vakfiye1

Araştırma : M. Ufuk MİSTEPE
(Araştırmacı - Orman Endüstri Yüksek Mühendisi)

İskender Paşa Vakfı'na ait Vakfiye'nin Orijinal Metni

Kaynak : Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi

590 Numaralı Defter'in 213. sayfa, 187. sırasında kayıtlı
"Mustafa Bey oğlu İskender Paşa"ya ait (938) tarihli Vakfiye'sinin
bazı dua cümleleri hariç olarak tercümesidir.
Ve 651. numaralı defterin 30. sayfa, 2. sırasında da kayıtlıdır.

El Yazması Vakfiyelerin Yazıldığı 590 No.'lu Cilt.
(İsmail AYKAN ve Ayhan YEŞİLYAPRAK Sorumlu Vakıflar Gen. Müd. Elemanları)

Fotoğraflar : M. Ufuk MİSTEPE - 15.05.2008 Ankara

Hamdüsena ol allahü azimüşşana mahsustur ki ziyâdar olan şeriat nurlar ile zulum karanlıklarını izale ve şeri delillerle hükümleri beyan ve âyeti aliyyesile helal ve haramı iyzah eyledi ve mahlûkatın ulusu Hazreti Muhammed'le İslâmi ızhar eyledi. Cenabı Hak'kın salat ve selâmı sabah akşam Hazreti Muhammed'le âl ve ashabi üzerlerine olsun.

Hamdüsena ve salatü selâm vecibesini edadan sonra : Muhakkak dünya meserret karargâhı değil, aldatıcı bir yer ve kaçılacak bir mahal olup, karar kılacak yer değildir. Nimetleri zevale mâruz ve içinde oturanlar göçücü misafirlerdir. Fevz ve necat sahipleri dünyayi kendileri için azık edinenlerdir ve ihtiyaç zamanı için azık iddiahan ve infak edenlerdir. Vakıf dahi bir hasenedir. Faideleri sağlık ve ölüm hallerinde yenilenir nitekim Seyyidimiz ve Peygamberimiz Hazreti Muhammed sallallahü aleyhi ve sellem (İZA MATE…) hadisi şerifile sadakati cariyeye teşvik buyurmuştur.

Kırzâde Hacı İsmail Çeşmesi
İskender Paşa yaptırdı; 1901'de Kırzâde Hacı İsmail yeniledi.

Fotoğraf : Muzaffer YANIK - Gülbahar Hatun Mahallesi

Cenabı Hak dahi büyük emirlerin emiri fukara ve yetimlerin yardımcısı hayrat ve hasenat sahibi ulema, suleha, sadatın muhibbi Mustafa Bey oğlu Hazreti İskender Paşa'yı tevfikına mazhar kılınca fukaraya hayırlı yardımı ulema ve sulehaya izzet ve ikrami hasebile çokça ecir ile mükâfet buyursun. İnsan yediğini tüketmiş, giydiğini eskitmiş, tasadduk ettiğini ibka etmiş olduğunu anladı da kalbi selimden maada mal ve evlâdın faide menfaat vermediği kıyamet gününde aziym olan Cenabı Hak'kın sevabını talep ve elim olan azabından kaçınarak bu vakıfların sudurine kadar elinde ve tahti tasarrufunda ve havzei temellükünde bulunan halis ve safi emvalini niyeti halisa ve taviyyeti safiye ile vakıf ve habis ve tebid ve tasadduk eyledi.

İskender Paşa Vakfı'na ait Vakfiye'nin Orijinal Metni

Kaynak : Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi

1 - Trabzon Beldesi'nde Kale haricinde bedesten kurbunda Hacı Kasım Mescidi mahallesinde kâin şimali tarikiâm kıblesi kenisani oğlu kuyumcu mihal milki ve yani oğlu ruhban milki şarki Abdullah oğlu Hamza milki garbi dalakçı kiryakos milki ile mahdut biri erkeklere diğeri kadınlara mahsus olmak üzre bilcümle hukuk ve levahik ve taraik ve tevabii ile iki hamamın tamamı.

2 - İskele kurbunda kâin şimali deniz şarki ve garbi tarikiâm kıblesi muazzame hatun vakfı ile mahdut dördü fevkani ve mütebakisi tahtani olmak üzre sekiz hücreyi müştemil mahzenin bilcümle hukuk ve levahiki tamamı.

3 - Vâkıfın İpekçi Yakup'tan satın aldığı kıblesi Hacı Kasım milki şarki Halepli Hoca Semman oğlu Hoca Mehmet milki garbi merkum yahşi Ali vakfı şimali tarikiâm ile mahdut dükkânın tamamı.

4 - Vâkıfın bina edip garbi ve şimali tarikiâm şarki nalbant dükkânı kıblesi Acem oğlu Mehmet milki ile mahdut hücre ve dükkânlar ile birlikte hanın tamamı.

İskender Paşa Hanı Giriş ve İç Kısmı

Fotoğraflar : Beyhan ÜLGEN (Soldaki) - Muzaffer YANIK (Sağdaki)

5 - Kıblesi firenk hısarı yanındaki sokak, şimali deniz sahili garbi zağraf mahallesi ile mahdut fevkani bir odayı ve tahtani bir mahzeni müştemil ve berkoz namile müştehir menzilin bilcümle hukuk ve levahik ve tevabii ile tamamı.

6 - Zağraf Mahallesi'nde kâin kıblesi kuyumcu homrik milki şarki deniz şimali İskender milki ve zimmi bahçesi garbi tarikiâm ile mahdut mahzenin tamamı.

7 - Deniz sahilinde kâin kıblesi tarikiâm şimali deniz şarki değirmendere syu garbi kızıltaş ile mahdut biri büyük mağara diğeri küçük mağara namile meşhur iki mağaranın ve bu mağaraların yanında bir kıta mezreaanın tamamı.

8 - Rize kasabasında kain biri mezbur kasabanın yefa mahallesinde vaki kıblesi akar su şarki ve şimali Todros oğlu kalinkoyofa milki garbi tarikiam ile mahdut ve suyu dağden cereyan edip mezbur kalinko tarlasına gider ve diğeri mezbur kasabasının ruşen mahallesinde derviş değirleni namile maruf ve yavastohloz milkinde vaki kıblesi ve şimali mezkür yavasto milki ile mahdut iki değirmenin bilcümle hukuk ve taraik ve tevabii ile tamamı.

9 - Of Nahiyesi'nde deniz kenarındaki mahzenler kurbunda bina edip mezbur vâkıf babası Mustafa beyin ruhi için kuran okunmasına tahsis eylediği ve tilavetini camiinin imamına şart eylediği değirmenin tamamı.

10 - Câmiin hariminde vaki meyveli ağaçlarla birlikte bahçenin tamamını camiinin hademesine şart eyledi.

Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi ve Vakfiye Defterleri'nin Arşivlendiği Raflar.
(İsmail AYKAN ve Ayhan YEŞİLYAPRAK Sorumlu Vakıflar Gen. Müd. Elemanları)

Fotoğraflar : M. Ufuk MİSTEPE - 15.05.2008 Ankara

Bu vakıfların galle ve varidatından mezbur beldenin (Trabzon) şark meydanında vâkıfın bina eylediği camiinin mesalihi ile mezbur camiin civarında bina eylediği medresinin mesalihine tayin eyledi. Vâkıf vakfının tevliyet ve nezaretini Yusuf oğlu Hacı Hüseyin'e sonra batnen bade batnin ve neslen bade neslin vâkıfın oğullarının erşedine eğer bunlar münkarız olursa vakıfın utekasının aslahına eğer bunlarda münkarız olursa o zamanki hakimin münasip ve layık gördüğü kimseye şart ve tayin eyledi.

Vakıf vakfın mahsulatından tevliyet ve nezaret hizmeti için yevmiye on dirhem tayin eyledi ve medresenin tedris hizmetini sağ oldukça ve nez, edilmemek şartıile âlim, Fazıl Mevlâna Hacı Halil'e şart edip tedris hizmetine mukabil zamanında geçer akça yevmi on dirhem tayin eyledi. Mezbur camideki imamet hizmetine yevmiye beş dirhem, hitabet hizmetine yevmiye dört dirhem ve mezkur camideki müezzinlik hizmetine yevmiye dört dirhem ve mezbur camiin tenvir ve sair yayğılarını yaymak ve temizlik hizmeti için yevmiye iki dirhem, cami mahfilindeki reise bir dirhem, Cuma günü mezbur cami mahfilinde Kur'an okuyan dört nefer kurraye iki dirhem tayin eyledi.

Vâkıfın kabrinde her gün birer cüz okuyan üç nefer kurraya üç dirhem tayin eyledi. Mezbur camiin hasır ve yağına bir derhem tayin eyledi. Şadravan ve helayıtemizleyen kimseye yarım dirhem, kitabet hizmetine yevmiye üç dirhem, cibayet hizmetine yevmiye üç dirhem tayin eyledi. İşbu cihetler mütevelliye arzedilmedikçe kaziye arzedilmemesini şart eyledi.

Vakıflar Genel Müdürlüğü vefakâr elemanlarından Emekli Mehmet AKTAŞ Bey'in sorumluluğunda,
Transkript ettirilen Osmanlıca arşiv evrakı mikrofilmler aracılığıyla tetkik için araştırmacıların hizmetine sunulmaktadır.

Fotoğraflar : M. Ufuk MİSTEPE - 15.05.2008 Ankara

Vakfın mahsulatı masraflarına sarf edildikten sonra artan fazla cami ve medresenin rekabeleri hıfzedilmesini ve o fazladan hiç bir kimsenin infak edilmemesini şart ederek eimmeden cevazına kail olanların ictihatlarına binaen rucu ve dava ve lüzumine hüküm gibi tescil şartlarına riayet ettikten sonra sıhhat ve lüzumuna hükmedilmiş müseccel bir vakfı sahihi şer'i ile vakıf ve habis eyledi. Binaen aleyh evkafi mezküre bir vakfı lâzım oldu, zatılamaz, rehin verilemez ve alınamaz, hibe edilemez varislerinin hayırlısı olan Cenabı Hak kürei arza ve üzerindekilere vâris olduğu tazahur edinceye kadar kimseye miras kalamaz. Vâkıfın ecir ve sevabi hayyü mübin sıfatlar ile muttasıf olan cenabı hakka aittir. Bunları duyduktan sonra her kim tebdil ederse vizruvebali tebdil edenlere aittir. Bu vakfiye dokuzyüz otuz sekiz senesi muharrem ayının gurresinde cari olup yazıldı.

İsmail AYKAN ve Ayhan YEŞİLYAPRAK Vakıflar Genel Müdürlüğü Araştırma Merkezi'nde Görevleri Başında.

Fotoğraflar : M. Ufuk MİSTEPE - 15.05.2008 Ankara

	İSKENDER PAŞA (D. ? – Ö. 1533)		? İskender Paşa’nın Erkek Kardeşi
	↓↓		↓↓
Emir ÇELEBİ İskender Paşa'nın Oğlu.	Sinan Bey İskender Paşa’nın Büyük Oğlu.		Ahmet Paşa İskender Paşa’nın Yeğeni.

Bu vakfiye 938 senesi Muharrem ayının gurresinde cari olup yazıldı (M. 1531).
Tevliyet ve Nezaret Görevi Yusuf oğlu Hacı Hüseyin		Vakıf Evlâtlığı
? ↓↓ ?
181 yıllık (M. 1712 – M. 1531) henüz tespit olunamayan bir boşluk var!
? ↓↓ ?
? ↓↓ ?
Nezaret Görevi		Tevliyet ve Vakıf Evlâtlığı
ŞEM’İ HATUN 18 Cemaziyelâhir 1124 (M. 1712)’de vakfın yönetimine geçti. Hüsam ile evlidir.		ŞEM’İ HATUN Şem’i Hatun erşed ve aslah vakıf evlâdı, nazır. 18 Cemaziyelâhir 1124 (M. 1712)
↓↓		↓↓
İskender Ağa Fi 26 Cemaziyel ula sene 1160 (M. 1747)		Ahmet Ağa 28.05.1160 (M. 1747)
↓↓		↓↓
? İskender Ağa’nın ölümüyle görev verilen kızı. (za 1177 – M. 1763)		Ahmet oğlu İsmail Ağa 10.10.1171 (M. 1757)
↓↓		↓↓
Mehmet oğlu İsmail Ağa 18.12.1179 (M. 1765)		Mustafa Ağa 27.07.1198 (M. 1783)
		↓↓
		Tahir Ağa 10.08.1218 (M. 1803)
		↓↓
		İsmail Bey 12.05.1246 (M. 1830)
		↓↓
		Tayyar Bey 29.12.1262 (M. 1846)
		↓↓
Kaynak : Beyhan ÜLGEN Trabzon Vâlisi İskender Paşa Vakfı (Hüsamzâdeler) 2009 Trabzon, 105 sh.		Osman Efendi 20 Şaban 1318 (M. 1902)
		↓↓
		Tayyar – Hayrettin – Mehmet Beyler 15 Şevval 1329 (M. 1913)
İskender Paşa Vakfı'nın en son yöneticileri evkafı mülhakadan İskender Paşa Vakfı umurunu kendi namına asaleten ve biraderleri Hayrettin ve Mehmet Beyler'e izafeten idare eden Mütevelli Tayyar Bey oldular. Tayyar Bey'in vakfın elinde bulunan bin üç yüz küsur lira mevcudunu hususatı zatiyesine sarf etmesi, hademe vazaifini vermemesi, hakkı mürakabeyi itadan imtina etmesi ve bunlara mümasil diğer yolsuzlukları nedeniyle İskender Paşa Vakfı Mütevellisi'nin azli hakkındaki 3 Kanunusani 1932 tarihinde alınan karar, 24 K.Sani 1932 tarihinde Evkaf Umum Müdürlüğü M.M.M. Müdürlüğü'nce üst yazı ekinde İstanbul Evkaf Müdürlüğü'ne gönderildi. Ve vakıf 10 yıl müddetle Mütevelli Talebi olmadığından 5737 Sayılı Kanun gereğince HÜKMEN MAZBUT VAKIF olarak yönetimi ve idaresi Vakıflar Genel Müdürlüğü'ne geçti. Mazbutiyet Kararı aşağıdadır. 3 Kanunusani 1932 Tarihli Mazbutiye Kararı ve Üst Yazısı Vakıf, böylece aile bireylerinin ilgisinden yoksun bırakıldı. Vasiyet ihlâl edildi! Aynı dönemde yaşayan ve onun da baba adı Mustafa olan Diyarbakır Beğlerbeği İskender Paşa'nın günümüzde yaşayan torunlarından Av. Reşid İSKENDEROĞLU bakınız kitabında neler yazmış : Bakımsız, metruk ve yabanî otlarla kapanmış bir durumdadır. Şanına ve Trabzon'a yaptığı hizmetlere yaraşır bir şekle getirilmesi ve bir Türbe inşası ora halkının kadirbilirliğine bir nişane olacaktır. Durumu yerinde bizzat gördüm. Vakfının akarları olduğunu da incelemem sırasında müşahede ettim (Bu konuda Mahmut Goloğlu'nun Trabzon Tarihi'ni de inceledim). Beyhan ÜLGEN ve Av. Reşid İSKENDEROĞLU'nun Yayımlanan Kitapları. 3 Kanunusani 1932 tarihinden sonra Vakıf, Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne geçti ve Hükmen Mazbut Vakıf oldu.