.

Kitabın Yazarları : Taner CAN - Salih TURHAN
Kitap Adı : ORDU'NUN DERELERİ
- ORDU TÜRKÜLERİ -
Gönderen : Yüksel ŞEN

ÖZET MAKALE
ÜNYE TÜRKÜLERİ
(Ordu Belediyesi Kültür Yayınları - Ankara 2006, 405 sh. + 2 CD)

Hazırlayanlar :
Taner CAN - Salih TURHAN

CD 1 : Ordu Belediyesi - Kaynak Seslerden Ordu Türküleri
CD 2 : Ordu Belediyesi - Çeşitli Sanatçılardan Ordu Türküleri

            Ülkemizin her bir şehrinin birbirinden farklı, ancak güzel yanları olduğu muhakkak. Ordu İli'miz ise denizi, yeşilliği, fındığı ve kültürel zenginliği ile bir başka özelliğe ve güzelliğe sahiptir.

            Biz bu çalışmamızda başta, yörenin halk müziği olmak kaydı ile buna bağlı olarak halkoyunlarından bahsedeceğiz. Bunu yaparken, halk müziğinin kendi kurallarını esas alarak etkileşim (etkileme ve etkilenme) sahası içerisinde geçmişten günümüze yapılmış resmî, özel derlemelerle, kendimizin yapmış olduğu araştırma ve derleme çalışmalarını bir araya getirmek suretiyle, somut bir kaynak oluşturmayı amaç edindik.

            Ordu İli'nde ilk derleme çalışması Ankara Devlet Konservatuarı tarafından 19 - 24.07.1943 yılında yapılmıştır. 100 civarında ezgi derlenmiştir. O günden bu güne 63 yıl geçmiş, birçok Ordulu sanatçı yetişmiş, çalmış, söylemiş, buna rağmen 2006 itibarı ile Ordu'ya ait TRT Kurumu'nca tescil edilmiş notalı türkü, oyun havası, karşılama, uzun hava sayısı toplam 55'dir.

    
Ünye Lisesi/Kars Folklor Ekibi - 1972 (Folklor Hocası Selman ACAR - Folklorcu M. Ufuk MİSTEPE)
Ortada : Ahmet BİRBEN (Elâzığ Folkloru) ve Beden Eğitimi Hocası Ali KAYADELEN

            O yıllarda binbir eziyetle yapılan bu derlemeler başta Konservatuar olmak üzere (ses kayıtlarının orijinal nüshaları hâlen burada) diğer iki kurumun arşivlerinde çürütüldü, kullanılamaz hale getirildi. Bunların bir kısmını TRT Müzik Dairesi nispeten değerlendirdi. Dolayısı ile birçok türkü, ezgi hâfızalardan silindi, kayboldu.

            İşte bu genel endişeden hareketle, Ordu İli'nin halk müziği külliyâtını oluşturmak için böyle bir çalışma yapmayı düşündük.

            Mevcut olan TRT Kurumu Arşivi'ndeki 55 ezgiyi esas alıp, ezgi sayısını yine notalı olmak kaydı ile 180'e çıkardık. Bunlardan bir kısmı o eski derlemelerle örtüşmekte ise de bir kısmı onlardan farklı ezgilerden oluşmakta. Ayrıca bazı türkülerin hikâyesi de notası ile birlikte verildi.

            Kitapta yer alan eserlerin büyük çoğunluğu anonim (sahibi var, ancak bilinmeyen) eserlerden oluşmakta. Ancak bunun yanında Ordulu bazı sanatçıların özgün eserlerine de az da olsa yer verilmiştir.

            Kuşkusuz Ünye İlçesi’ne ait sözlü ve sözsüz ezgi sayısı bununla sınırlı değil. İleride yapılacak araştırma ve derleme çalışmaları ile bu sayı tabii olarak artacaktır.

            Kitaptaki CD’lerden birinde, Ordulu mahallî sanatçı ve kaynak kişilerin sesinden sazından ezgiler yer almakta. Diğerinde ise TRT ile Kültür ve Turizm Bakanlığı gibi resmî kurumlarda görev yapan ya da dışarıda serbest çalışan profesyonel Ordulu sanatçıların Ordu ili ezgilerini kapsayan icraları yer almaktadır. Söz konusu bu çalışma, takdir edileceği üzere zengin Ordu Müzik ve Oyun Kültürü açısından aynı zamanda bir Milâd sayılacaktır. Çünkü bugüne kadar nitelik ve nicelik açısından böyle bir çalışma ilk kez yapılmaktadır.

            Mahallî Araştırmacı, Ordulu Yazarımız Rahmetli Sıtkı ÇEBİ şöyle demektedir :

"... Ordu türküleri bu kadar değil, karanlıklara gömülü unutulmaya yüz tutmuş bu kültür hazinelerini bulun çıkarın.."

   
http://www.kenthaber.com/Arsiv/Haberler/2006/Subat/20/Haber_123742.aspx   http://www.karadeniztv.net/ordu.asp
Yazar Sıtkı Çebi' ye Onur Plâketi (1923 - 29.04.2006)

            “Türkü, insanların çeşitli olaylar karşısında, içten gelen bir arzuyla söylemek ihtiyacını duydukları sözlerin, halk şâiri ölçüleriyle bestelenmiş, bir biçimde ifade edilmesidir. Toplum içinde yaşayan insanların hasret, gurbet, aşk, sevdalık, dostluk, kahramanlık, mertlik gibi konuları ölçülü ve sade bir dille şiirleştirmesi; türkü’nün ana unsurunu teşkil eder.

            Şiirleşen sözleri, söyleyenin duygularını dile getirecek bir ahenkle okuması da, türkünün kulaktan kulağa duyurulmasıdır. Buna da ‘türkü yakmak’ denilir.

            Türküler, anlamlı bir ifadeyle birlikte, o anlama uygun bir müziğe de sahipse, o türkü artık geniş bir çevrenin malı olarak benimsenmiş demektir. Ordu türkülerinin pekçoğu, büyük bir ilgi görerek, bu şekilde tanınmıştır.

            Ordu türkülerinde tabiat sevgisi, dostluk, sıla konuları; samimi bir dille anlatılmaya çalışılan gönül acıları, sitemler ve arzular yer alır.

Ankara Devlet Konservatuarı'nın
1943 yılı gezisinde derlenen ezgilerin dökümü şöyledir
(Elçi 1997; 190 - 208)

            Fethi GEMUHLUOĞLU "Türkülerle Merhaba" başlıklı bir yazısında, bakınız ne güzel anlatıyor türkülerimizi :

            "... İnsanoğlu türküsüz kaldığı zaman gurbettedir diyeceğiz. Türküler bitip tükenirse hâtırasız, sevdâsız ve yalnız kalır diyeceğiz. Türküler ve şarkılar var. Türküler ve şarkılarda halk var. Millet var. İnsan var.

            Türkülerde ve şarkılarda şiir var, hikmet var, yaşama kuralları var, Türkülerde ve şarkılarda ahlâk var, töreler var, gelenekler var. Ve asıl en mühimi yüreğimiz ve gönlümüz var."

            Bilindiği üzere Kurtuluş Savaşı'ndan önce ve sonrasında Anadolu'nun birçok yöresinde her milletten topluluklar kültürleriyle, yaşayış tarzlarıyla bulundukları yörenin kültürüne uyum sağlayarak halk müziği ve gelenekleriyle birlikte hayatlarını sürdürmekteydiler.

            Bu toplulukların bir kısmı Anadolu insanıyla aynı kültürü benimseyerek beraber yaşamışlardır. (Bunun en bâriz örneği "Hekimoğlu" Türküsü'nün bir başka hikâye versiyonundaki Abaza kızı (1985 yılında 125 yaşındayken Fatsa - Sayaca Köyü'nde vefat etmiştir) Narin'in Anadolu delikanlısı Hekimoğlu ile yaşadığı aşk hikâyesidir.") Bu ortak yaşamları Anadolu insanının hayatıyla birlikte günlük yaşamdaki her alanına etki etmiştir. Âdeta ortak bir evlilik paylaşmışlardır. Bu ortak evlilik özellikle Anadolu yerel halk müziğinde bâriz bir biçimde kendini göstermektedir.

            Ordu İli ve buraya bağlı yerleşim yerlerindeki kültürler genellikle civar illerin kültürlerinden etkilenmekle birlikte, sosyal etkileşimden kaynaklanan nedenlerden dolayı (evlenmeler, göçler, alışverişler vb.) ortaya çıkan birliktelikler nedeniyle kozmopolit bir yapı içerisine girmiştir.

Ordu Türkülerinde Görülen
Makamsal ve Ritimsel Özellikler

            Ordu İli ve civarındaki yerlerde okunan türküler genellikle 9/8, 2/4, 9/16'lık ritimler içerisinde seyretmekle birlikte, bazı türkülerin giriş kısımlarında serbest ritimle okunan bölümler de bulunmaktadır.

            Yöre türkülerinin makamsal seyirlerine bakıldığı zaman Türk Halk Müziği'nde Müstezad Ayağı adıyla bilinen ancak Klâsik Türk Sanat Müziği'nde ise; tam karşılığı olmasa bile Çargâh ve Rast dizisine benzeyen "Do" kararlı diziler oldukları görülmektedir.

            Türkü dizilerinin aldığı arızaların hemen hemen hepsi; Mi, Mi bemol, Fa, Fa diyez, natürel Do ve Si bemol (3) arızalarıdır. Bu arızaların yanında natürel seslerle icra edilen türküler de bulunmaktadır.

Âşık UMMANÎ

Fahrullah YALDIRAK

Ünyeli Sanatçı Ayşe TAŞ Şarkı Söylerken ve Ünyeliler'e Konser Verirken
    
Solda : Ünye Musıkî Câmiası'nın Duayeni Süleyman KURNALI

            Ünyeli Halk Ozanı KULFANİ (Mustafa Uğur ALAN) bakın ne diyor, neyi temenni ediyor?

Kur'ân'ın ilk emri "oku" diyorsa Ne yapıp, ne edip okumalısın Bitki dik, yetiştir, doku diyorsa Ne yapıp, ne edip dokumalısın Hem kendin, hem çevren, Ata'nın için Bayrağın, toprağın, vatanın için Uğruna can verip, yatanın için Ne yapıp, ne edip okumalısın.

            Ordu İli Akkuş İlçesi’nde 1960’lı yıllardan önce Alevîlik geleneği yoğun bir biçimde yaşatılmış ancak; 1960’lı yıllardan sonra bu gelenek yöre halkının geçim derdi nedeniyle başka yörelere göç etmesinden dolayı, yavaş yavaş yok olmaya başlamış.

Kaynak : Gülü Bardağ İçinde - Selahattin ADIGÜZEL

            Ancak; Alevîliğe ait bazı geleneklerin çok az da olsa yörenin yerleşik düzendeki bazı aileler tarafından yaşatılmaya çalışıldığı, bazı düğünlerde ise; zaman zaman halâ SAMAH dönüldüğü söylenmektedir (Özellikle; Ünye, Gürgentepe İlçesi, Akkuş İlçesi’nin Tokat İli’ne yakın bazı köylerinde).

Yerli Halk

            1877 – 1878 öncesi ve bu zamanlarda Gürcistan’dan gelen (1893 Harbi’nde) göç ederek gelen Gürcü Türkler.

            1910 ve daha sonrası Selânik’ten buradaki Rumlar’la mübadele (karşılıklı yer değiştirme) edilen Selânik Türkleri.

            1917 öncesi I. Dünya Savaşı sırasında Rus istilâsı sonrasında göç edip gelen, daha sonra da geriye dönmeyen Rize, Artvin ve Trabzonlular.

            Tokat’ın ve Sivas’ın Ordu İli’ne  yakın ilçelerinden ve köylerinden göçüp gelenler, Batum’dan ve Gümüşhane’den gelip yerleşenlerden oluşmaktadır.

            Göç edip gelen halk ve yerli halk arasında kendiliğinden oluşan bir kültür alış – verişi olmuştur. Buradan da anlaşılacağı üzere Ordu Folkloru; içinde bulunduğu Doğu Karadeniz Bölgesi’nin ve İç Anadolu Bölgesi’nin Folkloru’nu yaşatmaktadır.

            Tabii ki Ordu yerleşik kültürüyle yoğrulmuş, yöreye özgün bir Halk Müziği ve Halk Oyunları oluşmuştur.

Kaynak : Gülü Bardağ İçinde - Selahattin ADIGÜZEL

Halk Oyunlarımızın Adları

1. Nalcı Horonu : Ünye İlçesi’nde oynanmaktadır.
2. Ordu Karşılaması (Sallama) : Akkuş, Fatsa, Kumru, Mesudiye, Perşembe, Ünye İlçeleri’nde ve Ordu Merkez’de oynanmaktadır. Kızlar ve erkekler tarafından ayrı ayrı oynandığı gibi karma olarak da oynanmaktadır. Karşılama, Kol Havası, Fındık Toplarım Fındık, Ordu’nun Sokakları, O Miralay Miralay adlı türkülerinin ezgileriyle, kimi zaman da sözleriyle oynanmaktadır. “Karşılamanın Oynandığı Yerler ve Oynanış Biçimi” adı altında anlattığımız tarzda oynanır ve icra edilir. Aynı figürün daha seri yapılması ‘Ordu Sallaması’ olarak adlandırılır. Usulü : 9/8’lik ve 9/16’lıktır.
3. Pıtık : Yörede çiftetelliye verilen ad. Fatsa, Gölköy, Kumru, Mesudiye, Perşembe ve Ünye İlçeleri’nde oynanmaktadır.
4. Samah : Gölköy ve Ünye İlçeleri’nde oynanmaktadır.

Ünye Belediyesi Medeniyetler Kavşağı Broşürü /2005

            Ordu yöresi oyunlarına eşlik eden sazlar : Kemençe, Davul – Zurna, 1940’lardan itibaren kaval ve bağlama da çalınmaktadır.

            Ordu İli sözlü ve sözsüz halk oyunu ezgi ritimleri sırasıyla şunlardan müteşekkildir.

            2/4, 4/4, 5/8, 6/8, 7/8, 7/16 ve 9/8, 9/16 zamanlı basit ve bileşik usullerden oluşmaktadır.

ÜNYE'MİZİN HALK TÜRKÜLERİ

http://turkudostlari.net/listele.asp
http://www.turkuler.com/nota/tumliste.asp?harf=&id=&s=0

46 Ünye Türküsü, 6 Ünye Şarkısı, 2 Pop Şarkı ve 42 Ayşe TAŞ Şarkısı'nın Yer Aldığı Kitap

M. Ufuk MİSTEPE Fotoğraf Arşivi - "Ünye Şarkı ve Türküleri" Kitabı / 200 sh.