Makale : Yüksel Şen
(Emekli Bankacı - Gazeteci - Şâir - Yazar)

1940’lı Yıllar Ünye - (Burhan Hanhan Soldan Dördüncü)

Semih ŞENOL Fotoğraf Arşivi

ÜNYE ÜZERİNE
YAZILAN İLK KİTAPLAR

            Ünye'nin geçmişi ile ilgili bilgiler, 1930 yılına kadar yurt genelinde yazılan ansiklopedi veya seyahatnamelerden veya Avrupalı gezginlerin Ön Asya ve Orta Doğu'yu kapsayan ülkeleri tanıtmak amacıyla yaptıkları gözlemlerini topluma yansıtmak için yazdıkları kitaplardan edinilmiştir.

            Ayrıca, muhtelif zamanlarda yayımlanan Osmanlı Vilâyet Salnameleri de bu konuda değerli kaynaklardır.

            Ünye'yi bütün cepheleriyle yansıtan ilk kitabın 1930 yılında "RESİMLİ ÜNYE REHBERİ" ismiyle çıktığını biliyor musunuz?

            Bu kitabı, kentimizin değerli şahsiyetlerinden, halen AKP Ordu Milletvekili ve 58'inci Hükûmet'te Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı olan Sayın Mehmet Hilmi GÜLER Bey'in babası M. Bahattin Bey yazmıştı.

Kitabın bütün fotoğraflarını da babam Ahmet Hüseyin çekmişti.

            Millî Kütüphane arşivlerinden edindiğim ve kütüphanemde büyük itina ile koruduğum bu kitabın içeriğine şöyle bir bakıyorum da neler yok ki?

            6'ncı sayfada Ünye ile İlgili Umumî Malûmat; 8'inci sayfada Coğrafî Bilgiler; 12'nci sayfada Ünye'nin Tarihçesi; 24'üncü sayfada Şair Emrah'ın Ünye üzerine yazdığı manzume; 28'inci sayfada Ünye'nin Maarif Hayatı; 32'nci sayfada Ünye'de Âsar-ı Âtikalar; 36 - 38 - 40'ıncı sayfalarda 1928 nüfus sayımına göre Ünye ve köylerinin nüfusu kayıtlı.

            42'nci sayfada Ünye'nin 1927 - 1928 - 1929 yıllarına ait üç senelik ihracatının dokümanı var. 44 ve 46'ncı sayfalarda Ünye'de iş yapan tâcirlerin isim ve uğraşları belirlenmiş. 50'nci sayfadan itibaren Ünye Mektepleri'nin öğretmen ve öğrencilerinin fotoğrafları bulunuyor. Ünye ile ilgili pek çok manzara kitabın sayfalarına dağıtılmış.

Ünye Belediye Bahçesi

 

            Ordu'nun tanınmış şahsiyetlerinden, Güzel Ordu Gazetesi'nin Başmuharriri Mehmet Bilal Bey ve Tekâmül Gazetesi Başmuharriri Ali Rıza Şüküh Bey ve Ünye Tarihçesi'nin hazırlanmasında kendisinden pek çok istifade olunan Muallim Feyzi Bey'in fotoğrafları var.

            Karadeniz'in En Mühim Ticaret İskelelerine Bir Nazar : Sayfasında sahil kesimindeki birçok şehrin fotoğrafları yer alıyor.

            Ordu Vilâyeti bölümünde, Ordu Mebusları'ndan Hasan Fahri Bey'in, Recai Bey'in ve Vâli Ali Kemal Bey'in fotoğrafları sunulmuş.

            Kitabın son bölümünde de Ünye'de faaliyet gösteren ticarî ve sınaî müessese sahiplerinin fotoğraf ve adresleri ile uğraş konuları gösteriliyor.

            Yapıt; Ünye'nin özelliklerini içeren dört dörtlük bir eser.

            İkinci ÜNYE kitabı, Ünye Ticaret ve Sanayi Odası tarafından "1923 - 1933 İktisadî Hareketleri" ismiyle Cumhuriyet'in 10'uncu yılına atfen yayımlanmış.

            Ankara'da Millî Kütüphane Derleme Müdürlüğü'nün 1883 numarasında kayıtlı olan ve 25 sayfadan oluşan bu kitap, İstanbul'da Matbaacılık ve Neşriyat Türk Anonim Şirketi tarafından basılmış.

            Kitabın 2'nci sayfasında Türkiye Reisicumhuru Gazi Mustafa Kemal Hazretleri'nin bir resmi var. 3'üncü sayfadan 10'uncu sayfaya kadar "Ünye'nin Ticareti Tarihiyesi Hakkındaki Malûmat" yazısı, Ünye Ticaret ve Sanayi Odası Reisi Âtıf imzasını taşıyor (Rahmetli Kadızade Âtıf ERGUN).

Ünye'nin Meşhur Üzümünden Şarap Yapan Müteşebbis
Bir Türk Gencinin Şarap İmalâthanesi

Fotoğraf : Ahmet Hüseyin (Şen)

            11'inci sayfadan 25'inci sayfaya kadar, muhtelif Ünye manzaraları, Ünye'de ticaretle uğraşan firmaların sahipleri ile birlikte işyerlerinde çekilmiş fotoğrafları, çalışkan zürralarımızdan İbrahim Yazıcıoğulları'ndan İbrahim Kaptan'ın numune-i misal olacak surette yetiştirdiği fındık bahçesinin görüntüsü.

            Ünye'nin meşhur üzümünden şarap yapan müteşebbis bir Türk gencinin Şarap İmalâthanesi, Ünye'de açılan ilk fotoğrafçı dükkânı, bir mağazanın Cumhuriyet Bayramı münasebetiyle tanzim ettiği Yerli Malları köşesi. Ve Ünye Ticaret Odası'na mukayyet tüccarların isimleri ile sınıfı tüccarîlerini gösterir listeler bulunmaktadır.

Ahmet Hüseyin ŞEN'in Fotoğrafçı Dükkânı

Fotoğraf : Ahmet Hüseyin (Şen)

            Bu üçüncü kitapçık da kentimizin geçmişini günümüze yansıtan güzel bir belgedir.

            "Ünye Merkez Nahiyesi'nde Siyasal Bakımdan Etüdler" ismiyle 1937 senesinde Ordu'da Gürses Basımevi'nde, Ordu Halkevi'nin 3'üncü neşriyatı olarak basılan ve gene Ankara'da Millî Kütüphane Derleme Müdürlüğü'nün 1876 sıra numarasında kayıtlı olan bu üçüncü kitap 20 sayfadan oluşuyor.

            1'inci sayfada, Atatürk'ün Türk köylüsü ile ilgili olarak düşünceleri ve Başvekil İsmet İnönü'ye hitap eden bir mesajı  yer alıyor.

            Kitabın Başlangıç yazısını 05 Eylül 1937 tarihinde, Ünye Halkevi Başkanı bulunan rahmetli Öğretmen Burhan HANHAN kaleme almış. Burada Burhan Bey, Ünye'nin geçmişini ve özelliklerini ne de güzel anlatmış bilseniz. Okurken insan mutluluğun doruğuna ulaşıyor, doğup büyüdüğümüz o güzel kentin bilinmeyen taraflarını öğrenmenin bahtiyarlığını yaşıyorsunuz.

            7'nci sayfada "Ünye Merkez Nahiyesi'nin Coğrafî ve Tarihî Durumuna Bir Bakış" konusu işlenmiş. Yöremizin bütün özellikleri, kafalarda hiç izdiham yaratmayacak şekilde, öyle güzel anlatılıyor ki, okurken zevkten dört köşe oluyor insan.

Başöğretmen Burhan HANHAN Öğretmen ve Öğrencileriyle - 1929

Aysel (Hanhan) ŞENOL Fotoğraf Arşivi

            9 ilâ 14'üncü sayfalarda "Merkez Nahiyesi'ne Müfredatlı Bir Bakış" bölümünde Ünye köylerinin kente uzaklıkları, köy sakinlerinin yaşam biçimleri, uğraş konuları işlenmiş.

            15 ve 20'nci sayfalarda da "Merkez Mıntıkası" başlığı altında İkinci ve Üçüncü Tip Köyler işleniyor.

            Yöremizin oluşumunu ve burada yaşayan halk kitlelerinin menşeini öğrenmek isteyenlerin bu kitapçığı okumalarının çok yerinde olacağını hatırlatmak isterim.

Orhan BORA Directeur de l'Enseignement Primaire

Touristique Guide 1969/TÖYKO Matbaası

            Dördüncü kitap ise : "Turistik Yeşil Ünye Rehberi" ismiyle, Ünye kültürünün mihenk taşlarından, rahmetli Öğretmen Orhan BORA tarafından yazılmıştır.

            1969 yılında Ankara'da Töyko Matbaası'nda basılan ve 144 sayfadan oluşan bu kitap, kentimiz üzerine yazı yazan ve araştırma çalışmaları yapan herkese kaynak mahiyetindedir.

            Millî Kütüphane'de yazarların soyadı sıralamasına göre tanzim edilen fihriste bakıldığında, hocamızın bu çok değerli eserini, her başvuran rahatlıkla bulabilecektir.

            Ünye üzerine yazılan bu dört kitabın da kendilerine özgü değerleri vardır.

            Ama şunu rahatlıkla söyleyebilirim ki, Orhan BORA'nın yapıtı diğer eserlerden daha içerikli ve günümüz Türkçe'siyle yazıldığı için, her okuyanın kolayca anlayacağı niteliktedir.

                                                                                                           Yüksel Şen

ORDU YÖRESİ TARİHİ BİBLİYOGRAFYASI
Sıtkı ÇEBİ

Sıtkı ÇEBİ'nin hazırladığı bu bibliyografya Türk Tarih Kurumu Uzman Yardımcısı
Hümeyra Fatma DOĞDU tarafından gözden geçirilmiş ve ilâvelerle yeniden düzenlenmiştir.

Not : Aşağıdaki çizelgeye özet olarak Fotoğraf : Ahmet Hüseyin (Şen)Ünye İlçesi'ni ilgilendiren yayınlar konulmuştur.

.