lakap

Fikri TERZİOĞLU Evinin Terasından 100. Yıl Parkı ve Ünye'yi Seyrediyor.

Kalabuzu (Kalebozuğu) Sahillerinde Balık Avından Geldikten Sonra Yorgunluk Çıkarma Ânı

Fikri TERZİOĞLU Yorgunluk Atarken / 1956-57 (Fikri TERZİOĞLU Fotoğraf Arşivi)

Bu yazı dizisini hazırlarken, Ünye insanının lâkaplarıyla nasıl bir içtenlikle dostane yaşadığını, lâkaplarının nasıl bir hoşnutlukla kabul gördüğünü ve bu kendi halkının çağırma şeklini gerek önceden gerekse sonradan takılmış bu adları benimsemiş, yıllar yılı isimlerinin önüne geçerek, artık sadece lâkaplarıyla anılır olduğunu gözler önüne seren küçük bir araştırma olarak düşündüm.

Ünye insanının veya dışardan gelip Ünye'yi yurt edinen insanlarımız da lâkaplarıyla gelmiş ve o şekilde tanınır olmuşlardır. Bu güzel insanlarımızın isimlerinden öne geçen, kendilerini diğer kişilerden ayıran lâkaplarından hoşnut kalıp, kabul etmeleri de saygın bir kültür yapısı içinde şahane bir anlayış ve bilgelik değil midir? Başka toplumlarda da böyle zenginlik ve hoşgörü var mıdır bilmiyorum!

Çamlık - 1969 / Osman Pirpitoğlu, Fikri Terzioğlu ve Arkadaşları

Fikri TERZİOĞLU Fotoğraf Arşivi

İsimler insan doğarken ve doğduktan sonra verilen bir tanınma kimliğidir. Doğarken takılan isimler ya da göbek bağı kesilirken verilen isimlere hepimizin bildiği gibi göbek adı denir. Anne ve babaların ya da başka bir aile büyüğünün taktığı bir çağırış özlemi olarak, "oğlum olursa şu, kızım olursa şu" diye de daha önceden belirlenir.

Toplumumuz, eğer ailede varsa artık onu ismiyle değil sadece lâkabıyla tanır. Resmî dairelerin dışında hep bütün ömrünce bu şekilde tanınır. Okul hayatımızda yaşadığımız bir çok olaya hepimiz şahit olmuşuzdur, sokakta ismi başka okulda ismi başka olan birçok arkadaşımızı tanımışızdır. Ben burada aileyi soyadıyla tanıtan isimlere yer vermeyeceğim. Onlar lâkap değil, kendilerini ve soylarını tanıtan, tanınmış isimlerdir.

Meselâ; Kırsüleymanoğlu Rıfat benim kayınbabamdır. Onu o şekilde tanıtmak zordur, ama birine Rıfat Çavuş dendiğinde hemen tanınır. Ünye'mizde de bu şekilde soyadları çok önde olan soylu aileler vardır. İhtiyaroğlu, Torunoğlu veya Sırmabıyıklar, Sanioğulları gibi.. bütün bu isimler soyadıdır ve öylece tanınırlar.

Bir de meslekleriyle tanınan insanlarımız vardır ki bu yazımda onlara da yer vereceğim. O saygın insanlarımızda da meslek ismi öne çıkarak tanınırlar. Örnek vererek izah edeyim. Meselâ; Aşçı Hamit, Daşçı İsiin, Tamirci Şeref, Dişçi Seyit, Berber Hikmet, Topçu İdris, Cinci Durmuş, Defci Sinem, Makinist Ömer, Terzi Memet gibi meslekleriyle tanınan bu ailelerdeki tanıtımlar lâkap değildir.

Ali Dayı Alamanya'da Baççasında Yetüşdürdüü Misillari Toplii

Fikri TERZİOĞLU Fotoğraf Arşivi

Türk ve Dünya Tarihi'nde birçok kişi lâkaplarıyla tanınmış, o şekilde anılmış ve tarihin sayfalarına kendisini tanıtan lâkabıyla geçmiştir. Bunlardan birkaçı şöyle : TİRYAKİ Hasan Paşa, ÖKÜZ Mehmet Paşa, BALTACI Mehmet Paşa... Toplum insanımıza çeşitli karakterleri çağrıştıran, gerek görünümüyle gerekse herhangi bir olay sonucu kişisel bir anlam katarak bir ayrıcalık gösteren kişiyi bulunduğu durumunda değerlendirip, isimlendirir ve bu isimlendirme LÂKAP olarak o insanımızın ömür boyu ve hattâ aile boyu tanınmasına bir nevi marka oluşumuyla devam eder.

Ünye'mizdeki LÂKAPları alfabetik sırayla yazmaya karar vermiştim. Fakat birkaç isim var ki onlara en başta yer vermem gerekiyor. Çünkü onlar Ünye Tarihi'nde yer almış isimleriyle mührünü vurmuş Ünye duayenleridir.

Fikri TERZİOĞLU Evinin Terasından 100. Yıl Parkı ve Ünye'yi Seyrediyor.

Fikri TERZİOĞLU Fotoğraf Arşivi

Bu değerli insan YAĞCI MUSA.. yani MUSA GÜVEN amcamızdı. Çamlığın kurucularından.. yıllarca Ünye'de CKMP - Cumhuriyetci Köylü Millet Partisi'nin kurucusu ve başkanıydı. Bizzat bir konuşmasına şahidim : (Şimdiki Ziraat Bankası'nın önünde Nahit HEPER abimizle konuşurken duyduklarım.) "Ben.." diyordu "Şu Ünye'nin Çamlık'tan itibaren bütün sahilini çam ağaclarıyla donatacağım." Sonraları bu dediği oldu. Sayın Hüsrev YÜRÜR ve sadakatle çalışan bahçıvan bu hayali gerçekleştirdiler. Ayrıca bir yerde bu konuşmayı hatırlattığım başka büyük abilerimiz vardı. Onların düşüncesi neydi biliyor musunuz? "GALİBA BELEDİYE REİSLİĞİ'NDE GÖZÜ VAR!" Ben söylediğimden utandım. Yakışmaz mıydı böyle bir insana Belediye Reisliği?

İkinci bir Ünyeli AVNİ ÇAVUŞ yani Avni ÇELİK ağabeyimizdir. Belediye'de görevli olan bu büyüğümüzün Ünyespor'a büyük hizmetleri olmuştur. Bildiğim kadarıyla iki doktor, bir avukat, iki de öğretmen hediye etmiştir Ünye'mize..

Cevap : Lâkap; ya yermek, alay etmek veya övmek, takdir etmek için kullanılır. İnsanları beğenmediği, üzüleceği lâkaplarla çağırmak günahtır. Böyle bir lâkapla arkasından konuşmak da gıybettir, haramdır.

Kur’ân-ı Kerîm'de meâlen buyuruldu ki :
(Ey müminler, bir kısmınız, diğer kısmınızı alaya almasın! Belki de alay edilenler, kendilerinden daha iyidir. Birbirinizi ayıplamayın, kötü lâkaplarla çağırmayın! İmandan sonra fâsıklık ne kötüdür! [Allah’ın yasak ettiği şeylerden] tevbe etmeyenler ise, zalimlerdir.) [Hucurat 11]

Bir kimse, bir kusuru ile meşhur olup da, o lâkap ile onu çağırınca üzülmezse, bu lâkap ile onu çağırmak veya ondan bahsetmek de günah olmaz. Meselâ; Uzun Hasan, Tonton Ziya demek gibi..

İnsanları beğendiği lâkaplarla çağırmak günah değildir. Meselâ, Yiğidi Hasan, Albay Memet gibi lâkaplarla insanları çağırmak günah olmaz.

Peygamber Efendimiz'e Emin, Hz. Ebu Bekir’e Sıddık, Hz. Ömer’e Faruk, Hz. Osman’a Zinnureyn, Hz. Ali’ye Ebu Turab denmesi böyledir.

Araplar, en büyük çocuğun ismi ile künyelenirdi. Meselâ; Peygamber Efendimiz'e Ebul Kasım, Hz. Ali’ye de Ebul Hasen denirdi. Hadis-i Şerîf'te; (Çocuklarınıza çeşitli lâkap takılmadan, onlarla künyelenin!) buyuruldu. Demek ki insanları beğendikleri lâkap ve künye ile çağırmakta mahzur yoktur. (Şir’a) Başka bir Hadis-i Şerîf'te "Bir kimseyi, sevmediği bir lâkapla çağırana, melekler lânet eder!" buyuruldu. (İbni Sünni)

Klâsik Osmanlı ve Arap Kültürü'nde isimlerin ömür boyu değişmeyen sabit unsuru *ebu (baba)* veya *ümm (anne)* ile bir başka *ism*in birleşerek meydana getirdikleri *künye* kısmı, *isim*den önce geliyor ve diğer bilgilere lüzum kalmadan yalnız başına da kişiyi belirleyebiliyordu. Ebu Bekir, Ebu Hanife, Ebul-Faruk gibi... Bu kısım, tabii olarak zaman içinde değişebiliyordu.

*Lâkab ve nisbet* bilgileri de isteyerek veya tabii olarak değişebilme imkânına sahipti. Meselâ; et-Tavil (uzun), Leng (aksak - topal), Peçevi (Peçli) gibi. Çoğu kez zamanla lâkablar ismin yerini alırlar ve yalnız başına kullanılırlardı.

ÜNYELİ VATANDAŞLARIMIZIN LÂKAPLARI
(Not : Lâkabının yayınlanmasını istemeyen vatandaşlarımızın müracaatları halinde talepleri dikkate alınacaktır!)

001) Aaanın Ekrem	002) Abasız Kerim	003) Abey Dursun	004) Abi Özgür
005) Abrebe Salih	006) Acemler	007) Acu İsmail	008) Aga İsmail
009) Aga Yaşar	010) Akrep Hüseyin	011) Albay Memet	012) Alemene Alimara
013) Ampul İlhan	014) Anagı Yaşar	015) Ana Hastalan İlhan	016) Apikler
017) Arab Ayhan	018) Arap Fahri	019) Arap Hasan	020) Arap Şakir
021) Arap Sami	022) Arap Tellat	023) Armut Gurusu	024) Artiz Temel
025) Aspili	026) Avare Gadir	027) Avcı Gadir	028) Avni Çavuş
029) Ayı Bayittin	030) Ayu Tahir	031) Baba Lütfü	032) Baba Nizam
033) Babacan Salih	034) Baba Yavaş	035) Badibidi Erdoğan	036) Balta Selçuk
037) Barutcu Bekirler	038) Bayım	039) Bebe Mevlüt	040) Becoğulları
041) Bekar Osman	042) Bican	043) Ayhan Bodur	044) Bolpaça Nuri
045) Bombacı Hakan	046) Bombalis Ömer	047) Borazan Hayri	048) Bönnez Halis
049) Cankuş	050) Ceylan Gülsümü	051) Cibe Cemal	052) Cici Baba
053) Cidig Âmet	054) Cin Ömer	055) Cingen Hasan	056) Ciso Hasan
057) Co Yusuf	058) Cordeş Orhan	059) Çakal	060) Çami
061) Çerkes Yakup	062) Çılgın Nejat	063) Çıngıroğlu Necati	064) Çıpır Ziya
065) Çıt Çıt Fahri	066) Çıta	067) Çinçalalar	068) Çivi Sani
069) Çolak	070) Çolak Azmi	071) Çolak Hakkı	072) Çolak İsmail
073) Çolak Lütfü	074) Çörçil İlhan	075) Crazy Murat	076) Çulluk Bedri
077) Çulluk Gadir	078) Çüksüz Amet	079) Çürük Aamet	080) Daduk
081) Dalıgırık	082) Dansöz Aydın	083) Daşcı İsiin	084) Daşşak Aamet
085) Dede (Babucolu)	086) Davulcu İdiris	087) Defci Sinem	088) Deli Avni
089) Deli Hafız	090) Deli Raha	091) Depo Ömer	092) Deve Feridun
093) Dıngal	094) Dombalis İsmail	095) Fon Emin	096) Domuz Haşmet
097) Domuzcu Gadirler	098) Donsuzun Fâri	099) Dönbel Hasan	100) Dudag Durmuş
101) Efgan Hayati	102) Elevlülü Cemal	103) Elma Murat	104) Fakir İsmail
105) Fasula İsak	106) Fatalis Aamet	107) Faun Ali	108) Fenerci Enver
109) Fıkara Hacisin	110) Fındık Gadir	111) Fisge	112) Fişdirik İbraam
113) Ford Kemal	114) Formül Kenan	115) Friko	116) Foto Zalım
gadi turgut	galafatlar	gambur(ayakkabici)	ganca
garabacak(galeci)	gara dayi	garga halit	Garga Hikmet
garga ismet	gasnak gadir	Gavaklu	gaval hasan
Gâvur Aamet	Gavur (türbeli)	Gayık Ayhan	gep gep mustafa
gıddil naim	gıdı gıdı mustafa	Gıdık İsiyn	Gıl burhan
GILIC	Gırgır Ali	gındır hamza	gırık aamet
Gırıkçı gülanım	gız ismail	goginalar	gokulu hafiz
Golsuz	gomando memet	gomitoglu	gozak ali
göbek avni	Göbek Hasan	Guli	guru bekir
guscalılar	gus hasan	Guyumcu Hacı İsiyn	Guyumcu Turan
guzu ayhan	gümüş (baalamacı)	gümüş (ünye sucusu)	hacıbekir (kaymakçı)
hacibeyin amet	hafiz ramis(galeci)	Hamal Yakup	HAMAMCILAR
Hamsiler	hanimcuk hasan	hanıminge yılmaz	hasan baba
heke slym	hızır kâzım	hoca kâzim	Höngül Höst de Hasan
Hürol Arif	İşbakan Sabri	izmarit hasan	Jet Osman
jilet Ertuğrul	Kadı Hasanlar	Kalenderler	Karayılan Tülin
Kartal Yusuf	kasap maga	Keçi Faruk	kekez faruk
kelek sabri	kellos nevzat	Kep yaşar	kepcüg
Kepçe Sedat	Kız yaşar	kocaoglan yusuf	kör ali
kör feti	Kör Mustafa	kör niyazi	körtis
kuci bey	KURDOGLU	kücük ali	kücük hasanlar
Külah Mustafa	kümbet(riza)	Küp Ali	Küp İsmail
lalalizibom	LAZ KEMAL	lelle musdapa	lilli yilmaz
loliler	löklök	makaraci sedat	mamcak memet
manos isak	Mardin kapı ömer	Margürüs Osman	masuk
mendellü	Mezarcı kadir	MISDIK	Mıngıç İsmail
Miçço Memet	molekül(sitki hoca)	Mori muhittin	Motor sami
möncük mustafa	mös mös halit	muhtar yusuf	Mümcük Bekir
müsdamel	Nalbant Arif	nalci yusuf	naylon kaptan
Optalidon kemal	orhan gazi	otuzbir hasan	öksürük hüsnü
ömer efendi	ördek	ösgürük amet	pala necati
Pali irfan	Pamuk dede	Martı Dede	pamuk teyze
parlak hasan	Parmak Aamet	Parmaksız İsiyn	partal nevzat
Paşa Avni	pasa niyazi	pata dayi	patron ibram
Paytak cihan	pelvan recep	Pırtıl hasan	pic ali
Pilot senai	pirtil hüseyin	pilav hasan	pirpitogullari
Polis kadir	porno haşmet	POSTACILAR	poz osman
Rajon Kemal	rusen efendiler	RABBUM YASAR	reis(amet)
Saatçı Memet	salak bostan	SALLABAS	samurat
sari hasan	Sarı Memet	sari ünsal	Sasu Hasan
sican yüksel	sıçdı gırışdı	Sığırcık uğur	sipilik
sivri Mustafa	Solucan Ahmet	soyut saban	enkazci
Sulubeyin süleyman	Südüklü Şerafettin	süslü hüseyin	Şah İsmail
Şak Şak Gadir	Şıkşık	Şekerci Niyazi	Şöför dostu
Tabak basri	TAHTA BACAK	tantana kemal	Aşçı Hamit
tatar mamut	Tatar Yusuf	tavuk ali	Tebareke
teksas	termeliler	tezegci	tıkır ali
tiktak zeki	TiViST ALI	tonton fari	tonton ziya
topal asim	topal necmi	topal mevlüt	Tokatlılar
topcu(kaymakci)	torba memet	torik amet	torik hayati
torik memet	TORIK NECATI	toros aamet	turşu Orhan
Ufuli - Ufkî	uzun hasan	uzun Mehmet	uzun mevlütler
uzun ömerler	uzun veyseller	Üşümüş	oskar
varilollari	Yağcı Musa	yalinayak sadi	Yalınayak yaşar
yamak gadir	yamak talip	yamuk fahri	Yanbavra
YANGIL	yayuk çetin	yayug isin	yedibela ekrem
yesdi erd	yetti sltn	yigidi hasan	yolluk
yülük amet	yülük temel	zabidin memed	zaza yüksel
Zooo yüksel	deli muhittin	paslu ali

Soldan Sağa : Kocaoğulları'nın Akrabası, Osman Pirpitoğlu,
Fatsalı Bir Arkadaş, Pirpitoğlu'nun Çobanı, Fikri TERZİOĞLU

Fikri TERZİOĞLU Fotoğraf Arşivi