Türk Standardları Enstitüsü uzmanlarınca 12 – 15 Nisan 1994 tarihleri arasında ORÜS A.Ş. Bolu İşletmesi tesislerinde düzenlenen TS – ISO 9000 Kalite Güvencesi ve Yönetimi adlı Eğitim Programı, katılımcılarına güvenilir kaynaktan bilgi edinme şansını vererek, bu makalenin oluşumuna zemin hazırlamış ve ardından yayımlamayı plânladığım Orman Ürünleri Sanayiinde Toplam Kalite Yönetimi (TKY) konu başlıklı makale için de altyapı oluşturmuştur.

            Orman ürünleri sanayiinde (OÜS) teknoloji ve ihtiyaçlar kaçınılmaz bir şekilde gelişmektedir. Sanayileşmiş ülkelerde kısmen yavaşlayan nüfus artışı neticesi daralan pazarlara sunacağımız orman ürünleri çeşitliliği de yavaş yavaş sınırları zorluyor. Bu sonuçlar bizi orman ürünleri işletmeciliğinde satış ve pazarlama tanımlarının yeniden gözden geçirilmesi gerekliliğine götürmektedir. Daralan Pazar, sınırlı ürün çeşitliliği, artan rekabet, yeni tüketici kimliği artık kalitesi iyi olan ürün ve hizmetin ön plâna çıkmasını sağlayacak gibi gözüküyor.

            Ürün ya da hizmetin üretimden sonra vardığı en önemli departman, pazarlama istasyonu. Burada en iyi orman ürünü, en iyi tekniklerle pazarlanmaya gereksinim duyuyor (Mobilya ve lâminat ürünlerinde olduğu gibi). Müşterilerimizin de yaptığımız işin kalitesini oturdukları yerden anlamalarını beklemememiz gerekiyor. Sonuçta onlara anlatmalı, onlara kaliteyi pazarlamalıyız. Üstelik bunu da sadece pazarlamacılar değil, hepimiz yapmalıyız.¹

            Hiçbir zaman üretici kadar örgütlenip uzmanlaşamayacak olan tüketici, günümüzde satın aldığı orman ürününün ihtiyaçlarını karşılayıp karşılamayacağını bir belgeleme sistematiği aracılığı ile güvence altına almak istemektedir. Artık Avrupa Topluluğu’nda, pazarda bulunan ürünlerden zarar gören tüketici zararını kanıtlamak zorunda değil; bilâkis üretici ürünün zarar vermeyeceğini kanıtlamak zorunda.² (Örneğin, levha ürünlerindeki serbest formaldehit miktarının sağlığa zarar vermeyecek limitlerde tutulması.)

            Son yıllarda uluslararası mal dolaşımının ve rekabetin artması neticesi bir malın kalitesinin güvenilirliği yönünden millî teknik standartlar yetersiz hale gelmiştir. ISO - 9000 standartları bu yetersizliğin sonucudur. Bu standartlar faaliyet alanına göre, kaliteli ürün veya hizmet üretebilmek için bir kuruluşta bulunması gereken asgarî koşulları tespit ediyor ve kaliteli ürün üretebilmek için oluşturulmuş sistemi belgelendiriyor. TSE’nce verilen belgenin isminde de Kalite Güvencesi Sistemi Belgesi açıkça ifade edilmektedir.³

            İşletmelerin Kalite Sistem Yapıları⁴

            Sistemler günümüzde çok değişik adlarla isimlendirilmiş olsalar bile, tüm Dünya’da üniversal olarak kabul gören ve minimum düzeyde bir kalite sistemini tarif eden ISO 9000 standartları en yaygın kullanılan sistemdir.⁴

            OÜS işletmelerinin kalite sistem yapıları altı değişik düzeyde değerlendirilebilir.

1. Hedefi Olmayanlar : Bu düzeydeki işletmeler kalite sistem çalışmalarına yeni başlamış ya da başlayacaklardır. Kalite vizyonları ISO 9000 ile sınırlıdır. (Örneğin, küçük boy aile şirketi misyonunu aşabilen işletmeler.)
2. Hedef Belirleyenler : Bu düzeydeki işletmeler 3 yıllık ya da daha uzun süreli kalite kültürüne sahiptir. Genellikle uygulanan tekniklerde yaşanan hayal kırıklığı nedeniyle çalışanlar yeni tekniklere “bir sonraki hayal kırıklığı” gözüyle bakarlar. (Örneğin, kamu sektörü işletmeleri.)
3. Teknikleri Uygulayanlar : 3 – 5 yıllık kalite kültürüne sahiptirler. Genellikle ISO 9000 belgesine sahiptirler. Önemli bir ana sanayi ile çalışırlar ve kendi üretim alanlarında onların tek tedarikçileridirler. Tüm dokümantasyon mevcut olmasına rağmen uygulamaları tam anlamıyla etkili değildir.
4. Gelişme Kaydedenler : 5 – 7 yıllık kalite kültürleri vardır ve bu süre içinde kazanılmış çok önemli tecrübeleri vardır. Toplam kalite (TK), uzun dönemli gelişmenin bir aracı olarak görülür ve süreç iyileştirme çabaları had safhadadır.
5. Toplam Kalite Uygulayanlar : Güçlü ve Dünya çapında bir Pazar ve üne sahiptirler. Deming Ödülü, EFQM (Avrupa Toplam Kalite Yönetimi Ödülü) bu düzeyin göstergeleri arasındadır. Kalite işletmenin bir yaşam tarzıdır.
6. Dünya Markası : Toplam kalitede en üst noktadır. Müşteri memnuniyetini geliştirmek konusunda sürekli yeni fırsatlar geliştirilirken, kalite düzeyleri artan bir rekabet unsurudur. Hiçbir zaman sona ermeyecek çalışmalar, sürekli yeni hedeflerle tazelenir. Organizasyonun vizyonu koşulsuz müşteri memnuniyeti odaklıdır.⁴

            OÜS’nde Standardizasyon ve Sektöre Olumlu Etkileri⁵

            Orman ürünleri ticaretinde uluslararası hareketliliğin arttığı günümüzde ambalaj, depolama ve taşımadaki standardizasyon en az üretimdeki kadar önem kazanmıştır. Örneğin levha ürünlerinin büyük miktarlarda taşınmasında kullanılan konteyner uygulaması standardizasyonun bir sonucu olmuştur.⁵

            Odun kökenli hammaddeler ile çok sayıda malzeme girdisinin ve laboratuvar testlerinin standartlara uyumu, üretim sürecinde hurda, atık ve yeniden işleme şeklindeki kayıpları en aza indirmekte ve bu yolla da önemli üretim girdilerinden tasarruf sağlanmakta, verimlilik artmakta ve kapasite kullanım oranları yükselmektedir.5 (Örneğin tutkal kullanımı, çap sınıflarına göre tomruk istiflenmesi, ergonomik ölçülere uygun mobilya dizaynı, iş sağlığı ve güvenliğinde tüzük hükümlerine riayet, testere, bıçak ve zımpara bandı seçimindeki uyumluluk gibi.)

            Standardizasyon, ISO tarafından şöyle tarif edilmektedir : “Standardizasyon; belirli bir faaliyetle ilgili olarak ekonomik fayda sağlamak üzere bütün ilgili tarafların yardım ve işbirliği ile belirli kurallar koyma ve bu kuralları uygulama işlemidir”.⁶

            Standardizasyonun dünya ticaretinde kullanılan ortak bir dil, dünya ekonomisinde sağlam bir temel, mallarda güvenirlilik ile toplumsal yaşamda bir huzur kaynağı olduğuna inanılarak, OÜS’nde standart ve standardizasyonun benimsenmesi ve geliştirilmesi süreci, üreticilerimizi de uzun bir yolculuk arefesinde kaliteyi benimsemeye davet etmektedir.⁵

            OÜS’ndeki standardizasyonun üreticiye, tüketiciye ve ekonomiye olumlu etkileri başlıca şu alanlarda görülebilir :^5-6

• Üretimin belirli plân ve programlara göre yapılmasına yardımcı olması.
• Millî ekonominin verimlilik düzeyini artırması ve kaliteyi geliştirmesi.
• Dağıtım giderlerini, kayıp ve atıkları azaltması.
• Kötü malı piyasadan kovması.
• Toplumun can ve mal güvenliğine katkıda bulunması.
• Millî ekonominin rekabet edebilirlik düzeyini geliştirmesi ve ihracatta üstünlük sağlaması.
• Yan sanayinin gelişmesine katkıda bulunması.
• Tüketicinin bilinçlenmesinde etkin rol oynaması.
• Ticarî ilişkilerin sağlam temeller üzerinde geliştirilmesi.
• Millî arz ve talebi dengelemesi.

            ISO Standartları ilk kez 1987 yılında uluslararası olarak yayımlanmış ve Dünya genelinde de büyük bir etki yaratmış; 60’ın üzerinde ülkede bu seri, millî standartlar olarak kabul edilmiş ve yayımlanmıştı. Bu standartlar küresel pazarda ürün uygunluğunun değerlendirilmesinde kalite sistem gereklilikleri için baz olarak kabul edilmişti. Standartlar Aralık/1994’te revize edildi. Önümüzdeki dönemlerde de revizyonların yapılması kaçınılmaz gibi gözükmektedir. Kalite maliyetleri, iş güvenliği, ürün güvenilirliği gibi kalite sistemleri için önemli olan unsurlara şu an için belgelendirmeye esas olan standartlarda yer verilmemiş olması, gelecekte de yer verilmeyeceği anlamına gelmemektedir.⁷

            ISO 9000 bir kuruluşta yalnızca belgelendirme amaçlı kullanılırsa, negatif bürokrasi yaratmış olacaktır. Kalite stratejisi uygulayan kuruluşlarda ise bürokrasi artacaktır, ancak pozitif bürokrasi yaratılmış olacaktır. Bugün için ISO 9000 ve ISO 14000 standartlarında çift belgelendirme plânı görmek istemeyenler, yakın bir gelecekte kalite, çevre ve iş güvenliği konularını içeren tek bir sistemle karşılaşırlarsa şaşmamak gerekir.⁹

            Üründen sonra, yönetimde de kaliteyi kapsayan ISO 9000 Kalite Standartları Serisi artık Türkiye’de de yaygınlaşıyor. Bir uluslararası yönetim kalitesi standardı olan TSE – EN – ISO 9000 Kalite Standardı Serisi’nin, ISO 9001, ISO 9002 ve ISO 9003 olarak üç belgelendirme modeli bulunuyor. Bu serinin bir diğer uzantısı ise Avrupa’da kullanılan, ancak ülkemizde daha az tanınan TSE – EN – ISO 14000 Çevre Yönetim Sistemi Standartları olup, kuruluşlar, çevreyi koruduğunu ve bunu bir sistem içinde yaptığını bu standartlar aracılığı ile gösteriyorlar.⁸ Sektörde, entegre selüloz ve kâğıt fabrikalarının bu standardı sahiplenmesi hususunda beklenti mevcuttur.

            TS – EN – ISO 9000 Kalite Standartları Serisi, etkili bir yönetim sisteminin nasıl kurulabileceğini, dokümante edilebileceğini ve sürdürülebileceğini göz önüne sererken, bu serinin kullanımı, firmada yönetimin iyileşmesini, faaliyetlerin daha iyi plânlanmasını, sorunların daha hızlı çözülmesini, verimliliğin, kazancın ve saygınlığın artmasını sağlıyor. Bu standartların zorunlu olmayıp, gönüllülük esasına dayandığını belirtenler, ancak bu standartları uygulayan kuruluşların kalite konusunda yoğun bilinçlenme olduğu, eğitimli personel sayısında artış olduğu, yurt içi ve yurt dışı pazarlarda rekabet edebilir düzeye geldiği, mal ve hizmet maliyetinin düştüğü, ekip çalışması ve etkin haberleşmenin arttığı düzenli bir dokümantasyon yapısının oluştuğunun gözlendiğini belirtmektedirler.

            İlâveten “Günümüz pazarlarında kalite, rekabet avantajı sağlayan bir unsurdur. Faaliyetlerini devam ettirmek ve geliştirmek isteyen kuruluşlar uzun vadeli düşünerek kalite yatırımlarına ağırlık vermek ve sürekli daha iyiyi hedeflemek zorundadırlar.” diyebilmektedirler.⁸

            TS–EN–ISO 9000 Kalite Standartları Serisi’ni Oluşturan Standartlar :

            ISO 9000 serisi standartlar 11 belgeden oluşan bir dizi standart. Bunlardan yalnızca 9001, 9002 ve 9003 belgelemeye esas standartlar ve kurumun yalnızca tüketici açısından kalite güvencesini denetlemeye yönelik. Bu durumda orman ürünleri sınaî işletmelerinin öncelikle, kalite sağlama sistemlerini (sadece kalite kontrol değil) kurmaları, çağdaş gereklere uygun çözümler üretmeleri pazarın dayatması açısından zorunlu.²

           TS–EN–ISO 9001 Kalite Sistemleri; Tasarım – geliştirme, üretim, tesis (montaj) ve hizmette (serviste) kalite güvence modelini,

          TS–EN–ISO 9002 Kalite Sistemleri ; Üretim, tesis (montaj) ve hizmette (serviste) kalite hizmet modelini,

          TS–EN–ISO 9003 Kalite Sistemleri ; Son muayene ve deneylerde kalite güvence modeli oluşturuyor.

          TS–EN–ISO 9004 Kalite Sistemleri ; Kalite Yönetimi ve Kalite Sistem Unsurları – Bölüm 1 : Kılavuzlar.⁹

         ISO 9000 serisi standartlar üreticinin ürün kalitesini etkileyen tüm işletme fonksiyonlarının uygun kalite düzeyinin sağlanabilmesi için gerekli esaslarını belirlemektedir. Bu standartlar işletmelere standart bir kalite sistemi getirmemekte, kalite sağlama için gerekli fonksiyonların asgari özelliklerini vurgulamaktadır. 1990 yılında CE Uygunluk Belgelendirmesi’ne esas Konsey kararı yayımlanıyor. Söz konusu kararın uygulamaya konmasından sonra ülkemizde konu hızla yayılıyor ve ISO 9000 serisi standartlara uygunluk belgelemesinin ticarette yeni bir teknik engel oluşturması sanayide yaşanan paniği doğuruyor. Bu arada ileriyi gören ya da en azından gördüğünü düşünen işletmeler 9000’e uygunluk belgelemesinin peşine düşüyorlar. Böylece AT dışındaki ihracatçı ülkeler için birliğe satış yapabilmenin pasaportu haline gelen sertifikalar, pazarlarda boy ölçüşebilmenin birinci kuralı haline geliyor.¹⁰

            Bilindiği gibi ISO 9000 Kalite Güvencesi Modelleri’ne uyumlu kalite sistem kurma sürecinde yapılan hazırlık çalışmalarının başında kalite sistem dokümantasyonunun hazırlanması gelmektedir. Kalite sistem dokümantasyonu başta Kalite El Kitabı, prosedürler ve iş talimatları olmak üzere bir dizi dokümandan meydana gelmekte olup, bunların tanımlanması, gerekli ön hazırlıkların yapılması, yazımı ve kullanıma hazır hale getirilmesi ciddî bir plânlama, eğitim ve iş yükünün ayrılmasını gerektirmektedir. Dolayısı ile belgelendirme öncesi aşamada OÜS kuruluşlarının en çok karşılaştıkları sorun alanının dokümantasyon ile ilgili olması doğaldır.¹¹

            Firmaların bu belgeleri alabilmeleri için asgarî şartlar şunlardır: Kuruluşlar bu belgelerden birisine sahip olmak için; öncelikle kendilerine uygun olan belgelendirme modelini seçerler ve bu model çerçevesinde Kalite El Kitabı ve prosedürlerden oluşan Kalite Sistem Dokümantasyonları’nı oluştururlar. Bu dokümantasyon kuruluşların kalite sistemlerini tanımlayan ve uygulamalarını ispatlayan yöntemler ve kayıtlardan oluşur. Kalite Sistem Dokümantasyonu’nu referans göstererek müracaat formlarını dolduran kuruluşlar bölgelerine göre en yakın TSE Kalite Müdürlüğü’ne resmî müracaatlarını yapabilirler ve gerekli incelemelerden sonra belgeyi almaya hak kazanırlar.⁸

            Kalitenin Denetimi, Kalite El Kitabı, Değerlendirme ve Tescil

          ISO 9000 standartları, bu standartları almak isteyen OÜS firmalarında geniş çaplı bir eğitim programı uygulamasını gerekli kılmaktadır. Bu eğitim, ilgili alandan bağımsız bir eğitim görmüş denetçilerce verilmelidir. Sözü geçen eğitim, çeşitli seviye ve fonksiyonlarda çalışan çeşitli sayılarda çalışanlara verilmelidir (Bu, zaman zaman tüm çalışanların % 10’unu bile kapsayabilir).¹²

            ISO 9000 Kalite Sistemi’nde kaliteyi ilgilendiren her bilgi ve materyalin, düzenli olarak basılması ve duyurulması zorunludur. ISO 9000 standartlarına sahip olmak isteyen şirketlerde, standartların tam olarak uygulanmasını denetlemek üzere üçüncü bir taraf olarak bağımsız bir denetleme sistemi geliştirilmiştir. Standartlar alıcılara, standarda sahip firmanın beklenen kaliteyi sürekli olarak oluşturacağı güvencesini vermek üzere tasarlanmıştır. Yöneticiler ve çalışanlar kalitenin gerekliliğine inanmalı, ISO 9000 ve onun getireceği değişim programını kabul etmelidirler. Bu sağlanmadan, o firmanın gerekli tescili alması mümkün değildir.⁴⁸ Ancak şirketin çok ciddi krizlerle karşılaştığı durumlarda örgütün tüm üyeleri değişim çabalarına cevap vermektedir. Bir kültürü değiştirmeye başlamadan önce ilk yapılması gereken şey ise o andaki kültürün tam olarak tespitidir.¹³

            OÜS işletmelerinde kalite sistemi oluşturulurken, gelişmenin ölçülmesi de çok önemlidir. Bunun için yapılan en temel iş, kalitenin sistem kurulmadan önce ve kurulma aşamasında incelenmesi ve firmanın iç denetiminin sağlanmasıdır. Ancak bu şekilde var olan sorunlar ortaya konulabilecek ve düzeltme işleminin etkinliği kontrol edilebilecektir. ISO 9000 ürünlerin tasarım, üretim ve servis aşamalarının kalitesini etkileyebilecek her konunun doküman haline getirilmesini içermektedir. Bu da ancak çok adımlı ve özellikli bir dokümantasyon stratejisi oluşturmakla mümkündür. Bütün bu dokümantasyon işlemlerindeki hedef Kalite El Kitabı’na ulaşmaktır.

          Bu kitap firmanın kalite sistemini tanıtır; kullanıcı ve denetleyici için sistemi bütün ayrıntılarıyla, bir harita gibi ortaya koyar. Dokümantasyonun Kalite El Kitabı’na ulaşıldıktan sonraki hedefi de genel kurallar, detaylı iş açıklamaları ve formların oluşturulmasıdır. Bu işlemlere, bürokratik bir zorlama olarak değil, üretim işlemini yeniden düşünmemize ve modernize etmemize fırsat veren bir iş olarak bakılmalıdır. Denetleyenler, el kitabındaki özelliklerin ISO 9001/2/3 koşullarını sağlayıp sağlamadığını ve firmanın, Kalite El Kitabı’nda anlatılan durumda olup olmadığını kontrol ederler. ISO 9000 Serisi etkin bir kalite sisteminin kurulmasını sunmakta ve her gün takip edilmesi gereken bir disiplin ve süreklilik içermektedir.¹²

        Belgelendirme Aşamalarında Sorunlar

            Çizelge 2’de görüleceği üzere, incelenen ISO 9000 belgeli kuruluşların belgelendirme öncesi aşamada en çok karşılaştıkları sorunların başında % 71’lik oranla kalite sistem dokümantasyonunun hazırlanması ve kullanımı sorunu gelmekte olup, bunu % 69’luk oranla ISO 9000 Kalite Güvencesi Modelleri’nin temel şartlarının yerine getirilmesi sorunları izlemektedir.¹¹

            Aynı çizelgeye göre belgelendirme sonrası aşamada en çok karşılaşılan sorun % 91’lik oranla ISO 9000 Kalite Güvencesi Modelleri’nin temel şartlarının yerine getirilmesi olup, bunu % 44’lük oranla kalite sistem dokümantasyonunun hazırlanması ve kullanımı sorunu ile % 33’lük oranla da personelin bilgi ve bilinç düzeyinin düşüklüğü sorunları izlemektedir.¹¹

            Rekabete açık bir pazarda bir orman sanayii ürününün rekabet gücü ürünün fiyatına, kalitesine ve müşteriye ulaştırılmasındaki hizmetin kalitesine bağlıdır. Üretici firma açısından şirket içi maliyetleri düşürmenin en önemli aracı verimliliktir. Kurum her türlü faaliyetinde ne kadar verimli olursa, ürettiği ürünün maliyeti o kadar düşük olacak, dolayısı ile de pazarda fiyat esnekliği o kadar yüksek olacaktır. Gelişmiş dünyanın tüketicisi, kendisi, çevresi ve tercihleri konusunda çok daha bilinçlidir. Tüketici zevkleri ve kalite anlayışı gittikçe uluslararası bir kültürün öğeleri haline dönüşmektedir. OÜS firmaları hangi ürünü, hangi pazarda, ne tip müşteri için üretecekleri konusunda çok daha bilinçli olmak zorundadırlar.³

            OÜS’nde, değişen dünya koşullarında uluslararası pazarlarda satılabilecek kalite ve özelliklerde mal üretmek temel amacımız olmalıdır. Kuracağımız kalite güvence sistemi ve bunun sonunda alacağımız belge de bu amacımıza ulaşmanın araçları ve müşteri nezdinde bizim bunu yapabilecek bilinç ve yeteneğe sahip olduğumuzun kanıtıdır. Tepe yönetiminin ilgisiz kalması, “Hele bir başlayalım, başkaları nasıl yaptı ise biz de onlar gibi dosyalarımızı hazırlayalım; belge için müracaatımızı yapalım.” şeklinde bir yaklaşım, özellikle orta kademelerde idare-i maslahatçı bir yaklaşıma neden olabilir. Böyle bir durumda da yazılanlar, çizilenler dosyalarda kalacak ve işler büyük oranda eski alışkanlıklarla yürütülmeye devam edecektir. Eğer ürünümüz gerçekten kaliteli değilse, Kalite Güvence Belgesi bir yarar sağlamayacaktır.³

            Sanayi toplumunda şirket, fabrikaya sahip olmak ister; bu amaca ulaşmak için de makine satın alırdı. Bilgi toplumunda ise şirket, insan kaynaklarına sahip olmak ister, ama insanları satın alamaz. Buna karşılık kişinin şirkete bağlılığını koparmasını engelleyen güçlü bir kurum kültürü oluşturmak mümkündür.¹³

            MPM tarafından 1996 yılında yapılmış olan bir araştırma ile ülkemizde ISO 9000 Kalite Sistem Belgesi’ne sahip kuruluşlar, yönetim stratejileri ve organizasyonel kültür yönünden incelenmiştir. Bu araştırmanın sonuçlarının ortaya koyduğu önemli bulgulardan biri, ISO 9000 belgeli kuruluşların organizasyonel kültür yönünden TKY’ne yakınlık düzeyleri olmuştur. Organizasyonel kültüre ilişkin unsurlar aşağıda tanımlanmıştır.¹⁴

1. Vizyon, politika ve hedefler ile misyonun kuruluş çapında paylaşımı kuruluşların % 51’ince bilinmekte ve kısmen uygulanmakta.
2. Liderlik (Yönetim) Şekli % 44’ünde yol gösterici, yönlendirici ve katılımcılığı güçlendirici.
3. Güven ortamı % 40’ı için bazı kişi ve gruplar arasında sağlanmış ve fakat yaygın değil.
4. Katılımcılık % 53’ünde giderek güçleniyor ve yaygınlaşıyor.
5. Ekip çalışması % 50’sinin tüm alanlarında var ve daha etkili olma çabasındalar.
6. Haberleşme ve iletişim % 36’sında tüm organizasyon düzeyinde yaygın ve etkili.
7. Karar alma sürecinde % 36’sının çalışanları kısmen bazı karar alma süreçlerine katılır.
8. Eğitimde % 63’ü, insan kaynaklarını kuruluşun en değerli varlığı olarak görür ve herkesin sürekli eğitime ihtiyacı olduğuna inanılır ve bunun için gerekli kaynaklar tahsis edilir.
9. Performans ölçümü ve değerlendirilmesinin kuruluşların % 48’inde üretim miktarına, kalitesine ve müşteri memnuniyetine dayalı bir ölçümü yapılır.
10. İş süreçlerine ilişkin sistemler % 32’sinde yeniden tasarlandı ve yapılandırıldı.
11. Ödüllendirmede % 31’i en uygun ödüllendirme sisteminin hangisi olduğunu araştırıyor.
12. Organizasyon yapısının % 35’inde yeniden yapılanma gerekçesi tüm çalışanlara anlatıldı, destek sağlandı; yatay iletişimi, ekip çalışmasını ve organizasyonel etkililiği güçlendirici uygulamalar başlatıldı.
13. Yönetici ve liderlerin % 42’sinde çalışanlara bakışı; uygun ve yeterli sorumluluk ve yetki verildiği zaman kendilerinin de gurur duyacakları işleri başarabildiği yönünde.¹⁴

            Kalite Güvence Sistemi’nin amacı, yapılacak işleri bireylere bağlı olmaktan kurtararak, işi kurumsallaştırmak ve herhangi bir işin (Örneğin; tutkal reçetesinin hazırlanması, kurutma programlarının tespiti ve uygulanması, testere levhası ve dişlerine gerilim verme, kimyasal maddelerin muhafazası, katrak makinesinde testere dizilişi, yonga rutubetinin kontrolü, mihanikî hamurda asidite tayini ve artıkların/atıkların değerlendirilmesi gibi) her zaman ve her koşulda, kim yaparsa yapsın, aynı şekilde yapılmasını sağlayarak kalitenin güvenilirliğini ve sürekliliğini sağlamaktır. Bunun için OÜS işletmelerinde aşağıdaki hususların Kalite El Kitabı, prosedürler ve talimatlar halinde dokümante edilerek herkesin uyacağı kurumsal kurallar olarak tespit edilmesi gerekir.³

1. Sağlıklı bir kurumsal yapı oluşturabilmek için işe uygun organizasyon şeması oluşturulmalı.
2. Üst yönetim kalite politikasını belirlemeli ve kalite ile ilgili hedefleri ölçülebilir kıstaslarla tespit ederek, bir hedef olarak çalışanlarının önüne koymalı.
3. Yönetim kendi adına sistemin işleyişini denetleyecek bir temsilci atamalı ve gerekli yetki ile donatmalı.
4. Kullanılacak hammadde, ambalaj malzemesi ve benzeri girdiler ile taşeron ve satıcı firmalar için uygunluk kriterleri oluşturulmalı.
5. Üretilen ürünler ve üretim prosesleri tarif edilmeli.
6. İş istasyonları belirlenmeli ve yapılan işler tarif edilerek, iş talimatları ile açıklanmalı.
7. Müşteri taleplerinin karşılanması, şikayetlerin çözülmesi ve üretime nasıl yansıtılıp, çözüleceği dokümante edilmeli.
8. Bütün aşamalarda hangi kontrol, muayene ve deneylerin uygulanacağı, cihazların kalibrasyonu ile ilgili hususlar dokümante edilmeli.
9. Uygun olmayan ürünlerin ayrılması, tâbi tutulacağı işlemler ve piyasaya çıkarılmaması dokümante edilmeli.
10. Kurum içi denetçilerin eğitilmesi ve denetim programlarının hazırlanması gerekli.
11. Kalite güvence sistemi ile ilgili prosedür, talimat vb. dokümanların hazırlanıp, yürürlüğe girmesi ve dağıtımı için kurallar belirlenmeli.
12. Kalite kayıtlarının tutulması, saklanması ve imhası ilgili prosedürlerde belirtilmeli.
13. Ürünün ambalajlanması, istiflenmesi, hasar görmemesi ve sevkiyatı için nelerin yapılması gerektiği tespit edilmelidir.³

          Kalitesizliğin Bedeli

            Hemen hemen gelişmekte olan tüm ülkelerde ekonomi çoğunlukla tarıma dayalıdır. Ülkemiz OÜS ise gelişimin farklı seviyelerinde, genellikle aile şirketleri olarak görünür. Profesyonel yönetim tarzına ise ancak çok büyük veya uluslararası evlilikleri olan şirketlerde rastlanmaktadır. Sonuç olarak da birçok üretici kalite sistemlerinin faydalarının ve uzun vadeli kârlılığının farkında bile değildirler. Yerli ürünlerin kötü vasıflı imajı, ithal ürünlerin daha beğenilir olmasına yardımcıdır. Bu nedenle gelişmekte olan ülkelerde kalite güvencesi sistemlerinin kurulabilmesi ancak şirket ve devlet yöneticilerinin dürüst ve tarafsız bir şekilde kendi yönetim sistemlerinin zayıf yönlerini yok etmesiyle mümkün olabilir.

            Müşterilerin kalıcılığı, satışların sürekliliği ancak iyi bir fiyat ve kalite kombinasyonu ile sürdürülebilir. Ne yazık ki monopolistik ve korumacı ülkelerde kötü kaliteli mal üreten şirketler yaşatılmaya devam edilmektedir. Bu destek devam ettikçe batma korkusunun olmayışı kalite için harekete geçmeyi gerekli kılmamaktadır. Kalitesizlik bedelleri genellikle şirketlerde kayıtlara geçmediği için üst yönetim nadiren farkındadır. Farkına varamadığını da kontrol edemez; ancak satışlar düşüp Pazar payı kaybedildiğinde finansal rakamlar onlara alârm verince astları beceriksizlikle suçlayıp değiştirme işlemlerine girişirler. Oysa astlar üstlerinin gölgesidir. Üst yönetim ya yanlış stratejiler almış ya da yanlış adamları seçmiştir. Ancak TK inşa etmek için kapıdaki bekçiden yönetim kurulu başkanına kadar her bireyin katılımı şarttır. Bu nedenle kalite politikasının altında yönetim kurulu başkanının imzası yer alır. Böylece kararlılık ve süreklilik net bir şekilde vurgulanmış olur.¹⁰

            Orman ürünleri sanayiinde şirket stratejilerimiz içerisinde “kalite sisteminin yapılandırılması” veya “mevcut yapının sürekli geliştirilmesi” yer almıyor ise; yeniden düşünmemizin ve çözüm aramamızın tam zamanıdır diyebiliriz.⁴

            Narin çiçek yetiştiriciliğinde olduğu gibi TK davranışları da yalnızca onu destekleyen ortamlarda gelişir. Kuruluşlar, TK devrimine girişmeden önce kültürlerinin TK’ye uygun bir ortam sağlayıp sağlamadığını belirlemelidirler. Kurum kültürü TKY’nin alt yapısını oluşturmaktadır. Eğer sonuç olumsuz ise kültür değiştirilmeli, kişisel kalite standartları geliştirilmelidir.¹³

            Meslektaşlarımıza ve bazı ISO 9000 standardı sertifikası alan DOMSAN Doğrama, FİERRA Mobilya A.Ş., İSTİKBAL A.Ş., KELEBEK Mobilya, MESA Toplu Konut A.Ş., MKE ETAĞ, ORSAN Dekorasyon, SEKA Bolu Müessesesi, TEPE MOBİLYA ve YATAŞ A.Ş. gibi saygın kuruluşlara şimdilik tavsiye edebileceğimiz geleceğin çözüm yolu “Toplam Kalite Yolculuğu"dur. İyi yolculuklar ve bol şanslar.!

KAYNAKÇA

ALTUNSOY, İsmail – Kaliteli Rekabet – Zaman Gazetesi, İnsan Kaynakları Eki – 2 Kasım 1998⁸
BOZKURT, Rıdvan – ISO 9000 Serisi Standartlardaki Değişiklikler – MPM Kalkınmada ANAHTAR Verimlilik Gazetesi, Eylül 1995, Yıl 7, Sayı 81⁷
BOZKURT, Rıdvan – ISO 9000 Belgesi, ISO 14000 Belgesi, Sırada Ne Var? – MPM Kalkınmada ANAHTAR Verimlilik Gazetesi, Nisan 1997, Yıl 9, Sayı 100⁹
DÖĞERLİOĞLU, Özgür Yrd. Doç. Dr. – Kurum Kültürünün Kalite Kültürüne Dönüşümü – TSE Standard Dergisi, Yıl : 35, Sayı : 418, Ekim/1996.¹³
EKSPRES Gazetesi/Balıkesir, Sayı : 10.950 – Standardizasyon Nedir? – TSE Standard Dergisi, Yıl : 35, Sayı : 418, Ekim/1996.⁶
KAVURMACI, İsmail – AKSOYLAR, Serdar – Toplam Kalite Yolculuğu – Zaman Gazetesi, İnsan Kaynakları Eki – 11 Ocak 1999⁴
KOCABAĞ, Duran Dr. – ISO – 9000 Düşünceler ve Öneriler – MPM Kalkınmada ANAHTAR Verimlilik Gazetesi, Haziran 1994, Yıl 6, Sayı 66³
ONURAL, Canan – Toplam Kalitede İlk Adım “Politikası”nı Oluşturmaktır – MPM Kalkınmada ANAHTAR Verimlilik Gazetesi, Nisan 1994, Yıl 6, Sayı 64¹⁰
ÖZKAN, Memet – Pazarlama Yönetimi 2 – BT/Haber Gazetesi, İnsan Kaynakları Eki, 26 Ekim – 1 Kasım 1998, Sayı : 190¹
PEŞKİRCİOĞLU, Nurettin – Standardizasyonun Önemi ve Ulusal Ekonomideki Yeri – MPM Kalkınmada ANAHTAR Verimlilik Gazetesi, Mart 1993, Yıl 5, Sayı 58⁵
PEŞKİRCİOĞLU, Nurettin – ISO 9000 Uygulama Sürecinde Karşılaşılan Sorunlar – MPM Kalkınmada ANAHTAR Verimlilik Gazetesi, Aralık 1997, Yıl 9, Sayı 108¹¹
PEŞKİRCİOĞLU, Nurettin – ISO 9000 Belgeli Kuruluşlarda Organizasyonel Kültür ve Toplam Kalite Yönetimi – MPM Kalkınmada ANAHTAR Verimlilik Gazetesi, Eylül 1998, Yıl 10, Sayı 117¹⁴
TAN, Serdar – 9000’e Uygunluk Belgelemesi – MPM Kalkınmada ANAHTAR Verimlilik Gazetesi, Şubat 1993, Yıl 5, Sayı 50²
TUNÇALP, Deniz – ISO Standartları Serisi Nedir? – MPM Kalkınmada ANAHTAR Verimlilik Gazetesi, Mayıs 1994, Yıl 6, Sayı 65¹²

        Derleyen : M.Ufuk MİSTEPE – ORÜS A.Ş. Genel Müdürlüğü - Araştırma, Plânlama Şube Müdürü
                                 Yayımlanmak üzere Şubat/1999 tarihinde Ankara TSEK Standard Dergisi’ne gönderildi.
                                 Sazıyla Sözüyle Bolu Bilim, Sanat ve Kültür Araştırmaları Dergisi,
                                 Kış 1999, Yıl : 1, Sayı : 4, Sayfa : 18 – 23’de yayımlandı.