Araştırma : Bekir ALTINDAL
(Araştırmacı, Başmüfettiş)

Araştırmacı, Yazar Bekir ALTINDAL - 11.09.2001

TGRT KEŞİF Programı - Sunucu Yeliz PULAT

KIZILCAHAMAM
ZİLELİLER KURULTAYI BİLDİRİSİ - 2002

ZİLE'NİN
SOSYAL VE EKONOMİK SORUNLARI,
YATIRIMLAR VE ÇÖZÜM YOLLARI
ÜZERİNE DÜŞÜNCELER - III

            Geleneksel olarak yapılan 2000 ve 2001 yılı Kızılcahamam Zileliler Kurultayı’na sunulan tebliğlerde; Zile ile ilgili çeşitli konularda tespitler yapılmış ve çözüm yolları üzerinde düşünceler dile getirilmişti. Bu tebliğimizde devam eden yatırımlar ile diğer hususlar genel olarak ele alınacaktır.

            2002 Yılı Yatırım Programı'nda Zile :

            10 Ocak 2002 tarihli Resmî Gazete'de 2002 Yılı Yatırım Programı yayımlanmıştır.

            a) Aşağı Çekerek Depolama, Sulama ve Taşkın Koruma Projesi bitiminin 2007 yılına kaydırıldığı, 312.783 Trilyon lira bedelli projeye 2002 yılı için 300 Milyar lira ödenek ayrıldığı,

            Süreyya Bey Barajı (hes) Enerji Yatırım Bölümü Projesi'nin bitiminin 2006 tarihine uzatıldığı, 116.183 Trilyon lira bedelli proje için bugüne kadar 45.178 Trilyon lira harcandığı, 2002 yılı için 19.900 Trilyon lira ayrıldığı,

anlaşılmaktadır.

            2000 ve 2001 Yılları Yatırım Programları önceki tebliğlerde de verilmiş olup Zile için önemli olan üç projenin (Alaca Yolu, Organize Sanayi Bölgesi ve Çekerek Barajı Sulama) bitim tarihi her yatırım programında ileriye atılmaktadır. Süreyya Bey Barajı’nın tarım (sulama, depolama yatırım) proje tutarları, enerji projesinin yaklaşık 3 katı olmasına rağmen enerji yatırımına harcanan ödenek, tarım yatırımına harcanan ödeneğinin üç katından fazla olduğu, sulama yatırımlarının neredeyse durma noktasında olduğu görülmektedir.

            Bu da bize Zile için yakın gelecekte hayatî önem arz eden sulama ve buna bağlı tarımda Zile ve köylerinin makûs talihini yenmesinin bu şartlarda senelerce gecikeceği anlamını ifade etmektedir. Yatırım Programları'na alınmış ve sulamada doğrudan bütün Zileliler'i ilgilendiren bu yatırım programının öneminden maalesef Zileliler bihaber durumdadır. Her üç tebliğimizde bu yatırımdan özellikle bahsedilmiş ve Zile - Alaca yolu kadar önemli olduğu vurgulanmaya çalışılmıştır. Gerek Zileliler'in gerekse her kademedeki ileri gelenlerinin bu hayatî yatırıma ilgisizliğinin, Zile’nin aydınlık geleceğini yıllarca geciktireceği anlaşılmaktadır.

            1997 yılı itibariyle Zile’de sulanan tarım arazisi 139.050 dekardır. Kültür arazisinin % 19,9’u sulanırken, bu sulama projesi bitirildiğinde sulu arazi Yalınyazı (Maşat) ve Reşadiye ovalarında 76.182 dekar, Zile ovasında 53.569 dekar olmak üzere 268.801 dekara ulaşacaktır. Başka bir anlatımla sulu arazi kültür arazisinin % 40'ı oranına ulaşacaktır. Bu sebeple böyle bir önemli yatırım yetkililer ve Zile Televizyonu aracılığıyla Zileliler'in gündemine sunulmalıdır.

            Belediye Başkanlığı, bütün partilerin ilçe başkanları, Ankara ve İstanbul Zileliler Derneği’nin temsilcileri ile Ankara’da bulunan Zileli bürokratlardan oluşan bir heyet teşkil edilerek bir eylem plânı çerçevesinde Enerji, Tarım, Maliye ve ilgili Devlet Bakanları ile Bakanlıklar nezdinde randevu alınarak sulama yatırımına hız verilmesi için girişimde bulunulmalıdır. Bu sulama yatırımından faydalanacak Çekerek, Aydıncık ve Turhal ilçeleri ile Amasya ve ilçelerinin yetkililerinin de harekete geçirilmesi ile daha başarılı olunacağı açıktır.

            b) 2002 yılı Zile - Alaca Karayolu'nun Iğdır - Bazlambaç arası 33 km'lik bölümün 2001 Yılı Programı'nda bitiş tarihi 2002 iken, 2002 Yılı Programı'nda 2004 olarak plânlandığı, proje tutarının 15 Trilyon 341 Milyar lira olarak hesaplandığı, bugüne kadar 1,493 Trilyon lira harcandığı, 2002 yılı için 500 Milyar lira ödenek ayrıldığı,

            c) 2002 Yılı Yatırım Programı'nda Organize Sanayi Bölgesi'nin 100 ha yüzölçümlü etüt projesinin bitiminin 2004 olarak belirlendiği, 2 Milyar liralık proje için 2002 Yılı Programı'na 1 Milyar lira ödenek ayrıldığı anlaşılmaktadır.

            15 Nisan 2000 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan 4562 Sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu ile Tokat ve İlçeleri 4325 Sayılı Olağanüstü Hal Bölgesinde ve Kalkınmada Öncelikli Yörelerde İstihdam Yaratılması ve Yatırımların Teşvik Edilmesi Kanunu kapsamına alınmış olup, 31.12.2001 tarihinden itibaren bu hüküm yürürlüğe girmiştir. Organize Sanayi Bölgesi'nin bir an önce bitirilmesi ile burada yatırım yapacak işadamları ve müteşebbis hemşerilerimiz hem yatırım indiriminden faydalanacak ve hem de Zileli gençlere iş imkânı sağlayacaktır.

Sanayi Sitesi'nden Hüseyin Gazi Tepesi'nin Görünümü

            Ekonomik Alan İstatistiklerinde Zile :

            Zile’nin mevcut durumu 1998 yılı itibariyle istatistiklerle diğer ilçelere göre karşılaştırılarak kısaca aşağıda verilmiştir.

Faal Küçük Sanayi Siteleri

            Küçük sanayi sitelerindeki işyerleri toplamında Zile, Tokat Merkez, Erbaa ve Niksar’dan geride, Turhal’dan ileridedir.

Turhal'ın Kuzeydoğu Bölümünden Bir Görünüş - Yeşilırmak ve Köprü

Kartpostal : Prof. Dr. Ali ÖZÇAĞLAR Arşivi

Sanayi Kuruluşları

            Tokat ve ilçelerindeki sanayi kuruluşları incelendiğinde; Tokat Merkez’de 3, Erbaa’da 1, Turhal’da 2, Niksar’da 3, Almus’ta 2 kamu işletmesinde toplam 3.039 kişi çalışmaktadır. Zile’de kamu işletmesi bulunmamaktadır. Kobilerdeki (küçük ve orta boy işletmeler) işletme sayısı ve bu işletmelerde çalışanlar sıralamasında Zile, Tokat Merkez - Erbaa - Turhal - Niksar sıralamasından sonra gelmektedir.

            Erbaa çalışan işçi sayısı ile Tokat Merkezi geçmekte, Zile’nin ise yaklaşık 3,7 katı olmaktadır, Zile’de 150'den fazla çalışanı (265) olan bir işletme bulunmaktadır. Yukarıdaki tabloya 150'den fazla çalışanı bulunan işletmeler dahil edilmemiştir. Toplam işletme ve çalışan sıralamasında Zile yine Tokat Merkez ile Erbaa - Turhal - Niksar sıralamasını takip etmektedir.

Faal Anonim Şirket ve Limited Şirket Dağılımı

            İl Merkezi ve ilçelerdeki faal anonim, limited şirketler sıralaması Merkez - Turhal - Erbaa - Niksar - Zile şeklinde olup, ticarî hayatın başka bir göstergesi olan şirketleşmede de Zile sonuncu durumdadır. Zile Ticaret ve Sanayi Odası’nın verilerine göre ise 2000 yılı sonu itibariyle bu şirket sayısı toplamı 92 olmuştur.

            Ekonomik hayatın bir göstergesi olan aktif sigortalılar sayısı : Merkez 10.315, Turhal 5.142, Erbaa 3.618, Niksar 2.883 ve Zile 1.637 olarak belirlenmiştir. Sigortalı sayısı yukarıdaki tablolardaki durumu teyit etmektedir.

            Görüldüğü üzere 1950 ve 1960'lı yıllarda Tokat ve ilçeleri arasında ekonomik alanda her yönde önde olan Zile, yukarıdaki tablolardan anlaşıldığı gibi maalesef 2000'li yıllara girerken son sıraya düşmüştür.

            Genel Olarak Diğer Hususlar :

            1 - 2001 yılı tebliğinde Zile’nin Yaz aylarında nefes aldığı önemli bir mesire yeri olan Şeyh Ahmet Çamlığı'ndaki Yatır'ın çevresinde izinsiz bir proje yapılmaya başlandığından resmî makamlarca durdurulduğundan ve bunun üzerine inşaat halinde bırakıldığından bahsedilmiştir. Valilik ve ilgili kurumlarca ya inşaat projesinin revize edilerek yapımı sağlanmalı veya eski hale getirilmeli dileğinde bulunmuş ise de, bugüne kadar ilgili Makamlar'ca hiçbir işlem yapılmadığı anlaşılmaktadır.

Şeyh Ahmet Türbesi ve Kepez Köyü Çamlığı
      
TGRT KEŞİF Programı - Sunucu Yeliz PULAT - 12.09.2001

            Yine bu Çamlık Zileliler'in rağbet ettikleri bir piknik alanı olmasına rağmen, diğer ilçelerdeki emsali yerlere elektrik getirildiği halde, Şeyh Ahmet Çamlığı'na bugüne kadar elektrik getirilmemiştir. Bu hizmetin sağlanmasından sonra Zileliler buradan daha fazla faydalanacaktır.

            2 - Zile’de açılan ve yaklaşık 700 öğrencisi bulunan Turizm İşletmeciliği Yüksek Okulu ve Meslek Yüksek Okulu kadrosuyla, tesisleriyle, öğrencisiyle, Zile için önemli bir gelir kaynağı olmasına ve Zile’ye yılda yaklaşık bir Trilyon lira girdi sağlamasına rağmen, son yıllarda çeşitli sebeplerle bu öğrencilerin bir kısmı artık Turhal’da ev tutmakta, okul için belediye otobüsleri ile Zile’ye gidip gelmekte, Turhal’a para bırakmaktadır.

            Türkiye’nin her yerinden bu okulları kazanan öğrenciler Zile’ye gelmekte, okullarını bitirdikten sonra Zile’den ayrılmaktadır. Bu öğrencilerin olumlu olumsuz Zile’nin propagandasını yapacakları bilinen bir gerçektir. Zile’den memnun ayrılmayan öğrencilerin buraya gelebilecek öğrencileri de olumsuz etkilemesi Zile ve ekonomisi için bir kayıp olacaktır.

            Tokat İl Yıllığı'nda (1998) yayımlanan Âşıkların Diliyle Tokat’ın Anıt Şiirinde, Âşığın gözüyle Zile;

            Birinci Kazası Zile’dir Zile / Orda yaşayanlar çeker mi çile.

olarak yorumlanmakta ise de, aynı yıllıkta Zile için “Zile halkı gelenek ve göreneklerine, örf ve âdetlerine sıkı sıkıya bağlı KAPALI bir kenttir” tespiti yapılmaktadır ne yazık ki!

            Zileliler kendi aralarındaki konuşmalarda; Turhal’ın Zile’den ileri gittiğinden, sosyal, kültürel ve ekonomik olarak Turhal’a bağımlı hale gelindiğinden şikayet etmekte ise de, bunun sebepleri her görüşteki Zileliler ve esnaf tarafından sorgulanmamakta, bütün olaylara sosyal ve ekonomik gözle değil, gelenek ve görenek açısından bakılmaktadır.

Turhal'dan İki Muhtelif Görüntü

Kartpostal : Prof. Dr. Ali ÖZÇAĞLAR Arşivi

            Bundan 40 yıl önce yayımlanan Çağıltı’da bir büyüğümüz, Zile’ye gelen bir yabancı bilim adamının yatacak yer ve yemek konusundaki sıkıntıdan dolayı “geldim, gördüm, kaçtım” dediğini yazmaktadır. 40 yıl sonra aynı tespit mi olmalıdır?

            3 - Seracılıkta Tokat, Erbaa, Niksar, Turhal, Reşadiye, Sulusaray ve Almus ilçelerinde Valilik Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı Başkanlığı ve İl Tarım Müdürlüğü işbirliği ile projeli sera yapılmış olup Zile’de ise bu şekilde projeli sera yapımı bulunmamaktadır. Çiftçi imkânları ile yapılan 1.350 m²'lik sera alanı, diğer ilçelere göre çok geride bulunmaktadır. Bugüne kadar Zile’de bu tür bir proje denemesi yapılmamış ise, ilgili kurumlarca Zile’de de denenmesi, başarılı sonuç alındığında çiftçilerin özendirilmesi uygun olacaktır.

            Önceki tebliğlerimizde tarım alanında meyvecilikte, ceviz, vişne, şeftali, elma yetiştirilmesinde, bağcılıkta, kültür mantarcılığında önerilerde bulunulmuş ise de bütün yatırımlarda olduğu gibi bu tarım konusunda da il içinde sonlarda olduğumuz düşünülmektedir. Son yıllarda Çorum Oğuzlar diye isimlendireceğimiz ceviz türü hem kısa sürede meyve vermekte ve hem de ekonomik olmaktadır. Bu tür ceviz fidanı dikiminin teşviki ve ilgili kuruluşlarca denenmesi uzun vadede çiftçiye faydalı olacaktır.

            4 - Zile’ye yapılabilecek yatırımlar, Zile’nin her türlü problemi, Zile Belediyesi tarafından Kiraz Festivali veya Panayır gibi sosyal etkinlikler çerçevesinde veyahut Ankara ve İstanbul Zileliler Dernekleri'nin ortaklaşa düzenleyeceği geniş bir katılımla (panel, sempozyum, kurultay vs.) masaya yatırılması ve belirlenecek somut projelerin hayata geçirilmesi için çalışmaya başlanmasının uygun olacağı düşünülmekte ve temenni edilmektedir.

Murat AYVALIOĞLU ve Bekir ALTINDAL
Tarihî Türk Evleri Paneli'nde - 2003

            Zile’nin kalkınması, ekonomik yönden gelişmesi, yatay göçün durdurulması Zileli ve Zileli müteşebbis hemşerilerimizin omzundadır. Zile’ye vefa borcunu ödeyen, ödeyecek olan hemşerilerimizi şahsen avuçlarımız patlayıncaya kadar alkışlamaya hazırız. Peki sevgili Zileli işadamları, ya sizler? Sizler hazır mısınız bu alkışa?

            Kaynakça : Tablolar ve veriler Tokat İl Yıllığı – 1998 itibariyle verilmiştir.

                                                                                                        Mayıs - 2002