BİÇME TEKNİKLERݹ

Forintek araştırmacıları 1981 yılında aşırı ölü zamanlar ortaya çıkaran ve ancak bilenmeyi müteakip azami iki saatte körelen testerelerin yüksek maliyetini ikame edebilmek için Britanya Kolombiyası’ndaki Sedir ağacı tomruklarını işleyen kereste fabrikalarının birçok problemini çözüme kavuşturdular.

Nasıl mı? Testere dişlerine Stellite 12 adı verilen bir kobalt – krom alaşımının tatbik edilmesiyle. Testere dişlerinin deformasyona karşı dayanımını artırmak için kullanılan kromla kaplama, yüksek frekansla sertleştirme, diğer birçok örtü materyalinin tatbiki ve karbürlü uçlar gibi denenmiş başka yöntemlere göre bu alaşım üstünlük gösteriyordu.

Sedir tomruğu işleyen kereste fabrikalarında testere levhalarının oldukça kısa süren kullanım ömürlerinin nedeni olarak özellikle ağaç türleri gösterilmeye çalışılıyordu. Sedir, biçilmesi gerçekten zor olan bir ağaç türüdür, zira gevşek dokulu, süngerimsi ve çok aşındırıcı bir yapısı vardır. Sedir tomruğu aynı zamanda metaller için hayli korozif olan ve testere uçlarının bozulmasına sebebiyet veren kimyevî maddeleri de yapısında ihtiva eder. Stellite 12’nin testere dişlerine tatbiki gerçekten de besleme hızında % 10’luk bir artışa imkân vererek testerelerin kullanım sürelerinin artmasını sağladı.

Forintek ve bazı sınaî kuruluşların araştırmacıları iğne yapraklı diğer ağaç türlerinin biçilmesinde de bu alaşımı çok cazip kılan diğer üstünlüklerini ortaya çıkardılar. Bu yüzden testerelerin sitelitlenmesi gitgide Kanada’nın batı eyaletlerinde ve bilhassa Britanya Kolombiyası’nda yayılmaya başladı. 1983 yılında sitelitleme yöntemini benimsemiş 12 kereste fabrikası mevcuttu. Günümüzde 50’ye yakın kereste ve orman ürünlerine dayalı fabrika artık sitelitlenmemiş testerelerle biçme yapamayacaklarını anlamışlardı. Doğudaki fabrikalar da bu yöntemi benimsemenin avantajlarını şüphesiz kabul edeceklerdi.

Kereste fabrikalarının çoğu daire testereler ve bilhassa yanalma testereleri üzerinde siteliti kullanmaktadırlar. Bu uygulama Britanya Kolombiyası eyaletinde Quesnel ve Williams Lake'in kereste fabrikalarında, West Fraser Mills’te de yapılmaktadır.

Williams Lake Fabrikası Genel Müdürü Walter Wickson yapmış olduğu açıklamasıyla yanalma makinesinde kullanılan altı parmak ebadında, gruplanmış ve sitelitlenmiş testerelerin Çam ve Göknar kerestesi imal eden fabrikalarında karbür uçlarla donatılmış testerelerin biçme zamanına kıyasla bu zamanı daha da çok uzatabilmelerine imkân vermekte olduğunu belirterek, kesişlerin daha belirgin ve gayet dar bir tolerans içerisinde gerçekleştiğini ifade etmektedir.

Üç aydan beri yanalma makinesinde sitelitlenmiş daire testerelerle Çam – Göknar – Lâdin ağaç türlerini biçerek imalât yapan Quesnel Fabrikası'nın Genel Müdürü Gary Townsend elde ettiği sonuçtan çok memnun olduğunu belirterek : «Sitelitli testerelerin kullanımından bu yana çok daha büyük bir kesiş açıklığı elde edip, yanalmalarda testere oyuğu kalınlığında önemli bir azalma tespit ettik. Bu testereler bize hedeflenmiş daha ince bir boyuta erişmemize de imkân verdi. Biçmede çok işimize yarayan bu durum yüksek randıman eldesiyle kendini ortaya koydu.» şeklinde açıklama yapmaktadır.

Vancouver’e yakın Crown Forest Limited Şirketi’nin Coquitlam fabrikasında bu kez kullanılmış şerit testerelerin ikinci imalâthanede kullanımı amacıyla sitelitlenmesi durumunda da aynı memnuniyet gözlenmiştir. Bileme atölyesi şefine göre fabrika müdürü Dana Lawrie iki yıl önce şerit testerelerde sitelitlemeyi gerçekleştirmişti, çünkü çelik uçlu testereler hizmete alındıktan azami iki ya da üç saat sonra çabucak köreliyorlardı. Sayın Lawrie «Sitelitli testerelerin kullanımından beri bilemeyi kolaylıkla gerçekleştirdikleri, zaman açısından testerelerde üstün bir dayanma gücü elde ettiklerini» açıkladı. Fabrika Sedir, Çam, Lâdin ve Pruche (Suga) tomruklarından kereste imalâtı yapmaktadır. Bu uygulama ölü zamanları asgarîye indirmekte ve halükârda kullanımdan dolayı deformasyona mâruz kalan testerelere tekrar bakım yapılabilmesi için sekiz saatte bir gözden geçirmeye imkân vermektedir.

Coquitlam fabrikasında sitelitli testerelerin üstün performansı bileyhanede çalışan ekipten iki kişinin tasarrufunu mümkün kılmıştır. Bunun yanında iyileştirilmiş bir biçme kalitesi de ifade edilmektedir. Sayın Lawrie müteakiben sitelitli testereleri kullanmalarından bu yana çok daha üniform bir biçme yüzeyi elde ettiklerini anlatmaktadır. Böylece lâdin tomruğunun biçilmesi ile en iyi sonuç alınmaktadır. Tüm pratik amaçlı lâdin kerestesi biçimlerinin ayrıca rendelemeye ihtiyaç göstermediğini de sözlerine eklemektedir.

Kesintisiz Yirmi Kez Bileme İmkânı

Kanada’da sitelit üzerine yapılan araştırmalarda öncü bir kuruluş olan Vancouver/Forintek Laboratuarı araştırmacılarından Eb Kirbach’a göre bu alaşımın kullanımı başka üstünlükler de ihtiva etmektedir. Bu işlemin kalitesinin denetimi ve testerelere sitelit uygulanması için, sitelitin yeniden tatbikinden önce testereler 20 kez daha bilenmiş olabilirler. Sitelitin tatbik maliyeti muhtemelen karbürünküne benzetilmektedir.

Karbürle sertleştirmede 1.20 dolara 600 diş tekabül ederken, sitelitlemede aynı meblâğla uygulanan yönteme göre 400 ile 2000 adet testere dişi sitelitlemeye imkân bulmaktadır. Akabinde körlenmiş testerelerin bilenmesi için geçen sürenin uzatılmış olması enerji tüketiminde % 15’e varabilen bir tasarrufla neticelenmektedir.

Genel kaide olarak kaynaklanmak suretiyle sitelit tatbik edilir ve bilâhare şerit ve daire testereler üzerinde mükemmel bir bakım yapılır.

Sitelitleme sistemini uygulayanların ilk kuşağı Avrupa’dan gelen yarı otomatik bir sistemi tasarlamaktaydı. Sitelitleme sistemlerini tanıtan ve sitelitli testere imalâtı yapan Chaston Industrial Saw de Vancouver şirketiyle Forintek uzmanları işbirliği yaparak, uzunlamasına kesiş yapan makinelerdeki testere dişleri üzerine sertleştirici tabakayı bağlamak için öngörülmüş birkaç önemli değişikliği gerçekleştirmelerinden sonra sonuç tatmin edici bulundu.

Uygulama tekniği iki yıldan bu yana olumlu yönde gelişti ve kereste fabrikaları işyerlerinde testerelere sitelit uygulanmasını gerçekleştirmek için gittikçe ihtiyaçlarına uygun düşen sistemler ile donatıldılar.

Testerelerin sitelitlenmesi hakkında daha detaylı bilgi edinmek istiyorsanız, Ottawa Forintek Laboratuarı’nda görevli [(613) 744 - 0963] Julien Pleau ile temasa geçilmesi yararlı olacaktır.

[1] Yazan : Michel POLIQUIN – Forintek/Kanada, Opérations Forestières et de Scierie – Mai/Juin 1985/Canada
      Çeviren : M.Ufuk MİSTEPE – ORÜS Vezirköprü Müessese Müdürlüğü Plânlama Müdürü.
     Orman Mühendisliği Dergisi’nin Temmuz/1986, Yıl : 23, Sayı : 7, Sayfa : 22 – 24’de yayımlanmıştır.