sarap

ÜNYE'DE
ŞARAPÇILIK

Fot. : M. Ufuk MİSTEPE - Yüksel ŞEN Ünye Taşı Kullanılan Bina Önünde / Çukurambar Ankara

ÜNYE'DE
ŞARAPÇILIK
[Hizmet Gazetesi'nin 14.08.2003 tarih ve 118 sayılı nüshası ile
Tarihi, Sarayı, Konakları .. ile Ünye adlı kitabın 73 - 74. sayfalarında yayımlandı (İst./1999)]

Tarih boyunca toplumsal yaşama dönük insanlar, birbirlerine yaptıkları ziyaretlerde, yedirip içirmeyi, bir başka deyimle, izzet ve ikramda bulunmayı gelenek haline getirmişlerdir.

Kabile düzeninden ulusal birliğe dönüşünceye kadar bu töre hiç değişmeden, günümüze kadar devam etmiş ve bundan sonra da ihtiyar dünyamızın yaşam biçimi olarak devam edecektir.

Efendim; Orta Asya'da oluşan doğal âfetler sonucu, Avrupa'nın birçok yerleşim yerine kadar uzanan atalarımız, konuklarına KIMIZ ikram ederlerdi. Avrupa Milletler Topluluğu ve Dünya'nın diğer ülkeleri ise çeşitli içki türlerini, meclislerinde dostlarına sunmaktan mutluluk duyuyorlardı.

Ünye'nin Meşhur Üzümünden Şarap
Yapan Müteşebbis Bir Türk Gencinin Şarap İmalâthanesi

Fotoğraf : Ahmet Hüseyin (Şen)

Eski Mısır, Roma, Bizans ve Yunanistan'da halk bu içkiye büyük duyarlık gösteriyordu. Bilhassa Fransa, İtalya, İspanya, Yunanistan ürettikleri kalite şarapları ile ünlüydü. Bu ülkelerin bu özelliği günümüzde de aynen devam etmektedir.

Efendim; bu arada, şimdi olduğu gibi o tarihlerde de ülkemizde çok kaliteli şarapların üretildiğini vurgulamadan geçemeyeceğim.

Örneğin; Karadeniz'in incisi, güzel yurdumuzun ve hattâ Dünya'nın seçkin turizm kentlerinden ve Avrupalı'larca ismi ONE, ONEY ve ÜNYÜS olarak bilinen Ünye'mizde de şarap imal edilirmiş. Hattâ Ünyüs Yunanca İYİ ŞARAP manâsına geliyormuş.

Bağ ve bahçelerimizde bol miktarda yetişen, nevii sadece Ünye'ye mahsus, hoş kokulu, bol sulu, iri taneli, kocaman salkımlarıyla güzel bir görünüm arz eden HIRTARIŞ ÜZÜMLERİMİZ şarap yapımında kullanılırmış.

Hırtarış (Hırtarıç) Üzümü'nün Farklı Bir Türü / Yüksel ŞEN TMO Gen. Müd.'nde

Emsallerinden çok üstün olan bu şaraplar, yurt genelinde ve Avrupa ülkelerinde büyük beğeni kazanırmış. O tarihlerde şehir merkezi ve çevresinde, gayri müslimin çok olması ve bu kesimin şarap içmeye aşırı tutkunluğu, üretimi artıran faktörlermiş.

Ünyeli gemicilerin seyahatlerinde Atina, Venedik, İskenderiye, Marsilya gibi limanlara giderken, pazarlayacakları mallar arasında bol miktarda kaliteli şarap götürmeleri, Avrupalı'ların beğenisine mazhar olmuş.

O tarihlerde Roma, Atina, Paris, Marsilya, Londra, İskenderiye ve de burada ismini sayamayacağım pek çok ülke kentlerinde yapılan toplantılarda konuklara mey sunulur, Oney'in şarapları diğerlerine tercih edilerek zevkle içilirmiş.

Zaman içerisinde buharlı gemilerin keşfi, yelkenli gemilerin denizaşırı uzak sefere çıkmalarını engelleyince, şaraplarımız Avrupa pazarlarına götürülememiş; bunun üzerine şaraplarımızın kalite ve nefasetini bir başka ülke şarabında bulamayan Romalı şairler;

Ünye'de şarap, sadece Hırtarış Üzümü'nden yapılmıyormuş. Yöremizde bol miktarda yetişen ve nefasetine doyum olmayan elmalarımızdan da şarap yapıldığını kitaplar yazıyor.

Geçmiş yıllarda şehrimizde, şarap yapan pek çok imalâthane varmış. Bu imalâthanelerin sayısı, şarabın ülke dışına sevki aksayınca, zaman içerisinde azalmış.

1930'lu yıllarda Ünye'nin tanınmış simalarından Kelleroğlu Baha Bey'in yazdığı ve babam Foto Ahmet ŞEN'in fotoğraflarını çektiği "RESİMLİ ÜNYE REHBERİ"nde, bu şaraphanelerden birinin sahibi ile birlikte fotoğrafı vardır. Ve fotoğrafın altında da "ÜNYE'NİN MEŞHUR ÜZÜMÜNDEN ŞARAP YAPAN MÜTEŞEBBİS BİR TÜRK GENCİNİN ŞARAP İMALÂTHANESİ" diye yazıyor.

Ansiklopediler ve çeşitli kitaplar Ünye'yi anlatırlarken "ŞARAP DİYARI" diye söz ediyorlar. 1952 yılında yayımlanan Vatan Gazetesi Memleket İlâveleri'nin "ORDU" sayısında Ahmet Emin YALMAN ve Kemal AYDAR, Ünye'den "ŞARAPLARIYLA ÜNLÜ HUSUSİYETLERİ OLAN MÜSTESNA ŞEHİR" diye bahsetmişlerdir.

Rahmetli arkadaşım, Ünye kamuoyunun çok iyi tanıdığı Kadir DİKTEPE de 'ONE' isimli şiirinde ne güzel anlatmış Ünye'nin şaraplarını.

O N E ...

   Tarih okunur, bazen de unutulur.
   Gün ışığında, kuytularda.
   Bir kız güldü, tatlı ama çok tatlı,
   Roma'da.
   Bir genç var. Venedik'te Gondol'da.
   Kıvrak dansı çingene kızının.
   Zil var. Şal var. Aşk var
   Granata'da.
   Şarkılar duyulur. Bugüne dek,
   Asırların ardında.
   Hoyrat, gülmelere dolanan kollar.
   Yalvarış var, dudaklarında.
   Öpülen, okşanan, sevilen vücutlar.
   Kan var pelte, pelte.
   Venedik kıyılarında.
   Granata'da, Roma'da.
   Neron'un dudaklarında.
   Aşk var, buna dek.
   ONE'nin şaraplarında...
                                       Kadir DİKTEPE

Şarap, şimdilerde ülkemizde pek çok yerde üretiliyor. Ve halkımız tarafından iştahla içiliyor. Hele bir KAVAKLIDERE ŞARABI var ki dillere destan.

Şairlerin, san'atçıların, Bohem hayatı yaşayanların çeşitli keder ve üzüntüyü üzerinden atmak isteyenlerin tek teselli kaynağı şarap.

Ünlü ozanımız rahmetli üstad Yahya Kemal BEYATLI'nın Kavaklıdere Şarapları için yazdığı aşağıdaki beyit bunu ne güzel ifade ediyor.

Ömer Hayyam da bir rubaisinde, "Öldüğüm zaman, toprağımdan, Şarap testisi yapın" diye haykırıyor. Bugün Fransızların, beyazıyla, kırmızısıyla "BORDO Şarapları" ne kadar ünlü ise, güzel Ünye'mizin "ONEY Şarapları" da o kadar ünlüydü.

Bu yazımda sizlere, "ÜNYE ŞARAPÇILIĞI"ndan söz ettim. Şarabın, dilimin döndüğü kadar methiyesini yaptım. Ama ben hayatım boyunca içkinin hiçbir türünü kullanmadım. Bu yazıyı yazmaktaki amacım, güzel kentimizin tarihe mal olmuş ve şimdilerde unutulan bir san'at dalını genç kuşaklara aktarmak içindi.

Şehrimizde bol miktarda üretilen üzüm ve elmalarımızdan Nevşehir, Ürgüp, Sungurlu, Merzifon, İzmir, Gaziantep ve yurdun diğer kesimlerinde olduğu gibi bir potansiyel oluşturamaz mıyız diye düşünüyorum.

Haydi bu şehrin değerli müteşebbisleri, bu üretim faktörümüzü değerlendirmek üzere sıvayın kolları.

Ünye Makaleleri Sayfasına

Dönmek İçin TIKLAYINIZ