ve Mari Abla’nın silueti beliriverdi...

Sahi Günal Abla’yı da düşlerdin değil mi Dünya’sının sessizliğinde?

Hadi söyle, çık; kalp gözüyle, gönül sesiyle pat pat söyle

Şu incir ağacını kesmesinler de!!!

Aslında dizinde derman olsa ağaca çıkar da inmezdi Asiye Teyze’m..

Ama gençler ne güne duruyordu ki?

Baktı ki olmayacak

Söz verdi Yusuf Ağabey mahalleliye,

İncir ağacını kestirmeyeceğine.

Dünü bilmeden bugünü yaşamanın bedeli öylesine ağırdı ki

Yarını bugünden kurtarmak için hayatının önemli bu sözünü verdi.

İlâhi Hasan Ağabey seni unuttuk mu sandın?

Keşaplı Sokağın vefakâr delikanlısı, civanmerdi.

Nar ağacının dibindeki çamur yalağı gülücüklerle seni anmakta

Az mı can eriği koparmıştı can evimizden, bahçelerimizden?

Mehmet Amca’nın hâtırası kaldı mahalleliye yeşil malikâneden

Yoksa çocukluğu yeniden yaşatmaya mı başlamıştım?

Çeşme başında annem, Emine Teyze, Feride ve Meral Ablalar.

Yontabilir miydi elinde keseriyle maziyi Sait Amca’m?

Temel Amca dingilini kırabilir miydi Çakır Tepe’nin?

Kim kökünü kazıyabilirdi fındık bahçelerimizin?

Halâ tadımsamaktayken salatalarını Meryem Teyze’min ...

Yamadan inerken aşağıya sessiz, anladım ki geçen bir ömürmüş.

Ve karda merdivenle kayan sokak, Zekiye Teyze’lerde nihayet bulacak ...

Medeniyet, seni affedecek miyiz sandın, yıktıklarınla burada?

Zamanı geri getirebilmekten âciz, bakarken karanlıkta ...

Kalabuzu’nu bile çok gören, martı uçmalarında insanlığa!

Yaşatırken hasreti, yaşamadan sahilinde ömrümün ...

Kaldır yeniden, kaldır ki mâkus talihim yeniden gülsün

Mazim Çamlığın kucağına gülümseyişlerle dönsün.

                                                                                                                                                                  M. Ufuk MİSTEPE
                                                                                                                                                              27 Kasım 2000/Ankara

5 Ağustos 2001 günü Ünye'ye
evimizi, komşularımı ve mahallemi görmeye gitmiştim.
İncir Ağacı'nın kesildiğini ve yıkılmış evimizi görünce doğrusu içim bir tuhaf oldu !!!

.ÜNYE ÜZERİNE Üzgünüm sana bu satırlar az da Nağmeler dökülür elimden sazda Yemeni başında sevdalı kızda En güzel verilmiş sözdesin Ünye Halk Ozanı Kulfani

Ünye diliyle yazılmış hikâye, türkü ve şiirler çoktur.
Ağız, lehçe ve şive zenginliğini ortaya koyan bu kültürel
kaynaktan bazı örnekler vermek suretiyle bunları gelecek nesillere aktarma
ve kalıcı kılmanın gerekli olduğunu düşünüyorum.

                              ESKİ TÜRKÜLERDEN