Makale : Ertan KUDUBAN
(Orman Endüstri Yüksek Mühendisi)
T.C. ORDU Vâliliği
İl Çevre ve Orman Müdürlüğü - DMP Şube Müdürü

Civan Perçemi (Dülger Otu)

            GİRİŞ :

            Dünya üzerinde belirlenen 37 flora bölgesinden 3’ü (Avrupa - Sibirya,İran - Turan, Akdeniz) Türkiye’de temsil edilmektedir.

            Yapılan tespitlere göre yurdumuzda; 9000’den fazla bitki, 132 memeli, 454 kuş, 106 sürüngen, 345 balık türü ile birlikte toplam 80.000 canlı türü yaşamaktadır.¹

Civan Perçemi (Dülger Otu)

Gülhatmi

            Geçmişten günümüze tüm Dünya ülkelerinde olduğu gibi yurdumuzda da bir çok bitki ve hayvan türü çeşitli nedenlerle yok olmuş, bir çok tür de bugün yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır.

            Ülkemizin faunistik zenginliğine gereken önemi verecek bir yaklaşım veya bireysel düşünce oluşturmak için hangi zaman diliminde yaşadığımızı ,yaşayan canlıların kökenlerinin nereden kaynaklandığını ,hangi faktörler altında günümüzdeki şeklini aldığını bilmemiz gerekmektedir.

Gül İbrişim

            Faunanın evrimsel gelişim sürecinden ayrı ülkemizdeki memelilerin yayılışını ve tür zenginliğini kavrayabilmek için de yeryüzünün jeolojik gelişimi hakkında da bilgi sahibi olmak gerekir. Jeolojik süreç içersinde Anadolu yarım adasının şekillenişi de 65 milyon yıldan günümüze uzanan zaman içerisinde oluşmuş, oldukça genç bir kara parçasıdır.

            Anadolu yarım adası defalarca Avrupa kıtası ile karasal bağlantı kurmuş ,bunun yanında Anadolu, Akdeniz ve Hint okyanusunun birleşmesi ile uzun süre Arap yarım adası ile olan karasal bağlantısını kaybetmiş, daha sonra bu karasal bağlantı tekrar kurulmuştur.

Tavşancıl Otu

Siğil Otu

            Faunanın yayılışına etkili olan bu karasal bağlantılardan başka Anadolu’nun iklimsel tarihi de faunanın şekillenmesi üzerine etkili olmuştur.Son iki milyon yıl içinde Avrupa’da 4 kez Buzul Devri yaşanmış bu devirler sırasında kıta kuzeyden başlamak üzere tamamen buzullar altında kalmıştır. Bu buzul devirlerinde soğuktan kaçan hayvan türleri Avrupa ve Kafkasya üzerinden Anadolu’ya girmiş ve bu toprakları sığınma yeri olarak kullanmıştır.²

            Bu Kuzey'den olan hayvan göçlerine ilâveten Güney yarım kürede ısınma ile birlikte çölleşmenin etkisi ile Güney'den (Eriminal bölge'de) bazı hayvan türleri İran’dan Iğdır, Van - Hakkâri plâtosundan, Suriye’den, Antakya - Amanoslar ve Urfa - Antep düzlükleri üzerinden Anadolu’ya giriş yaparak yayılış alanlarını genişletmişlerdir.

Aslan Pençesi

Orkide (Salep Otu)

            Bunun sonucu olarak Avrupa’dan (Orman Formları), Kafkasya’dan (Step Formları) ve Güney'den (Çöl Formları) gelen hayvan göçleri ile Anadolu bugünkü faunistik zenginliğini kazanmıştır.

            Avrupa’dan ülkemize giren türlerin Anadolu içlerine yayılışı üzerine Boğazlar, Karadeniz sahilleri boyunca uzanan dağ silsilesi ve bitki örtüsü etkin olmuş; çoğu tür içerlere yayılış yapamamıştır. Hatay’dan başlayarak Doğu Karadeniz’e uzanan ve Anadolu Diagonalı olarak bilinen yüksek dağlar Kuzey'den ve Güney'den ülkemize giren fauna elemanlarının yayılışı üzerine de etkili olmuştur. Bunların yanında hayvanların ekolojik toleransı, hareket yeteneği gibi faktörler de yayılışlarını etkilemiştir.²

            KONUM :

            Ordu İli'nin Batı'sında , Orta Karadeniz Bölgesi  zonunda bulunan Ünye, 59 orman köyüne sahip olup, bunların 2'si orman içi, 57’si orman kenarı köydür. Güney'de Akkuş İlçesi, Doğu'da Fatsa ve Kumru İlçesi, Batı'da Samsun İli, Kuzey'de Karadeniz ile çevrili  ilçe merkez nüfusu 56.600, köy nüfusu ise 24.789 olup, Ordu merkezine 77 km mesafededir. İlçe merkezi 3 m rakımda olup, sahip olduğu vejetasyon örtüsü, iklim zonu sebebiyle akarsu bakımından zengindir.

Mine

            AKARSULAR VE BİTKİ ÖRTÜSÜ :

            Belli başlı dereleri Akçay, Curi ırmağı, Çaybaşı Deresi ve Ceviz Dere'dir. Bu derelerin yukarı havzalarda yan kollarını meydana getiren Yoğunoluk Dere, Asak Dere, Karayatak Dere, Alibeydere, Kurtboğaz Dere, Karakışla Dere, Cıngırt Dere, Kızıldere, Kanlı Irmak Dere; bu 4 büyük dere ve bu derelere bağlanan daha birçok yan dereler Ünye havzasının su toplama havzasını oluşturmaktadır.

Alıç

Alıç

            Ünye ilçesi; Karadeniz sıra dağlarının (Canik Dağları) Batı'ya doğru alçalmaya başlayan plâtonun denize bakan yamaçları üzerinde bulunmakta ve 36 derece 52 dakika 49 saniye - 37 derece 25 dakika 20 saniye Doğu boylamları ile, 40 derece 44 dakika 50 saniye - 41 derece 8 dakika 51 saniye Kuzey enlemleri arasında yer almaktadır.

Orkide (Salep Otu)

            Arazi yapısı çok engebelidir. En yüksek nokta doğu sınırında bulunan Bakacak Tepe (1724 m), en alçak nokta ise Kuzey sınırını teşkil eden Karadeniz’dir. Belli başlı yükseklikleri Taz Tepe (1637 m), Kel Tepe (1520 m), Körüktepe (1593 m), Bakacak Tepe (1724 m), Dumantepe (1265 m), Karaağaç Tepe (1044 m), Gentepe (1116 m)'dir.

Kır Lâlesi

Kır Lâlesi

            Üst flora Kayın, Gürgen, Kızılağaç ağırlıklı olmak üzere kısmen ağaçlandırılan sahalarda Sarıçam, Göknar, ayrıca Kavak, Akçaağaç, Karaağaç, Ihlamur ve Kestane; alt flora ise; Orman gülü, Karayemiş, Böğürtlen, Eğrelti otu, Ayı üzümü, Yabani fındık, Sütleğen, Çilek çalısı, Bodur Meşe, Üvez, Çoban püskülü, Bodur Ardıç, Sarmaşık, Muşmula, Alıç, Papaz külâhı, Isırgan, Similax, Çayır atları, Graminea’lar ve daha bir çok türlerden oluşmaktadır.

Ebegümeci

            JEOLOJİK YAPI, TOPRAK VE İKLİM :

            MTA'nın hazırladığı 1/100.000 ölçekli Jeoloji Haritası'ndan ve DSİ Genel Müdürlüğü'nce hazırlanan Toprak Kaynağı Envanter Haritası ve Raporu'ndan yararlanılarak toprağın belirlenmesi yapılmıştır.

            Bölgede ana kayaların, tortul kayalardan ve püskürük kayalardan oluştuğu belirlenmiştir. Toprağın fizikî yapısı ana kaya grubu esas alınarak belirlenmiştir. Buna göre kahverengi orman toprağı (esmer), alüviyal topraklar, kırmızı - sarı podzolik topraklar, kahverengi orman toprağı, gri - kahverengi podzolik topraklar ve çıplak kaya ve molozlardan oluşmaktadır.

Bir Tür Mayasıl Otu

Bir Tür Mayasıl Otu

            İklim : Orta Karadeniz iklim zonunda bulunan Ünye’nin iklim elemanlarının belirlenmesinde 20 m rakımda bulunan Ünye meteoroloji elemanlarının değerlerinden yararlanılmıştır. Yağış müessiriyeti indisi 60.85 olup, bu çok nemli ilklim tipini ve çok nemli orman vejetasyon tipini ihtiva etmektedir.

Ballı Baba

            Ortalama yağış miktarı 1089,2; ortalama yüksek sıcaklık yıllık 17,9'dur. Ortalama sıcaklığın en düşük olduğu ay 7,1 ile Ocak ayı, en yüksek olduğu ay ise 22,3 ile Ağustos ayıdır. En düşük sıcaklık Ocak ayında 6,7'dir. Ortalama nisbî nem yıllık % 76'dır. Donlu günler sayısı yıllık ortalama 9'dur. Ortalama rüzgâr hızı yıllık 2,2'dir. Bunlara göre bütün aylarda çok nemli, nemli ve yarı nemli ilklim tipi görülmektedir.

Yabanî Marul

            BEŞERÎ DURUM :

            Karadeniz Bölgesi'nde kentler dışında yaygın olarak dağınık yerleşim düzeni belirgin olarak gözlenmektedir. Ünye İlçesi'nde de konutlar köy ve mahalleler içersinde dağınık olarak serpilmiş durumdadır. Arazi yapısının engebeli olması nedeniyle köylere elektrik, eğitim ve sağlık hizmetleri güç şartlarda götürülmüş, götürülmektedir. İlçe ve belediye  merkezlerinde yarı köy, yarı kent yaşamı sürmektedir.

            Bu durum ekonomik yapının sosyal yaşama yansımasıdır. Kentte halk memur, küçük esnaf ve sanatkârdır.

Karga Otu

            Şehirlerde kadınların ekonomik nedenlerle çalışmaları ailede kadın ve erkeği eşit duruma getirmektedir. Köylerde ise, erkek evin mutlak hâkimidir. Bazen çeşitli nedenlerle çift evlilikler olmaktadır.

Sarmaşık

İlex (Çoban Püskülü)

            Köy halkı daha iyi yaşam arzusu ile büyük şehirlere göç etmekte, bu durum ekonomik ve sosyal seviyede kısa zamanda büyük değişiklikler yapmış ve gayri menkul fiyatlarında meydana gelen artışlar nedeni ile aileler arasında ekonomik dengesizlikler meydana getirmiştir. Son yıllarda daha iyi hayat seviyesine ulaşmak için köylerde dahi kooperatifler ve dernekler kurulmaktadır.

            MÜLKİYET DURUMU :

            İlçenin 1/3 kadastrosu bitmiş veya tamamlanmak üzeredir. Hem orman hem mera hem de arazi kadastroları hızlı bir şekilde tamamlanmaya çalışılmaktadır.

Sığır Dili

Ballı Baba

            VEJETASYON :

            Pseudomaki Zonu'nun yaklaşık 200 (400) m yükseltilerden başlayarak Alpin vejetasyonunun başladığı 1900 (2200) m yükseltilere değin orman vejetasyonu; aşağıdan yukarıya doğru yapraklı ağaçlardan oluşmaktadır. Yapılan ağaçlandırma sahaları boyunca Sarıçam, Göknar’dan oluşan ağaçlarla kaplı sahalar bulunmaktadır.

Süsenler

            Sahilde ana ağaç Kızılağaç ormanları olup, yaklaşık 800 (900) m'lerden başlayan yapraklı orman zonunun ikinci yarısında çoğu kez saf halde Fagus (Kayın) ve diğer yapraklı türlerden oluşan ormanlar bulunmaktadır. Fagus orientalis'in (Doğu Kayını) egemen olduğu ormanlarda Gürgen, Kızılağaç, Akçaağaç, Karaağaç türleri ile Meşe türleri hâkimdir.

Defne Ağaçları

            Orman vejetasyonunun 1800 - 1900 m yükseltilere doğru çalı kuşağı ile son bulan kısmında otsu bitkilerle beraber Alpin vejetasyonu yayılmaktadır. Yalnız orman vejetasyonu tamamen son bulmayıp çalı zonundan sonra arada Subalpin kuşak bulunmakta, her ne kadar ortak elementler olsa da yapılarında önemli değişiklikler vardır.

Kırlangıç Otu

Papatya

            Alt florada ise; fındıkla ekili alanlarda Yaban Çileği, Isırgan otu, Böğürtlen, Çivan Perçemleri, Sığır Dili, Gelincik, Eğrelti Otu, Kırlanğıç Otu, Siklamenler, Menekşeler, Düğün Çiçekleri, Tavşancıl Otu, Aslan Pençesi, Papatyalar, Peygamber Dikenleri ve Gireminealar hâkimdir.

            Orman zonunda ise, yine Yaban Çilekleri, Isırgan, Çivan Perçemleri, Diş Otları, Eğrelti, Sığır Dili, Kırlangıç Otu, Düğün Çiçekleri, Gelincikler, Papatyalar, Siklamenler, Menekşeler, Sarı, Mor Orman Gülleri, Çoban Püskülü, Kara Çalı, Yabani Soğan, Aslan Pençesi, Tavşancıl Otu, Yabani Karayemiş, Peygamber Dikenleri hâkim olmakla beraber Üvez, Yabani Karanfil, Alıç, Yaban Muşmulası, Sakız Ağacı, Defne, Nergizler, Kardelenler, Kantaronlar, Orkideler, Kaplan Otu, Yabani Marul, Dere ve Tere Otları, Karga Otu, Lavantalar, Mayasıl Otları, Nane Otu, Kekikler, Ayı Üzümü, Frenk Üzümü, Ballıbabalar, Ebe Gümeçleri, Yabani Fındık, Orman Sarmaşığı, Yılan Dili ve Gireamineler'den oluşmaktadır.

Ebegümeci

            Biyolojik çeşitliliğin devamının sağlanması Ekolojik, Estetik, Ekonomik ve Etik unsurları içeren etkin bir koruma ile sağlanır.¹

            İlçe biyolojik çeşitlilik yönünden önemli ve görülmesi gereken ilçelerdendir. Ama en önemli sorun biyolojik çeşitliliğin devamının sağlanmasıdır. Arazilerin genişletilmesi, orman alanlarının daraltılması, tarım ilâçlarının verdiği zararların önlenmesi ile avcı baskısının minimuma indirgenmesi gerekmektedir. Jandarma, DMP Şube Müdürlüğü ekipleri ve Çevre Şube Müdürlüğü ekipleri tarafından korumalar yapılmaktadır. Halkın bilinçlendirilmesi, eğitime önem verilmesi de gerekmektedir.

         
Kara Hindiba (Taraxacum officinale) - Yabani Hindiba (Cichorium intybus L.)

            KAYNAKÇA :

            1 - MPAYH Genel Müdürlüğü (2002), Yaban Hayatı Seminer Notları, Antalya.

            2 - MPAYH Genel Müdürlüğü (2001), Eğitim Yayınları 1, Sürdürülebilir Avcılık İçin Temel Eğitim Kitabı, s.157, Ankara.

            3 - MPAYH Genel Müdürlüğü (2001), Eğitim Yayınları 1, Sürdürülebilir Avcılık için Temel Eğitim Kitabı, s. 161, Ankara. Ülkelerinde Yaban Hayatı, s. 68, İstanbul.

            4 - MPAYH Genel Müdürlüğü (2001), Eğitim Yayınları 1, Sürdürülebilir Avcılık İçin Temel Eğitim Kitabı, s. 296 - 297, Ankara.

Kantaron

            Fotoğraflar :

            Aykut İNCE (Bolu İl Çevre ve Orman Müdürlüğü).

            Reyhan ACARTÜRK, Şifalı Bitkiler Flora ve Sağlığımız.

            OVAK Yayın No. : 1 Ankara, 1996.

            Ertan KUDUBAN, Ordu İl Çevre ve Orman Müdürlüğü.

            DMP Genel Müdürlüğü, Sürdürülebilir Avcılık İçin Temel Eğitim Kitabı, Ankara, 2001.

Bir Tür Mayasıl Otu