Makale : M. Ufuk MİSTEPE
(Araştırmacı, Orman Endüstri Yüksek Mühendisi)

Zile'nin Eski Yerleşim Yerlerinden Körhüseyinoğlu Caddesi

Fotoğraf : Prof. Dr. Ali ÖZÇAĞLAR 1981 - 1982

RENK CÜMBÜŞÜNDEKİ YUMURTALAR

VE ZİLE'DE BIRAKTIĞI ANILAR

            Zile'de 1969 - 70'li yıllardı. Elimde okul çantası; Cumhuriyet Caddesi'nde ilerlerken el arabaları içerisinde, samanların üzerinde yayılmış kırmızı yumurtalar görürdüm, doğduğum memleketim Ünye'dekiler gibi.

            İlkokul günlerimi hatırladım. Annem de bir cezveye yumurtaları koyar ve soğan kabuklarını da sıkıştırırdı yumurtaların yanlarına; ardından pastel bir kırmızılık ve nihayetinde kırmızı yumurtalar oluşurdu.

            Zileli satıcılar da yumurtaların rengini kırmızı soğan kabuğu ile haşlayarak elde ederlermiş. Aralarında bembeyaz yumurtalarla bir nevi kırmızı - beyaz Türk Bayrağı'nı anımsatırlardı.

            Farklı bir renk arzu ederdim, arkadaşlarıma okulda göstermek için. Ve mürekkep damlatmıştım cezvedeki yumurtaların suyuna. Neticede mavi yumurtaları görünce sevinçten uçarcasına gülücüklerle donatırdım yanaklarımı. Ama mürekkebin kabuk içerisinden sızıp yumurtanın besin değeri ve zehirlilik üzerinde etkisi olup olmadığını bilemiyorum.

            Babam san'atkârdı ve çocukluğundaki bir muzipliği anlatmıştı bana küçüklüğümde. Alçıdan bir yumurta yapmış ve çaktırmadan arkadaşlarıyla yumurta dövüşüne girişmiş. Vur Allah'ım vur!!! Onlarca yumurta çatlamış, ama babamın yumurtası bana mısın demiyor! Kalabalık meraktan iyice artmış; bahisler çoğalmış. Herkes babamın yumurtayı kırma telâşesine düşmüş. Mümkün mü kırmak? Babam tuvalete gitme bahanesiyle cepleri kırmızı, mavi, beyaz yumurtalarla dolu, doooğru fındık bahçelerine kaçıvermiş...

            Yumurta serili el arabaları etrafında genelde bir delikanlı kalabalıklığı hiç eksik olmazdı. Kayınpederim Rahmetli Âşıkoğlu Necati AKYUNAK ilkokul IV. sınıfta okuyan kızı Saliha'ya kırmızı yumurtalardan getirdiğinde, yüzündeki tebessümün derinliklerinde bir Anadolu sevincinin insana yansıyan neş'esini bulabilirdiniz.

            Gençler avuçları içerisinde yumurtaları çevirir ve yumurtanın sivri tarafını dişlerine vurdurarak yumurta kabuğunun direncini ölçmeye çalışırlardı. Böylece güçlü yumurta seçilerek, rakibinin yumurtasıyla sırasıyla tokuşturmaya girişildiğinde, yumurtasını çatlatabilmeyi başarmaya çalışılırdı.

Böylece kaybeden taraf (yani yumurtası çatlayan kişi) alıcı olur ve yumurta satışı da böylece gerçekleşirdi. Heyecanlı bir eğlencedir bu yumurta tokuşturmaları.

Kayınvalidem Rahmetli Türkân AKYUNAK (Odabaşoğlu) 1965 yılında Küpçü DİKRAN'ın dükkânının önünden geçerken, mavi ahşap kepenkli mağazasının önündeki çömleklerin yanı başında eşiyle sohbete dalarmış. Ben bilmezdim, amaDikran'ın eşi Paskalya Bayramı (Surp Zadik'te) kayınvalidemin cebine kırmızı yumurtalar sıkıştırır ve gülümsermiş bayram neş'esinde...

            Kırmızı yumurtaların mutlaka bir geçmişi vardır Zile'de diye düşünürdüm. Birkaç kişiye sorduğum halde cevabını bulamamıştım bu minik yumurta hikâyesinin o yıllarda. Bazı turistlerin de meraklı bakışlar arasında bu geleneği sorgulamalarının cevabını da veren pek çıkmazdı. Yumurta satıcısı da bilememişti her baharda, nevruzun müjdesinde satılan yumurtaların ananevî hikâyesini... Yıllarca da bulamadım cevabını!

            Ülkemizi yumurtaların nostaljisinde tüm renkleri ile sevmek birçok sorunu daha temelden çözümlüyor ve barışı getiriyor. Atatürk milliyetçiliği ne güzel kucaklamaktadır tüm insanları; "Bu sınırlar içerisinde yaşayan herkes TÜRK'tür."

            Yumurta kabuğunun karbeyazlığında insanoğlu göğün berraklığını ve Türk insanının kalp temizliğini; yumurta kabuğunun zarında kibarlık ve hassasiyeti; yumurta akında soyundaki kalıtımsal insanî güzelliklerini; sarısında düşünce ufkundaki yeryüzü ve kâinatın eşsiz gizemlerini ve boyanmış kırmızılığında bu toprak için akıtılan şehit kanlarının kutsallığını simgeler olmuştur dimağlarımızda.

            Mevlâna "Kim olursan ol gel" derken hiçbir ayırım yapmadan tüm insanları kucaklarken yüce dinimizde insanları dil, din, ırk ayrımı yapmadan Tanrı'nın kulları olarak nitelemiş ve insanlık hakları, komşuluk hakları, hukuk kuralları, felsefe, tarih ile  insanların tamamını kucaklamıştır.

            Bizler de Zile'mizde "Anadolu Ateşi"nde Nilüfer SARITAŞ'ın semah ve ezgilerinde bu birlikteliği kucakladık doyasıya. Hal böyle iken yöremiz insanı da kapı komşusunu, aile komşusunu, esnaf komşusunu ve eski KENTLİSİNİ insanca, dostça bir sıcaklıkla kucaklamıştır.

            Her şey bir yana hemen hemen her Zileli'nin bir anısı vardır T.C. uyruklu Ermeni ve Rum vatandaşlarıyla. Örneğin; Ünye'de en yakın komşumuz Ermeniler, yanındaki evde Gürcüler ve bir sonraki evde de Lâzlar yaşarlardı. Ermeni kültürüyle iç içe büyüdüm 60'lı yıllarda ve bayram günlerinde bizleri çok sıcak karşılamalarını unutamazdım. Leon Amcalar, Karakin Abiler, Paylon Teyzeler ve Agavni Nineler...

            Hepsi hayâl oldu yüreciğimizde... Komşularına sıcacık mesajlar yolladılar, belleklerimizde kalan hâtıralarında. Tarihte olanlar bir yana yine İNSANLIK ağır basıyordu ve komşuluk ilişkileri böyle geleneksel kültürün sevgi dolu kucaklaşmalarında yuvarlanıp gidiyordu yumurta çevrimindeki gibi.

            Evlerinde bana çikolata ve badem şekeri ikram ederlerdi. Hele bayramlarda Mardiros Ağabey baloncuk köpüklü şişeleriyle biz çocuklara mutluluk kaynağı olurdu. Ve o büyüdü Mimar oldu, Kanada'ya yerleşti. Ayrılırken Mari Abla, yüreğinin sıcaklığında cebime gene bir paket bıraktı...

Orta Mahalle'den Terzi Leon ve Paylon Baygın'ların Oğlu Mimar Mardiros Baygın, Fatsa Et ve Balık Kombinası'nın da Mimar Mühendisiydi. La première pelletée de terre du nouvel édifice de la Fraternité fut un grand moment pour plusieurs membres de la Fraternité. Étaient présents, de gauche à droite, les confrères Serge Dupuis et Yves Ouellet, Luis Miranda, président de l'arrondissement Anjou, les confrères Yves Mercure et Laurian Carrière, Daniel Maisonneuve, président de l'entreprise chargé du projet, le groupe Arcotech et notre architecte, Mardiros BAYGIN (Sağ Başta).

UN ÉDIFICE QUI RÉPONDRA À NOS BESOINS Située au 9100 boulevard Métropolitain Est, à Anjou, la bâtisse aura deux étages et totalisera une superficie de 12 000 pieds carrés. En plus des bureaux de la Fraternité, nous avons prévue l'aménagement d'une salle de réunion de 80 personnes et d'un vaste espace de stationnement. Les travaux progressent selon l'échéancier de travail. Nous prévoyons déménager dans nos nouveaux bureaux vers le mois de Mars 2004. Canada

http://www.local2366.com/pages/journaux/Historique/jrn1103.pdf La Fraternité = Kardeşlik

            Birkaç yumurtayı bir kağıda sarmıştı Mari Abla. "Bizim de Bayramımız" dedi. Onlara göre yumurta dünyayı simgelermiş. Mari Abla eşi Garbis Ağabeyi çok genç yaşta trafik kazasında yitirmişti. En son 1969 yılında Zile'de Şarap Pazarlaması yapan kamyonetlerinde görmüştüm İstasyon Caddesi'ndeki dükkânlara şarap kolilerini bırakırken.

            Cebime yüzyılların anısı olarak bırakılan yumurtalardaki;

            Dış kabuk gökyüzünün,
            Zarı havanın,
            Akı denizlerin,
            Sarısı yeryüzünün;
            Kırmızısı ise Hz. İsa'nın kanının tüm Dünya'nın kurtuluşu için akışının simgesiymiş.

            Ve yumurtalar her zamanki gibi kırmızı boyalıydı.