AĞAÇ MALZEMENİN SOYULMASI

KESME VE SOYMA KAPLAMA
TEKNOLOJİSİNİ İYİLEŞTİREN YENİ TEKNİKLER

            Kanada’da yüksek kalitede soymalık tomruk materyali kıtlığı bir bütün olarak günden güne artmaktayken, buna bağlı olarak kontrplâk – kaplama fabrikalarınca alınan tomruk fiyatları da yükselmektedir. Farklı tip levha sanayileri arasındaki canlı rekabet ve ucuz pazarlarla karşı karşıya gelinmiş olması bu konuyu şimdiden Kanada kontrplâk sanayiinin önemli sorunlarından biri haline getirmiştir.

            Sanayi her şeye rağmen bu rastlantıya tepki göstermekte geç kalmayarak, fabrikalardaki kollektif güç ve beceriyle yaratıcı zekâ, kontrplâk fabrikalarında işletme masraflarını azaltmaya ve gözle görülür bir biçimde verimliliğin artmasına imkân verdi. Yine de kontrplâk imalâtçıların arzu ettiği seviyede umut verici olmadı. Bu durumun sorumluluğunu yalnız tek bir sebebe bağlamak mümkün değildir, ama öyle görülüyor ki ağaç malzemenin uygulanabilir soyma tekniklerinin az ve yetersiz oluşundan söz etmekte haklı olunabilir.

            Bu eksikliğe bağlı olan birçok neden vardır. Nedeni direklik ağaçlara bağlı olan iri çaplı tomruk stoklarının azalması, fabrikaların geçmiş yıllara ait tomruk materyallerinin daha küçük çaplılarını, reçineli ağaç türlerini ve tohumdan yetiştirilen ağaçları soyarak, işlemek mecburiyetinde bırakılmasıdır. Örneğin, Britanya Kolombiyası iç kesimlerinde on yıl önce 50 cm (20 parmak) çapındaki tomruklarla ihtiyaçlarını gideren fabrikalar bugün 20 – 23 cm (8 ilâ 9 parmak) çapındaki tomruklar ile yetinmek zorunda kalmaktadırlar. Doğu’daki fabrikalar ise çok iyi kalitede tohumlardan büyük külfetlerle yetiştirilen ağaçlardan elde edilen tomruklarla ihtiyaçlarını gidermek durumundadırlar.

Kontrplâk üretiminde kullanılan bazı türlerin fiziksel özelliklerinden bir kısmı detaylıca bilinmektedir. Batı’daki Lâdin, Sedir ve ikinci derecede gelişmiş Douglas göknarı ile Doğu bölgesindeki Kavak ağacı, anatomik yapı olarak aynı ağacın içerisinde bile pek çok yoğunluk farklılıkları arz eden geniş yıllık halkalara sahiptirler. Bu ağaç tomruklarının soyulması kaplama bantlarında sık olarak görülen kırılmalara, derin çatlaklara ve ekseriya kalınlık sapmalarına neden olur. Bu sorunlar, Britanya kolombiyası’nın iç kesimlerinde böcekler tarafından tahrip olmuş kuru ağaç soyma materyali işleyen fabrikalarda ciddîliğini halen korumaktadır.

Buhar Enjeksiyonları

            Sorunların akabinde Kanada/Forintek araştırmacıları kaplama kalitesini ve soyma verimliliğini artırmak için teknik alanda birçok yenilikler yaptılar.

            1970’li yılların sonuna doğru Batı Orman Ürünleri Laboratuarı araştırmacıları soymalık tomruk gövdesinin klimatizasyonunu kolaylaştırmak için buhar enjeksiyonlu bir bıçak geliştirdiler. Burada söz konusu olan, buharı, soyma bıçağının keskin ağzına yakın bir yerden basınç altında, soyma açısına göre ağaç malzeme liflerini yumuşatacak şekilde enjekte etmekti.

Laboratuardaki bıçak denemeleri 0.25 cm (1/10 parmak) kalınlıktaki Beyaz lâdin ve Doğu sediri’nden kaplama üretimini amaçlıyordu. Sonuç ise şaşırtıcıydı. Sedir tomruğuyla yapılan deneme, klâsik soyma bıçağıyla yapılan işlemde % 27.1 olan artık miktarının, buhar enjeksiyonlu bıçakla ancak % 2.1’de kaldığını ortaya koymaktaydı. Beyaz lâdin’de ise klâsik soyma bıçağı % 14.1 artık verirken buhar enjeksiyonlu bıçakla % 7 değerine ulaşıldı.

            Federal hükûmetle yapılan bir sözleşme ile bir kontrplâk fabrikasında buhar enjeksiyonlu bıçağın monte edilmesi imkân dahiline girdi. Fabrikada Sedir tomruğu üzerinde yapılan denemeler kaplama kalitesinde bariz bir iyileşme ve Beyaz lâdin artık miktarında % 7.4’den % 2.3’e azalan bir eğilimi ortaya koydu. Douglas göknarı’yla iki ayrı fabrikada 0.3 cm (41/8 parmak)’lık kaplama üretimini amaçlayan diğer denemeler, buhar enjeksiyonlu bıçak kullanımıyla artık miktarlarında % 18.9 ve % 7.9’luk önemli bir azalmanın mümkün olduğunu ortaya koydu.

        Bu bıçak, laboratuarda süratle dondurulmuş Batı – Beyaz lâdin tomruklarının soyulması işleminde de sınandı. Sonuç buhar enjeksiyonlu bıçakla kayıpların azaldığını ve kaplama kalitesinin iyileştiğini gösterdi. Kaplama kalitesi ise her türlü şartlar altında 0.02 cm (0.008 parmak) kadar amaçlanmış kalınlık; yüzeyde 0.05 cm (0.020 parmak)’den fazla herhangi bir pürtüklülüğün ve 0.07 cm (0.030 parmak)’den fazla hiçbir çatlağın olmaması kriterlerine göre tasarlandı.

            Fakat bu amaca erişmek için en azından denemeler sırasındaki elde edilmiş üstünlükleri sınaî alanda da göstermek gerekiyordu. Nedeni sorulursa endüstriyel açıdan soyma bıçağının sıcaklığının yayılarak, aktarılmasının ve muhafaza edilmesinin hayli zor olduğu söylenebilir. Üstelik soyma esnasında buhar debisini ayarlamak için soyma makinesi operatörünün müdahalesi, hızlı üretim prosesleri üzerinde uygulanan yöntemi içinden çıkılmaz hale sokuyordu.

Forintek araştırmacıları bu durum karşısında 1983 yılı sonlarında buhar enjeksiyonlu bıçağı tekrar gözden geçirdiler. Soyma bıçağının destek plâkasının içinde sirkülâsyon yapan buhar vasıtasıyla bıçak lamasını aşağı yukarı 175 ^oC’a (350 ^oF) kadar ısıtmayı başardılar. Bu operasyonlarda bıçak sıcaklığı sabit kalıncaya kadar değişiklikler yapıldı.

Isıtılmış Soyma Bıçakları

            Yeni soyma bıçağının denemeleri esnasında Forintek araştırmacıları ağaç malzeme ve bıçak laması arasındaki sürtünmenin azalmasına imkân veren bir sistem elde ettiler. 1970’li yıllar ısıtılmış lamaların kullanımıyla en iyi kaliteli kaplama üretiminde başlangıç yılı sayılır. Böylece kaplama kalitesini ve soyma verimliliğini artırmaya ve sürtünmeyi daha da azaltmaya imkân veren soyma bıçaklarının ısıtılması hipotezi ortaya atılmış oldu.

            Forintek soyma makinelerinde gerçekleştirilen ısıtılmış bıçaklarla yapılan denemeler 0.25 cm (1/10 parmak) kalınlıkta Douglas göknarı kaplamalarının incelenmesi üzerinde yoğunlaştı. Kalite standartları buhar enjeksiyonlu bıçağın ticarî deneme çalışmaları boyunca aynıdırlar. Böylece bir kez daha elde edilmiş sonuçların klâsik bıçakla elde edileninkinden daha üstün olduğu görüldü.

            Vancouver/Forintek laboratuarı karma ürünler ekibi ısıtılmış soyma bıçağının sert iklim şartlarına da entegre olabileceği ve daha sıcak zonlarda bile kullanılabileceği inancındadırlar. Genel ticarî durum değerlendirmesinde gelişme seyrinin şimdiden revaçta olduğu görülmektedir.

           Yağlayıcı Bir Madde : Su

            Buhar enjeksiyonlu bıçak ve süksesörü olan ısıtılmış bıçak, soyma materyali ve bıçak lamasının sürtünmesiyle oluşan sıcaklığın soyma açısından sebep olduğu kayıpları etkili bir şekilde azaltmaktadır.

            Suyun bu sürtünmeyi daha da azaltabileceğini memnuniyetle belirtebiliriz. Laboratuarda yapılan denemeler esnasında soymalık tomruk materyaliyle bıçak laması arasında 90 ^oC’da (200 ^oF) sıcak su enjeksiyonu yapıldı. Sonuç : Kaplama pürtüklülüğünde belirgin bir azalma. Böylece Vancouver karma ürünler ekibi, yeni uygulayım olan oluklu silindir kullanım tekniğini gelecek yıllarda geliştirmeyi tasarlar.

            Isıtılmış soyma bıçağı kaplama kalitesini yükseltmekle beraber düşük yoğunlukta ve böcekler tarafından tahrip olmuş soymalık tomruk materyaline bağlı olan ve soyma esnasında ortaya çıkan tüm sorunları çözememektedir. Kaplamalar kurutma ve kesme esnasında çatlama eğilimi olan böylesi tomruklardan imal edilmektedir. Bu da doğal olarak kalite ve verimlilikteki azalmanın başlıca nedenidir. 

            Yeni Bir Teknik : Oluklu Silindir

            Japon’lar soruna çözüm olmak üzere yeni bir teknolojik yöntem için ümitvâr oldular. «Melinan Arist – Lathe» soyma makinesinin kaplamaların gergin yüzeyi üzerinde ufacık çatlaklar oluşturan oluklu silindiri sayesinde kaplama, soyma esnasında yumuşatılıyor ve ona bükülgenlik veriliyordu. Bu olay en azından zorlama ve çatlamalar akabinde kaplama bandına esneklik kazandırdı.

            Laboratuarda yapılan birçok yumuşatma denemeleri Japon’ların iddialarını haklı çıkarıyordu. Forintek bu tip bir donanımın malî bilânçosunu ortaya koymak için inceltilmiş uçlarla teçhiz edilmiş 10 cm (4 parmak) çapındaki bir silindiri soyma makinesine monte etmek suretiyle dizaynda değişiklik yaptı.

            Kuzey Amerika’nın üretim proseslerine uygun yapıda yumuşatma sisteminin fabrikasyonu için daha sonra keşfin gerçekleştirilme safhasına geçilecekti. Forintek araştırma ekibi, yumuşatma silindiri ve ısıtılmış soyma bıçağı kullanımının otomatikleştirilmiş kurutma ve montaj aşamalarında kaplama kalitesinin iyileştirildiği ve kurutma süresinde de yaklaşık % 20 azalmaya imkân verildiği inancındadırlar.

            Vancouver karma imalât programının amaçlanan prensibi, kontrplâk imalât masraflarını azaltmaya yarayacak ileriye dönük teknik yöntemleri açıklamaktadır. Bu makalede anlatılan gelişmeler özellikle soyma teknolojisiyle alâkalı olup, bunun haricinde üretim halkası içerisinde kalite kontrolünü iyileştirmeye imkân veren mantıkî çözümlerin açıklanması, tutkalın yapıştırıcı gücü, rutubet yüzdelerinin bulunup, ortaya çıkarılması ve kalınlığın otomatik kontrolü üzerinde güncelliğini yitirmeyen konulardaki çalışmalarımız da mevcuttur.

            Soyma teknolojisi üzerinde daha fazla bilgi edinmek istenildiğinde Vancouver (604) 224 – 3221 numaralı telefondan Bay Clarke ve Don Walserle; Ottawa (613) 744 – 0963 numaralı telefondan Jack Shields ile temasa geçilmesi yararlı olacaktır.