ufauna

ÜNYE
YÖRESİNİN FAUNASI

Makale : Ertan KUDUBAN
(Orman Endüstri Yüksek Mühendisi)
T.C. ORDU Vâliliği
İl Çevre ve Orman Müdürlüğü - DMP Şube Müdürü

Ünye ilçesinin faunası hakkında şu ana kadar yapılmış bir çalışma bulunmamaktadır. Avrupa (Orman formlu) menşeli boğazlar yolu ile göç eden hayvanların, İran –Turan - Iğdır hattı boyunca göç eden ( Step formlu) hayvanların oluşturduğu faunanın bulunduğu düşünülebilir.

Bölgede hangi hayvanların bulunduğu veya bulunma olasılığının olduğuna karar vermek açısından önce varlık - yokluk analizlerinin yapılması daha sonra da envanter araştırmasının yapılması gerekmektedir. Memeli, Kuşlar, Sürüngen ve Böcekçiller hakkında verilecek bilgiler gözlemlerimize, avcılar ve yöre halkının görmüş olduklarına dayanmaktadır.

Yapılan tespitlere göre yurdumuzda; 9000’den fazla bitki, 132 memeli, 454 kuş, 106 sürüngen, 345 balık türü ile birlikte, toplam 80.000 canlı türü yaşamaktadır.¹

Geçmişten günümüze tüm Dünya ülkelerinde olduğu gibi yurdumuzda da bir çok bitki ve hayvan türü çeşitli nedenlerle yok olmuş, bir çok tür de bugün yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır.

Ülkemizin faunistik zenginliğine gereken önemi verecek bir yaklaşım veya bireysel düşünce oluşturmak için hangi zaman diliminde yaşadığımızı, yaşayan canlıların kökenlerinin nereden kaynaklandığını, hangi faktörler altında günümüzdeki şeklini aldığını bilmemiz gerekmektedir.

Faunanın evrimsel gelişim sürecinden ayrı ülkemizdeki memelilerin yayılışını ve tür zenginliğini kavrayabilmek için de yeryüzünün jeolojik gelişimi hakkında bilgi sahibi olmak gerekir. Jeolojik süreç içersinde Anadolu yarım adasının şekillenişi de 65 milyon yıldan günümüze uzanan zaman içerisinde oluşmuş olup; oldukça genç bir kara parçasıdır.

Anadolu yarım adası defalarca Avrupa kıtası ile karasal bağlantı kurmuş, bunun yanında Anadolu, Akdeniz ve Hint okyanusunun birleşmesi ile uzun süre Arap yarım adası ile olan karasal bağlantısını kaybetmiş, daha sonra bu karasal bağlantı tekrar kurulmuştur.

Faunanın yayılışına etkili olan bu karasal bağlantılardan başka Anadolu’nun iklimsel tarihi de faunanın şekillenmesi üzerine etkili olmuştur. Son iki milyon yıl içinde Avrupa’da 4 kez buzul devri yaşanmış, bu devirler sırasında kıta kuzeyden başlamak üzere tamamen buzullar altında kalmıştır. Bu buzul devirlerinde soğuktan kaçan hayvan türleri Avrupa ve Kafkasya üzerinden Anadolu’ya girmiş ve bu toprakları sığınma yeri olarak kullanmıştır.²

Bu Kuzey'den olan hayvan göçlerine ilâveten Güney yarım kürede ısınma ile birlikte çölleşmenin etkisi ile Güney'den de (Eriminal bölge) bazı hayvan türleri İran’dan, Iğdır, Van - Hakkâri plâtosundan, Suriye’den, Antakya - Amanoslar ve Urfa - Antep düzlükleri üzerinden Anadolu’ya giriş yaparak yayılış alanlarını genişletmişlerdir.

Bunun sonucu olarak Avrupa’dan (Orman Formları), Kafkasya’dan (Step Formları) ve Güney'den (Çöl Formları) gelen hayvan göçleri ile Anadolu bugünkü faunistik zenginliğini kazanmıştır.

Avrupa’dan ülkemize giren türlerin Anadolu içlerine yayılışı üzerine Boğazlar, Karadeniz sahilleri boyunca uzanan dağ silsilesi ve bitki örtüsü etkin olmuş; çoğu tür içerlere yayılış yapamamıştır. Hatay’dan başlayarak Doğu Karadeniz’e uzanan ve Anadolu Diagonalı olarak bilinen yüksek dağlar Kuzey'den ve Güney'den ülkemize giren fauna elemanlarının yayılışı üzerine de etkili olmuştur. Bunların yanında hayvanların ekolojik toleransı, hareket yeteneği gibi faktörler de yayılışlarını etkilemiştir.²

Ülke Adı	Memeli Türü Adedi
Türkiye : 160 Yunanistan : 120 Almanya : 94 İngiltere : 42	Fransa : 110 İtalya : 115 Norveç : 50

Verilen tablodan görüldüğü gibi memeli hayvanların tür sayısı Kuzey'den Güney'e doğru artmaktadır. Bu sayısal artışa neden olan temel faktör, bu ülkelerin iklimsel özellikleri ve buna bağlı olarak gelişen vejetasyon yapılarıdır. Türkiye’nin sahip olduğu 160 civarındaki memeli hayvan türü 9 ordo altında toplanmış durumdadır.

Yukarıdaki bilgilerin ışığı altında Mesudiye İlçesi sınırları içersinde yayılış gösteren hayvanların dağılımının habitatın, vejetasyonun şeklî neticesine göre farklılık göstermekte olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. İlçede mevcut olan hayvanlar arasında gözlemlenen bazı türler şunlardır.

Toynaklı hayvanlar grubunda bulunan Karaca, ülkemizde tüm Karadeniz ve kısmen Akdeniz Bölgesi'nin Doğu'sunda yayılış göstermektedir.Tüm Doğu - Orta Karadeniz’de olduğu gibi Ordu İli'nde de popülasyonu artış göstermiş, artışta MAK kararlarınca alınan koruma önlemlerinin etkili olduğu düşünülmektedir. Ordu İli'mizde 1500’lerin üzerinde Karaca bulunduğu tahmin edilmektedir.

Ünye İlçesi'nin tüm alanlarında Karaca'ya rastlanılmaktadır. Yoğun olarak Güney zonunda, vejetasyonun Meşe, Kızılağaç, Kayın birlikteliği yaptığı kısımda bulunmakla beraber Cevizdere'nin Doğu sınırı olan Eriçek Yaylası ile Meydan Köyü - Asarkaya hattı boyunca gruplar gözlenmektedir. Kışın gri, yazın kahverengi renkte olan ve Mayıs, Haziran aylarında 1 - 2 yavru yapan Karaca Günpınar, Hızarbaşı, Günlük - Sahil hattı boyunca, Çaybaşı - İkizce - Yoğunoluk hattı ile Akçay - İkizce - Şenbolluk hattı boyunca da bulunmaktadır. Domuzun bollaşması ve avlanması sırasında bu hayvanlar rahatsız edilmekte av baskısına uğramaktadırlar.

Tahminlerimize göre Ünye İlçesi'nde Yoğunoluk – Salman - Akpınar hattında 40, Çaybaşı - İkizce - Şenbolluk - Akçay hattında 40, Eriçek Meydan Köyü - Yeşilkent - İnkur - Tekkiraz - Yenikent hattında 80, Günpınar - Hızarbaşı, Günlük - Sahil - Asarkaya hattında ise 40 adet Karaca bulunmaktadır.

Tüm Anadolu’da geniş dağılım gösteren bu hayvan, Ünye İlçesi'nin tüm alanlarında bol miktarda bulunmakta olup, popülasyonu da artmıştır. Genellikle dere ve sulak alanları sevmekte, Cevizdere, Akçay, Çaybaşı, Curi Dereleri boyunca ve tarım alanlarının yoğun olduğu hatlarda yoğun olarak bulunmaktadır. En yoğun bölgeler Asarkaya Meydan Köyü hattı, Ataköy - Çaybaşı hattı ile Akçay - İkizce hattı olup, yılda 6 - 12 yavru doğurmaktadır.

Ordu İli ilçeleri arasında Tavşan yönünden en yoğun ilçeler Mesudiye - Akkuş - Korgan ilçeleri olup, Ünye İlçesi'nde, Meydan Köyü, Eriçek - Asarkaya hattı ile Tekkiraz - Yenikent - Dumantepe hattı, Çaybaşı - İkizce - Ünye hattında gözlenmektedir. Yılda 1 - 2 kez yavrulayan hayvan genellikle 3 - 6 yavru doğurmaktadır. Popülasyonu tehdit eden en büyük sorun av baskısı ve avlanma yöntemleridir.

Ülkemizde Trakya, Istranca, Koru Dağları, Marmara Bölgesi Kazdağı Millî Parkı'nda, Ege’den Güney Anadolu’ya uzanan Toroslar boyunca, Karadeniz sıra dağları ile Orta Doğu Anadolu dağlık kesimlerinde küçük gruplar halinde bulunan hayvan, ilçede hayvancılığın yapıldığı Akkuş - Kumru - Çaybaşı hattında münferit grupların olduğu söylenmektedir. Kışın aç kalan hayvan bazen sahil kesimine kadar inmektedir.

Türkiye’de dağlık kesimlerde, nehir ağızları ve geniş sazlıklarda, özellikle Kuzeydoğu Karadeniz Bölgesi'nde yayılış gösteren hayvanın tüm ülkede popülasyonu azalmış, fakat domuzun bölgede artması nedeni ile Ordu İli'ndeki popülasyonunun eski halini aldığı avcılar tarafından söylenmekte olup, Ünye İlçesi'nde yerleşim yerleri yakınında domuzun ve farenin bol miktarda olduğu kısımlarda bulunmaktadır. DMP Şube Müdürlüğü'ne göre popülasyonu yeterli miktarda değildir.

İlçenin tüm yerleşim birimlerinde yaşamaktadır. Popülasyonu yeterli değildir.

Orta Toros, Uludağ, Kuzeydoğu Karadeniz ve Ege’de ormanlık alanlarda bulunan hayvan yılda 1 - 2 yavru doğurmaktadır. Ülkemizde popülasyonu tükenmektedir. Ünye İlçesi'nin Yenikent - Dumantepe, Yoğunoluk, Salman - Ünye kısımında ve bazen Asarkaya kısmında bulunduğu söylenmektedir. Envanter çalışması yapılması gereklidir.

Ordu İli sahil kesimi, dere ağızlarında bol miktarda bulunmakta; Ünye İlçesi derelerinde görüldüğü söylenmektedir.

Ordu İli'nde popülasyonunun olduğu avcılar tarafından söylenmekte olup, ilçede bulunduğu, diğer türler ile karıştırma olasılığı da bulunmaktadır.

Tüm Ordu İli'nde Kaya ve Ağaç Sansarı olarak popülasyonu bol miktarda vardır. İlçede yerleşim birimleri boyunca Kaya ve Ağaç Sansarı bulunmaktadır.

Kırmızı kahverengi olan türü köy yerleşim yerlerinin yakınlarında bulunur. Genellikle Akkuş - Kumru sınırında görülmektedir. Bazen beyaz olan Ermin cinsine rastlanılmıştır. Ünye'de fındık bahçelerindeki eski ahşap ve kârgir evlere tırmanarak, gelinciklerin güvercin avladıkları bilinmektedir.

Kayın (Fagus) ağacının yoğun ve kapalılığı fazla olduğu hatlarda Kayın ormanı boyunca bol miktarda gözlenmektedir.

Meşe Faresi (Eliomys quercinus) ve Fındık Faresi (Muscardinus avellanarius)

Bölgede ormanlık ve köy yerleşim birimleri etrafında karşılaşılmaktadır.

Varlık - yokluk analizleri yapılması gereklidir. Bölgenin tamamı orman olduğundan tüm böceklerin çoğu türünün yörede bulunduğu düşünülmektedir.

Solucan - Toprağın Hamarat Kazıyıcıları ve Toprağın Havalandırıcıları - Salyangozlar

Ünye'mize Has Boynuzlu Engerek Yılanı

Fotoğraf : Dr. Mürselin GÜNEY

Engerek, Karayılan, Kör yılan bölgenin sahile yakın Kuzey kısmında; Uysal yılan, Kumru - Akkuş hattında olduğu düşünülmektedir.

Küçük Yeşil Kertenkele bol miktarda bulunmakta; diğer türlerin olduğu söylenmekte; varlık yokluk çalışması yapılmalıdır.

Deniz Anası (Gandilik)

Medüz'ün Vantuzları Henüz Oluşmamış

Gökgöcemen

Ünye Makilerinin İri Kertenkelesi

Kayın - Meşe ormanlık kısımlarında bulunduğu, genellikle Keler ile karıştırıldığı düşünülmekle beraber, Bozkır Kelerinin olduğu kanaati bulunmaktadır.

Tosbağa ve Çizgili Kaplumbağa'ya rastlanılmıştır. Çorbalık Kaplumbağa'nın da olduğu düşünülmektedir.

İlçenin Yenikent - Dumantepe kısmında Kınalı Keklik görülmüştür. Kaya Kekliği de münferit olarak gözlenmektedir. Fakat toplu popülasyon bulunmamaktadır. Bazen Ür keklik ve Çil kekliğe avcılar tarafından rastlanıldığı da söylenmektedir.

Kafkas ve Ukrayna göçmeni olduğu bilinen Bıldırcın, ilçenin tümünde ve yoğun olarak sahil kesiminde bulunmaktadır.

Kayın zonu ile Kızılağaç ormanları boyunca gözlenmektedirler. İlkbahar göçmeni olan üveyik, orman kenarı bağ bahçeleri seçmektedir.

Tüm ilçede mevcut olup, ağırlıklı olarak fındık bahçelerinde görülmektedir.

İlçe akarsu yönünden zengin olduğu için dereler ve sulak alanlarda Kaz, Ördek ve Sakarmeke’lere rastlanılmaktadır.

Tüm Ünye akarsu havzaları boyunca Kuğu, Küçük Ak Balıkçıl ile bazen Balabanlar ve Gri Balıkçıllar'a rastlanılmaktadır. Ayrıca bazen leylek ve Turna türleri bu akarsularda izlenmektedir.

Ardıç kuşu, Karatavuk, Ağaçkakan, İbibik, Serçe, Kanarya, Bülbül ve diğer kuş türlerine ilçede rastlanılmaktadır.

Varolan olumsuz koşullara rağmen ülkemiz yırtıcı kuşlar açısından çok zengin bir ülkedir. Avrupa’da bulunan yırtıcı kuşların % 90’dan fazlası Türkiye’de görülmekte ve yaklaşık % 80’i üremektedir. Göç esnasında yüz binlerce yırtıcı kuş Doğu Afrika ile Avrupa Asya arasındaki göç yollarını kullanırken Türkiye’den geçmektedir. Bu yüzden Türkiye yırtıcı kuşlar açısından çok değerli olup Avrupa’da önemli yere sahiptir.

Yırtıcı kuşlar besin zincirinde en üstte yer aldıklarından dolayı her türlü besin ile beslenirler. Türden türe neyle beslendikleri değişkendir. Ev faresi, Tarla faresi, Dana burnu, Çekirge, Küçük Karga vb. gibi tarla zararlılarının yanı sıra, Sürüngenler, Amfibiler ve ölen her türlü hayvanın leşi de temizlenmektedir.

Tarla zararlıları ,özellikle Kara Çaylak, bütün Deliceler, Küçük Kerkenez, Ala Doğan, Ulu Doğan, Şahin, Kızıl Şahin, Şah Kartal ve bütün Baykuşlar tarafından yenmektedir. Bunların yanı sıra meyvelere zarar veren Sığırcıklar ve benzeri küçük kuşlar, özellikle Atmaca, Çakır kuşu, Delice Doğan, Bıyıklı Doğan ve Gök Doğan tarafından yenmektedir.⁴

Şahin : Ülkemizde 3 türü bulunmaktadır. Tüm ilçede, genellikle Asarkaya ve ilçenin yüksek tepelik kısımlarında gözlenmektedir.

Atmaca : Tüm ilçede mevcuttur. Delice, Doğanlar ve Kerkenez genellikle Yenikent - Dumantepe - Eriçek Yaylası - Meydan Köyü hattında görülmektedir.

Kartalın Bozkır Kartalı ile Kaya Kartalı oldukları düşünülmekte, Akkuş - Salman - Kumru hattında bulunduğu söylenmektedir.

Baykuş - Kukumav - Puhu türlerinin bütün köylerin civarında bulunduğu gözlenmiştir.

Yırtıcı kuşlar hayatlarını sürdürebilmek için sürekli avlanmak zorunda olan canlılardır. Doğal dengenin önemli bir parçası olan yırtıcı kuşların korunması tüm yaban hayatının korunması anlamına gelmektedir.

Tüm akarsular boyunca Karabalık, Sazan, Bıyıklı türlerinin bol miktarda bulunduğu ve avlandığı bilinmektedir. Yenikent - Salman hattı ile Kumru - Meydan Köyü - Cevizdere'ye akan derelerde nadir de olsa Kırmızı Benekli Doğal Alabalık bulunmaktadır.

Deniz Kabuklarının Yoğun Olduğu Kumsalımız

Ünye Sahili Deniz Kabukları

Midye ve İstiridyeler

Yapılan tespitlere göre yurdumuzda; 9000’den fazla bitki, 132 memeli, 454 kuş, 106 sürüngen, 345 balık türü ile birlikte toplam 80.000 canlı türü yaşamaktadır.

Geçmişten günümüze tüm dünya ülkelerinde olduğu gibi yurdumuzda da bir çok bitki ve hayvan türü çeşitli nedenlerle yok olmuş, bir çok tür de bugün yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır.¹

Anadolu, kendi başına ayrı bir kıta değil; ancak sahip olabileceği değişik ekosistem ve tür çeşitliliğine tek başına sahiptir. Biyolojik çeşitliliğin devamının sağlanması Ekolojik, Estetik, Ekonomik ve Etik unsurları içeren etkin bir koruma ile sağlanır.¹

İlçe biyolojik çeşitlilik yönünden önemli ve görülmesi gereken ilçelerdendir. Ama en önemli sorun biyolojik çeşitliliğin devamının sağlanmasıdır. Arazilerin genişletilmesi, orman alanlarının daraltılması, tarım ilâçlarının verdiği zararların önlenmesi ile avcı baskısının minimuma indirgenmesi gerekmektedir. Jandarma, DMP Şube Müdürlüğü ekipleri ve Çevre Şube Müdürlüğü ekipleri tarafından korumalar yapılmaktadır. Halkın bilinçlendirilmesi, eğitime önem verilmesi de gerekmektedir.

İlçede 2 adet Avcılar ve Atıcılar Derneği mevcuttur. Şu an 3000'e yakın üyesi bulunmakla beraber aktif avcı sayısı 150 civarındadır. Dernek aktif rol oynamakla beraber usulsüz avlananlara karşı acil olarak koruma hizmetlerinin hızlandırılması ve sürdürülmesi gerekmektedir. Korumada katılımcı yaklaşım sağlanmalıdır.

Av hayvanlarının yaşam ortamı olan ormanlar için 2003 yılında açma olmamıştır. Aksine bölge ormanları için yapılan ağaçlandırma çalışmaları ile artış görülmektedir. Av yaban hayatı için daha etkin bir koruma yapmak için fahrî av müfettişliğinin oluşturulması ve köy tüzel kişiliği eli ile korumanın yapılması gerekli olup, ayrıca Eriçek - Meydan Köyü arasındaki kısım av turizmi için teklif edilmiş olup, tecil edilmesi halinde Av Turizmi bölgede artacağından, yöre halkına ek gelir sağlanacaktır.

1 - MPAYH Genel Müdürlüğü (2002), Yaban Hayatı Seminer Notları, Antalya.

2 - MPAYH Genel Müdürlüğü (2001), Eğitim Yayınları 1, Sürdürülebilir Avcılık İçin Temel Eğitim Kitabı, s.157, Ankara.

3 - MPAYH Genel Müdürlüğü (2001), Eğitim Yayınları 1, Sürdürülebilir Avcılık için Temel Eğitim Kitabı, s. 161, Ankara. Ülkelerinde Yaban Hayatı, s. 68, İstanbul.

4 - MPAYH Genel Müdürlüğü (2001), Eğitim Yayınları 1, Sürdürülebilir Avcılık İçin Temel Eğitim Kitabı, s. 296 - 297, Ankara.

DMP Genel Müdürlüğü - Sürdürülebilir Avcılık İçin Temel Eğitim Kitabı, Ankara, 2001.

Ünye Makaleleri Sayfasına

Dönmek İçin TIKLAYINIZ