osmanli

Hazırlayan : İrfan DAĞDELEN
(İ.Ü. Edebiyat Fakültesi, Kütüphanecilik Bölümü Mezunu)
(İstanbul : Ünyeliler Derneği Yayınları - 2004, 160 sh.)
irfandagdelen@yahoo.com

SİCİLL-İ AHVAL DEFTERLERİNDE
ÜNYE DOĞUMLU
OSMANLI BÜROKRATLARI
İrfan DAĞDELEN
Atatürk Kitaplığı, Uzman Kütüphaneci

Osmanlı devlet teşkilâtında görev alan memurlara ait, vazifeleri süresince hal tercümelerine konu olan, özel haller veya memuriyet esnasındaki haller, tarihi seyr, ahlâk ve gidişat gibi durumların, resmî belgelerin kaydedildiği defterlerin tebcili işlemine Sicill-i Ahval, meydana gelen defterlere de Sicill-i Umumî Defterleri adı verilmiştir.

Sicill-i Ahval Komisyonu’nun kurulup çalışmaya başladığı 1879 tarihine gelinceye kadar Osmanlı Devleti’nde vazifelilerin sicillerini bir defterde toplayan büro hizmetlerine rastlanmamaktaydı. Sicill-i Ahval Komisyonu ile başlayan sicil çalışmaları; H. 1314/M. 1896’da bu komisyonun lağvı ile yerine kurulan Memurin-i Mülkiye Komisyonu’nca, hiçbir daireye bağlı olmadan yürütülmüştür. H. 1326/M. 1908 yılında II. Meşrutiyet'i müteakip Memurin-i Mülkiye Komisyonu kaldırılarak Sicill-i Ahval İdaresi adı altında yeniden, fakat Dahiliye Nezareti teşkilâtı içinde teşekkül ettirilmiştir; böylece ayrı bir daire kurulmuştur.

Osmanlı Devleti’nin yıkılışına kadar devam eden Dahiliye Nezareti Memurin ve Sicill-i Ahval İdaresi’nin tescil işlemleri, bu defterlere zeyl olacak şekilde ilâve edilmiş, Memurin Muamelât Dosyaları halinde tanzim edilerek saklanmıştır.

Sicill-i Ahval Komisyonu’nun kurulmasından itibaren mülkî ve adlî memurlardan 1909 yılına kadar süren bir zaman dilimi içinde 92.000 küsur memurun sicil kayıtları 201 defterde toplanmıştır. (18 numaralı defter 2 adettir). Bunlardan bazıları mükerrer olarak kaydedilmiştir. Bu sayının mükerrerler çıkarıldığı zaman 65.000 civarında olduğu tahmin edilebilir.

Sicill-i Ahval defterlerinde tercüme-i hal sahiplerinin ismi, mahlâsı veya künyesi, babası memurinden ise memuriyetinin rütbesi, maruf zevattan ise hangi sülâleye mensub olduğu, göreve başlayışları, tahsil durumları, liyakat ve ehliyet dereceleri, varsa azl, tayin ve muhakemeleri, gayr-i müslim tebeadan ise, milliyeti kaydedilmiştir^[1].

Yakın tarih çalışmaları için çok zengin bilgileri ihtiva eden bu defterler XIX. Asr'ın büyük devlet adamı Ahmet Cevdet Paşa’nın gayreti ile tutulmuştur. Belki bu sebepten veya örnek olmak üzere tanzim edilen ilk sicil dosyası da Ahmet Cevdet Paşa’ya aittir^[2].

Bu kayıtlarda her hangi bir başlık ayrımı ya da yazım farklılığı gözetilmeksizin gayr-i müslim memurların sicilleri de yer almaktadır^[3].

Bazen şahısların gerçek isimleri meşhur oldukları isimlerden farklı olduğu için bu isimlere ulaşılmakta güçlük çekilmektedir^[4].

Memur adlarına göre alfabetik olarak tanzim edilmiş olan 17 cilt fihristi vardır.

Sicil kaydı aranılan memurun, baba ismi, doğum tarihi ve doğum yeri bilinirse hazırlanan bu fihristler vasıtasıyla o memurun hangi defterde kayıtlı olduğu kolaylıkla bulunabilir.

Biz bu çalışmamızda Sicill-i Ahval Defterleri'nde kayıtlı bulunan Ünye doğumlu memurları tespit etmeye çalıştık. Toplam 53 kişi memur tespit ettik. Bunlardan 52 kişisi Müslüman, 1'i de gayr-i müslimlere aittir.

Tarih ilmiyle uğraşanların büyük çoğunluğunun ilk sorduğu ve ilk merak ettiği şey kendilerinin atalarının şecereleri hakkındaki bilgilerdir. Osmanlı Arşivi’nde bu türden toplu bir belge ve dosya yok ise de, Sicil kayıtları bu konuda bir ilk adım özelliğini taşımaktadır. Sicill-i Ahval Defterleri'nde tesadüf edilen Osmanlı dönemi bürokratlarının hayat hikâyelerinin diğer biyografik kaynaklardan tamamlanması bu konuda büyük bir adım olacaktır.

Ünye doğumlu olup Osmanlı Devleti’nin II.Abdülhamit dönemine tesadüf eden ve o dönemde tutulmaya başlanan Sicill-i Ahval Defterleri'nde yer alan bürokratların bazı özellikleri dikkat çekmektedir. İlk olarak kendilerinin beyan ettikleri şekliyle kaydedilen özgeçmişlerindeki bilgiler daha sonra bu birim tarafından memuriyetlerindeki gelişmelere paralel olarak güncellenmiştir.

İlk göze çarpan özellik, bu memurların tamamına yakınının yine bir memur, bürokrat, sorumlu idareci, asker, ileri gelen bir din görevlisi, paşa vb. gibi devlette söz sahibi bürokratların çocukları olmasıdır. Bunlar arasında esnafın, ileri gelenlerin, hatırı sayılır derecede çevresi olanların ve sıradan vatandaşların da çocukları vardır. Ancak sayıları oldukça azdır. Bazı sicil kayıtlarında, sicil sahibi memurun verdiği bilgiler arasında, şeceresi ile ilgili bölümde, “eski filan yer vâlisi filan paşanın kethüdasının mahdumudur”, “filan vâli paşanın akrabasındandır”, “filan görevde yer alan filan beyin mahdumudur” gibi enteresan ifadeler de yer almıştır.

Bu memurların veya bürokratların büyük çoğunluğunun eğitim düzeyleri hemen hemen aynı standarttadır. Ancak, o döneme göre yaş itibariyle daha eski olan bir kaç bürokratın eğitimlerinin “çeşitli câmilerde on sene kadar muhtelif dersleri okumuştur” şeklinde bir ifadeyle beyan edildiğine rastlıyoruz. II. Abdülhamit döneminde okulların açılması ve yaygınlaşmasıyla birlikte bu memurların eğitimlerinin de yine belli standartlara eriştiğini görüyoruz. Tamamına yakını Sübyan Mektebi veya İptidai Mektep okumuştur. Bunun eski dönem karşılığına, “medrese ve câmilerdeki eğitimde okutulan müfredatı almıştır” ifadesinde kendisini bulan medrese ve câmi eğitimi diyebiliriz. Yani bütün memurlar ilk tahsili yapmışlardır.

Okul öğreniminin dışında, özel öğretmenlerden Hukuk, Hesap, Hendese, Coğrafya, Tarih, Edebiyat, Arapça, Farsça, Fransızca, Lâtince gibi dersler alanlarla birlikte, bilhassa bir kaç memurun sicillerinde özenle belirttikleri şekilde, “lisan mektebi"ne devam edenlere de rastlıyoruz.

Ünyeli memurlardan bir bölümü yabancı dil de bilmektedirler. Arapça ve Farsça en çok bilinen ve kendisini, “Arapça ve Farsça’ya âşinadır, biraz anlar veya konuşur” şeklinde sınıflandırılan dillerdir. Bunların yanında Ermenice, Arnavutça, Fransızca gibi Batı dillerini de bilenler vardır. Sayıları oldukça azdır.

Memurların büyük çoğunluğunun, neredeyse tamamının sicil kaydında ortak olarak yer bulan ifadeler şudur : “Türkçe okur”, “Türkçe yazar”, “Türkçe okur yazar”, “Fransızca’ya aşinadır”, “Arapça anlar.” Bu da bürokrasimizde henüz memurluk için lisan bilmenin pek o kadar da önemli olmadığını gösteren eski ve geleneksel bir göstergedir. Türkçe okuyup yazmak yeterlidir.

Ünye doğumlu memurların sadece 1 tanesi gayrimüslimdir. Diğerleri Müslüman’dırlar.

Sicill-i Ahval Defterleri'ndeki bir sicil kaydında memurun vazifeye başlamasına dair kullanılan genel ifade, “mülazemetle filan işe başladı” cümlesidir. Yani bir memur adayı bir kaç ay maaşsız olarak 14 - 15 yaşlarında olduğu halde stajyer olarak işe başlıyor ve daha sonra kadro için seçiliyor.

Ünyeli memurların tam bir hayat hikâyelerinin çıkarılması ve biyografilerinin tamamlanması için sicil kayıtlarında görülen memuriyetlerine atama tarihleri büyük bir kolaylık sağlamaktadır. Buradan hareketle ilgili bakanlık evrakının taranması sonucu daha detay bilgilere ulaşılabilir. Ayrıca bulundukları vazifelerin yazışmalarını havi diğer arşiv belgelerinden de bu mealde yararlanılabilir. Sicill-i Osmani, Osmanlı Müellifleri, Maarif Tarihi gibi diğer biyografik kaynakların da katkısıyla bir memurun biyografisi tamamlanabilir.

Biz, burada, tespit ettiğimiz şahısların sicil kayıtlarını bir tablo halinde oldukça kısaltarak ve sistematize ederek vermeye çalıştık.

Bu çalışmamız, yöresel şahsiyetlerin tespitine yönelik ve arşiv malzemesine dayalı ilk çalışmadır. Daha geniş, daha kapsamlı çalışmalara bir başlangıç olmasını temenni ediyoruz.

Adı	Baba Adı	Doğumu	Sicil Kayıtları Özeti
Abdullah Efendi	Suriye Vilayeti Merkez Bidayet Mahkemesi Hukuk Dâiresi Reisi faziletlü Mehmet Feyzullah Efendinin oğludur. Kerim zade denilmekle tanınmaktadır.	1277	Mekteb-i Hukuk-ı Şahane’yi bitirdi. Arapça’yı Fatih Dersiamlarından Şehri Ahmet Efendi ile Galata Kadısı Ahmet Efendi’den tahsil etmiştir. Arapça, Farsça ve Fransızca bilir. Sırasıyla Lazistan Sancağı Bidâyet Mahkemesi Ceza Dâiresi Riyasetine, Beyrut İstinaf Müdd-i Umumilği’ne, Ma’muratü’l-Aziz Vilayeti Merkez Bidâyet Mahkemesi Müddi-i Umumiliği Muavinliği’ne Musul Vilayeti Merkez Bidâyet Mahkemesi Ceza Riyaseti’ne, Cezâyir-i Bahr-ı Sefid Vilayeti İstinaf Müddi-i Umumiliği’ne, Beyrut Ticaret Mahkemsi Riyaseti’ne, Trabzon Vilayeti Bidâyet Mahkemesi Ceza Riyaseti’ne, Erzurum İstinaf Müddi-i Umumiliği’ne, Bağdat Vilayeti İstinaf Müddi-i Umumiliği’ne, Dersaadet Bidayet Mahkemesi Müstantikliği görevlerinde bulunmuştur.
Abdülcelil Vehbi Efendi	Sağır Ali zâde Hüseyin Efendi’nin oğludur.	1254	Osman Paşa ve Medresesinde ve Ayasofya’da Yeni Medrese’de Malatyalı el-Hac Mehmet Fevzi Efendi’den ders almıştır. Sırasıyla Karıpazarı, İlbeğli, Akköy, Ladik, Kalecik, Alucra, Torul, Fatsa, Koçgiri, Akdağ Madeni, Tirebolu, Şiran, Avanos, Sürmene Kazaları niyabetliğinde bulunmuştur.
Ahmet Efendi (Hafız)	Mehmet Ağa oğludur.	1251	Ünye Medresesinde okumuştur. Sırasıyla Ünye ve Bafra A’şar Kol Kitabeti’nde, Çakıroğlu ve Ayancık iskeleleri Kereste Memuriyeti’nde, Terme Kazası Aşar İdaresi’nde, Gerede Rusumat Kitabeti’nde görev almıştır.
Ahmet Ferit Efendi	Ünye kasabası ahalisinden kendi işiyle meşgul Hüseyin Ağa nam kimsenin oğludur.	1290	Sırasıyla İdâre-i Mahsusa Vapurları’nın Kavas Acentesi Memuriyeti’nde, Kavas Duyun-ı Umumiye Müdüriyeti’nde, Karaağaç Memuriyeti Katip ve Kolculuğu’nda, Selanik Duyun-ı Umumiye Nezareti İdâre-i Merkeziye Müdüriyeti’nde, Gümülcine Sancağı Duyun-ı Umumiye İdâresi İstasyon Muhafız Memurluğu’nda görev almıştır.
Ahmet Hakkı Efendi	Mehmet Kaptanın oğludur.	1285	Daruşşafaka’yı ve Mekteb-i Hukuk-ı Şahaneyi bitirdikten sonra sırasıyla Ceb-i Hümayun Kalemi’nde görev almış ve Canik Livası Mebusluğu yapmıştır. Sanayi-i Nefise Madalyası ile Rütbe-i sâni almış ve Mecidi Nişanı ihsan buyurulmuştur.
Hafız Ahmet Hamdi Efendi	Şakir Ağa’nın oğludur.	1282	Fatih Camii dersiamlarından Hacı Eyüp Efendi’den dersler almıştır. Sırasıyla Hüdavendigar Vilayeti Vergi Kalemi’nde Gemlik Kazası Ağnam İkinci Kol Kitabeti’nde, Bursa Duyun-ı Umumiye Müdürlüğü’nde, Gemlik Kazasıyla Hüdavendigar Vilayeti Meclis-i İdaresi’nde görev almıştır.
Ahmet Hamdi Efendi	Ünye kazası A’şar Mültezimlerinden Pankal oğlu Temel Fahri Efendi oğludur.	1296	Daruşşafaka ve Daru’l-fünunu okumuştur. Fransızca bilir. Hariciye Sicil-i Ahval Kalemi’nde görev almıştır. Rütbe-i Saqlise tevcih buyurulmuştur.
Ahmet Hamdi Efendi	Kahraman Efendi oğludur.	1292	Sırasıyla Ünye Kazası Bidayet Mahkemesi’nde ve Ta’dad-ı Ağnam Kol Kitabeti’ndegörev almıştır.
Ahmet Hamdi Efendi	Tüccardan Kahraman Efendi oğludur.	1292	Sırasıyla Ünye ve Çarşamba Kazaları Nüfus Kitabeti’nde, Ünya Kazası Ziraat Bankası Sandığı Muhasebe Kitabeti’nde Samsun Banka Şubesi Veznedarlığı’nda, Çarşamba Kazası Ziraat Bankası Sandığı Muhasebe Kitabeti’nde, Çarşamba ve Ünye Kazaları Meclis-i İdaresi’nde görev almıştır.
Ahmet Hasip Efendi	Hacı Ali Efendi zade Nüvvebdan Mehmet Tevfik Efendi oğludur.	1293	Mekteb-i Hukuk’ı bitirdikten sonra Hopa Sancağı Bidayet Mahkemesi Müddi-i Umumi Muavinliği’nde görev almıştır.
Ahmet Nazif Efendi	Atar İsmail Efendi oğludur.	1279	Fatsa Medresesi’nde okumuştur. Fatsa Kazası emlak Kalemi’nde görev almıştır.
Ahmet Rüştü Efendi	Edirne Pâye-i Mecidi eshabından Mehmet Feyzullah Efendi oğludur.	1287	Mekteb-i Hukuk’ı okumuştur. Arapça, Farsça ve Fransızca bilir. Sırasıyla Şam Mekteb-i İbtidai’^sinde muallimlik, Şuray-ı Devlet Muhâkemat Dairesi’nde Suriye Vilayeti Maiyet Memuriyeti’nde Yemen Vilayeti Beytü’l-Fakiyye ve Kanfara Kazası Kaymakamlığı’nda, Kosova Vilayeti Vilçıtrin Kazası Kaymakamlığı’nda, Sivas Vilayeti Zile Kaymakamlığı’nda, Zara, Filibe, Gevaş, Çapakçor Kazaları Kaymakamlıkları’nda görev almıştır.
Ahmet Salim Efendi	Sürmene Mal Müdürü Muavinliğinden mütekaid Mehmet Rüştü Efendi oğludur.	1295	Sırasıyla Fatsa Telgrafhanesi’nde, Trabzon Vilayeti Telgraf ve Posta Merkezi Muhabir Memurluğu’nda, Selanik Vilayeti’nde Lahna Katranhanesi Muhabere Memurluğu’nda görev almıştır.
Ahmet Sami Efendi	Kısacık oğlu Ahmet Hulusi Efendi oğludur.	1295	Sırasıyla Ünye Kazası Mal Vergi Kalemi’nde Ünye Kazası Kaymakamlığı ve Canik Muhasebeciliği Mutasarrıflığı’nda görev almıştır.
Ali Haydar Efendi	Hacı Ahmet oğludur.	1288	Hüdavendigar Vilayeti Karesi Sancağına bağlı Aydıncık Nahiyesi Süvari Tahsildarlığı’nda Bandırma Kazası Kaymakamlığı ve Karesi Sancağı Muhasebeciliği’nde görev almıştır.
Ali Kemal Efendi	İzzet Kadı zâde Ahmet İzzet Efendi oğludur.	1292	Basra Mekteb-i Hukuk’ı bitirmiştir. Arapça bilir. Edirne Vilayet Darıdere Kazası Bidayet Mahkemesi Riyaseti’nde Tırnova Kazası Bidayet Mahkemesi Ceza Riyaseti’ne, Iskrapor Kazası Bidayet Mahkemesi Ceza Riyaseti’ne, Bereket Sancağı Bidayet Mahkemesi Müddi-i Umumiliği Muavinliği’nde görev almıştır.
Ali Niyazi Efendi	Osman Nazif Efendi oğludur.	1305	Ünye Kazası Ziraat Bankası Sandığı’nda görev almıştır.
Ali Rıza Efendi	Ahmet Kaptanın oğludur. Veysi zade denmektedir.	1281	Ünye Kazası Nüfus Kitabeti’nde görev almıştır.
Ali Rıza Efendi	İbrahim Ağanın oğludur.	1285	Bayramiç Kazası Vergi Kalemi ve Sandık Emaneti’nde görev almıştır.
Ali Rıza Efendi	Nevvabdan Abdülcelil Efendinin oğludur. Sakız Ali Efendi zade denmektedir.	1293	Dersaadet’te Beyazıt Camii Dersiamlarından Fatsalı Ali Rıza Efendi’den dersler almış ve Mekteb-i Hukuk’ı bitirmiştir. Arapça ve Farsça bilir. Aydonan Kazası Mahkeme-i Bidayet Müdi-i Umumi Muavinliği’nde görev almıştır.
Ali Sami Efendi	Ahmet Naili Efendi oğludur.	1294	Ünye Telgraf ve Posta Merkezi Muharrerat Musilliği’nde ve Trabzon Merkez Talgraf ve Posta Merkezleri Muhabere Memurluğu’nda görev yapmıştır.
Evakim Efendi	Hacı Karabet Ağa’nın oğludur.	1269	Ermeni Mektebi’nde okumuştur. Fransızca ve Ermenice bilir. Ünye Kazası Tarik Peykürlüğü’nde ve Sivas Vilayeti Umur-ı Nafia Mühendisliği görevlerinde bulunmuştur.
Feyzullah Efendi	Abdullah Efendi’nin oğludur.	1250	Dersaadet’te okumuştur. Arapça bilir. Kastamonu Vilayeti’nde Taşköprü, Selanik Vilayeti’nde Avrathisar’ı, Tuna Vilayeti’nde Pilevne, Edirne Vilayeti’nde Kırkkilise, Trabzon Vilayeti’nde Giresun Kazaları Niyabeti’nde, Batum, Karesi, Çorum Kazaları Niyabetliklerinde, Kastamonu Bidayet Mahkemesi Ceza Dairesi Riyaseti’nde, Bursa Müderrisliğinde, Yemen Vilayeti İstinaf Mahkemesi Riyaseti’nde görevlerinde bulunmuştur.
Hasan Efendi	Ahmet Kaptanın oğludur.	1272	Bahriye Kapudan Mektebi’nde okumuştur. İdare-i Mahsusa Köprü yazıcılığı’nda Musul, Anadolu Vapuru, Nimet Vapuru, Mesut Vapuru, Dolmabahçe Vapuru Kitabeti’ne, Bartın Acenteliği’nde ve Plevne Vapuru Yazıcılığı görevlerinde bulunmuştur.
Hasan Efendi	Ekmekçi zade Hacı İbrahim Efendinin oğludur.	1283	Sırasıyla Samsun Rusumat Müdüriyeti’nde, Ünye Rusumat İdaresi Muhasebe Kalemi görevlerinde bulunmuştur.
Hasan Fahri Efendi	Ali Molla oğlu müteveffa Ali Kaptanın oğludur.	1281	Sırasıyla Giresun Kazası Fındık Aşar Kol Kitabeti’ne Valnu, Sürmene, Of, Kazaları Duyun-ı Umumiye Memurluğu’na, Terme Kazası Reji Memurluğu’na, Vakfıkebir Kazası Şarlı Nahiyesi Tapu Yoklama Kitabeti’ne, Canik Sancağı Merkez Sandık Eminliği’ne Samsun Belediyesi Baş Kitabeti’ne ve Antalya Sancağı Muhasebeciliği görevlerinde bulunmuştur.
Hasan Fehmi Efendi	Hüseyin Efendi oğludur.	1283	Sırasıyla Ünye Kazası Aşar Kol Muharrirliği’nde, Terme Kazası Müstantik Muavinliği’nde Görele, Vakfıkebir, Tirebolu, Ordu, Atina, Kazaları Bidayet Mahkemesi Müstantik Muavinliği’nde Lazistan Sancağı Bidayet Mahkemesi Baş Kitabeti’nde Mat Kazası Bidayet Mahkemesi Riyaseti’ne Manastır Vilayeti İstinaf Mahkemesi Azalığı’na, Manastır Tensik Komisyonu’nda Görice Sancağı Bidayet Mahkemesi Ceza Dairesi Riyaseti görevlerinde bulunmuştur.
Hasan Fehmi Efendi	Sivas Vilayetinin Aziziye Kazası Naibi müteveffa Çoldur Kadızade Ünyeli Ali Rıza Efendi’nin oğludur.	1290	Mekteb-i Hukuk’ı okumuştur. Sırasıyla İkinci Ticaret Mahkemesi’nde Selanik Vilayeti Kesendire Kazası Bidayet Mahkemesi Riyaseti görevlerinde bulunmuştur. Gümüş Maarif Madalyası almıştır.
Taşzade Hasan Hami Efendi	Hacı Hüseyin Efendi oğludur.	1284	Sırasıyla Ünye Kazası Aşar ve Ağnam İkinci Kitabeti’ne Gerze Orman Süvari Memruluğu’nda Ünye Kazası Orman Süvari Bölüğü’nde görevlerde bulunmuştur.
Hasan Tahsin Efendi	Sefâin-i Ticariye kaptanlarından Ünyeli Hüseyin Efendinin oğludur.	1279	Sırasıyla Ünye Kazası Bidayet Mahkemesi Ser Kalemi ve Aşar Kol Kitabeti’nde, Polis İkinci Bölüğü’nde, İstanbul Polis Müdürlüğü’nde görev almıştır. Yunan Muharebe Madalyası, Mecidi Nişanı, Gümüş İftihar Madalyası, Gümüş Liyakat Madalyaları almıştır.
Hasan Tahsin Efendi	Mustafa Efendinin oğludur.	1304	Sırasıyla Fatsa Kazası Posta ve Telgrafhanesi’nde Ziraat Bankası Sandığı Muhasebe Kitabeti görevlerinde bulunmuştur.
İsmail Hakkı Efendi	Kethüdazade Mehmet Vehbi Ağanın oğludur.	1278	Tophane’de Fevziye Mektebi’nde okumuştur. Sırasıyla Ünye Kazası Tahrirat Kalemi’nde Karakuş Nahiyesi Aşar Kitabeti’nde Ünye Kazası Tahrirat Kitabeti’nde, Rüştiye Mektebi Hat Muallimliği görevlerinde bulunmuştur.
Kethüdazade İsmail Efendi	Mehmet Efendi’nin oğludur.	1278	Dersaadet’te Tophane’de Fevziye Mektebi’ni bitirmiştir. Sırasıyla Karakuş Nahiyesi Aşar Kitabeti’nde, Ünye Tahrirat Kitabeti’nde görev almıştır.
İsmail Şükrü Efendi	Urfa ahalisinden ve ulemadan Hacı Ahmet Efendi oğludur.	1255	Dersaadet’te Hamidiye Medresesi’nde okumuştur. Sırasıyla Zabtiye Neferliği’nde, Dersaadet Tahrir-i Emlak Kalemi’nde, Edirne Vilayeti Emlak Muharrirliği’nde, Akhisar, Nazilli, Ödemiş Kazaları Aşar ve Ağnam Memuriyeti’nde, İzmir Bidayet Mahkemesi Müstantikliği’nde, Erbaa Sancağı Aşar Memuriyeti’nde, Çarşamba Nahiyesi Müdürlüğü’nde, Hayrabolu, Midye, Çubukabad, Mihalcik, Nallıhan, Ayancık Kazaları Kaymakamlıklarında görev almıştır.
Mehmet Fevzi Efendi	Ünyeli Ali oğlu Hasan Efendi oğludur.	1292	Sadullah Bey Medresesini bitirmiştir. Arapça, Farsça ve Fransızca bilir. Sırasıyla Vilayat-ı Selase Polis Mektebi’nde, Selanik Vilayeti Polis Neferliği’nde, Dersaadet İkinci Merkez Bölüğü’nde, Hüdavendigar Vilayeti Üçüncü Sınıf Polis Memurluğu’nda görev almıştır.
Mehmet Hüsnü Efendi	Polathane kazası Karantina memurluğundan mütekaid Raşit Efendi zade Ünyeli Ahmet Hulusi Efendi oğludur.	1268	Sırasıyla Fatsa Kazası Tahrirat Kitabeti’nde, Karamürsel Kazası Beledi Kitabeti’ne Zile Duyun-ı Umumiye Memurluğu’nda, Fatsa Duyun-ı Umumiye İdaresi Kitabeti’nde, Vice, Esbiye, Fatsa, Bafra, Yorma ve Ünye Kazaları Düyun-ı Umumiye Memurluklarında görev almıştır.
Mehmet İzzettin Efendi	Terme Sandık Emini sabıkı Tayyar Efendi oğludur.	1292	Sırasıyla Bolaman Nahiyesi Kitabeti’nde Ünye Kazası Sandık Eminliği’nde, Ordu Kazası Sandık Emaneti’nde görev almıştır.
Mehmet Rıfat Efendi	Eimmeden Hafız İshak Efendi oğludur.	1290	Sırasıyla Ünye, Rize ve Lazistan Kazaları Telgraf ve Posta Merkezi Muharrerat Muavinliklerinde görev almıştır.
Mehmet Rüştü Efendi	Ömer Lütfi Efendi oğludur.	1262	Arapça ve Farsça bilir. Sırasıyla Ünye Kazası Tahrirat Kitabeti’nde, Hazine-i Celile-i Maliye Mektupçu Kalemi’nde, Kastamonu Vilayeti Divan-ı Temyiz Üçüncü Kitabeti’nde, Erzurum Vilayeti Tahrirat Üçüncü Fırka Muharrirliği’nde, Ankara Vilayeti Altıncı Fırka Muharrirliği’nde, Zir Kazası Aşar Memuriyeti’nde, Sungurlu Kazası Aşar Memurluğu’nda, Suriye Vilayeti Tahrir Fırkası Seyyare Muharrir-i Evvelliği’nde görev almıştır.
Mehmet Sabri Efendi	Ünye Rusumat memuru Ahmet Efendi oğludur.	1295	Arapça ve Arnavutça bilir. Kosova Vilayeti Pilevne Kazası Bidayet Mahkemesi Müddi-i Umumiliği’nde görev almıştır.
Mehmet Şükrü Efendi	İdare-i Mahsusa Vapurları süvarilerinden Hafız Ahmet Kaptanın oğludur.	1273	Sırasıyla Cezayir-i Bahr-i Sefid ve Trabzon Vilayetleri Mektubi Kalemi’nde, Matbaa Müdürlüğü’nde, Muhacirin Komisyonu’nda, Büyükada Rüsum-ı Site Memurluğu’nda, Lüle Taş Madeni Müdüriyeti’nde görev almıştır. Rütbe-i Selase nişanı almıştır.
Mehmet Tevfik Efendi	Evkaf Masarıfat-ı Umumiye Müdürü Bekir Sıtkı Efendi oğludur.	1282	Telgraf ve Posta Nezareti Kontrol kalemi’ne Direklerarası Posta Şubesi memurluğu’nda Dersaadet Postanesi Mekatib-i Mecrude Memurluğu’nda görev almıştır.
Mustafa Akif Efendi	Tüccardan Veysiağazade Süleyman Mestan Efendi oğludur.	1283	Sırasıyla Ünye Gümnos, Malta, Giresun Duyun-ı Umumiye İdarelerinde görev almıştır.
Mustafa Behçet Efendi	Ketebeden Mustafa Daniş Efendi’nin oğludur.	1270	Fatsa Rusumat İdaresi’nde görev almıştır.
Mustafa Haşim Efendi	Kaptan Hasan Efendi’nin oğludur.	1282	Ayasofya-i Kebir Medresesinde ve Mekteb-i Hukuk’ta okumuştur. Dersaadet Bidayet Mahkemesi İkinci Ceza Dairesiyle Genç Sancağı Bidayet Mahkemesi Müddi-i Umumiliği Muavinliği’nde görev almıştır.
Mustafa Nazif Efendi	Tirebolu Naibi Abdülcelil Efendi oğludur.	1284	Dersaadet Medreselerini bitirmiştir. Arapça bilir. Ankara Vilayeti İncesu Kazası Niyabeti’nde, Merkap ve Pötürge Kazası Niyabetliklerinde bulunmuştur.
Kadızade Mümin Efendi	Mehmet Efendi oğludur.	1269	Sadullah Bey ve Dersaadet’te Rakım Efendi Medresesinde ve Mekteb-i Hukuk’ta okumuştur. Dersaadet İstinaf Mahkemesi Cinayet ve Ticaret Kısımlarıyla Hukuk Daireleri’nde Edirne Vilayeti’nde Karacaali Kazası Bidayet Mahkemesi Müddi-i Umumiliği Muavinliği görevlerinde bulunmuştur.
Osman Fehmi Efendi	Muhacirin Komisyonu Reisi Aziz zade İsmail Efendi oğludur.	1255	Sadullah Bey Medresesi ile Dersaadet’te Tetimme-i Sani Medreselerinde okumuştur. Ünye Mal Müdürlüğü’nde Ünye Rüştiye Mektebi Rik’a Muallimliği, Sertahsildarlığı, Nafia Komisyonu’nda görev yapmıştır.
Sanizade Osman Sani Efendi	Yusuf Ziya Efendi oğludur.	1296	Ünye Kazası Bidayet Mahkemesi Kalemi’nde, Samsun Duyun-ı Umumiye Müdüriyeti’nde görev aypmıştır.
Resmi Efendi	Sata oğulları Mehmet Efendi oğludur.	1282	Darulmuallimin Mektebini bitirmiştir. Kastamonu Mekteb-i İdadi Muallimliği ile Maarif Nezareti Mekatib-i İdadiye Müdürlüğü görevlerinde bulunmuştur.
Sabri Efendi	Ulemazade Faik Efendi oğludur.	1276	Ünye Rusumat İdarei’nde Samsun Duyun-ı Umumiye Nezareti Evrak-ı Sahihe Kitabeti’nde Ünye Duyun-ı Umumiye Nezareti Tahrirat Kalemi Hülasa Mukayyidliği görevlerinde bulunmuştur.
Tahsin Efendi	Mustafa Efendi oğludur.	1289	Dersaadet Askeri Rüştiyesi’nde okumuştur. Dersaadet Mülhakatı Rusumat Nezareti’nde, Mudanya, Kartal ve Dersaadet Rusumat Müdüriyelerinde görev yapmıştır.

^[1].Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, 2. Baskı, İstanbul 2000, Sh. 240.

^[2] Talip Mert, Sicill-i Ahval Defterleri ve Buna Dair Yayımlanan Nizamnameler, Arşiv Araştırmaları Dergisi, Sayı 2, İstanbul 2000, Sh. 97.

^[3] Abdülhamit Kırmızı, II. Abdülhamid Dönemi (1876 - 1908) Osmanlı Bürokrasisi’nde Gayr-i Müslimler, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi (basılmamış), Ankara, 1998.