Röportaj : Abbas KUL
(Eğitimci - Emekli Öğretmen)

Kitre için Keven Yağı'nı anlatan Hülya Hanım ve Ebru yapımını kareleyen Abbas Bey.

Fotoğraflar : Abbas KUL - Kasım 2008 Zile

SUYA DÜŞEN DAMLA -
EBRU SANATI VE
HÜLYA / RESUL ATAY ÇİFTİ

Hülya ATAY Battal Ebrusu yaparken (Solda), toprak ve demir filizini renge dönüştüren Resul ATAY (Sağda).

Fotoğraflar : Abbas KUL - Kasım 2008 Zile

            Zile’nin tarihî ve kültürel değerlerinin ortaya çıkarılması amacı ile yapılmakta olan "Tarihi ve Kültürüyle Zile Sempozyumu"na ara verilmiş, sempozyuma tebliğleri ile katkıda bulunan bilim adamları sohbet ediyorlardı. Yapılan bu sohbete kulak verdim. Mimar Sinan Üniversitesi Şehir Bölge Plânlama ve Restorasyon Bölüm Başkanı Prof. Dr. Cengiz ERUZUN Zile'de yaptığı bir geziyi diğer hocalara anlatıyor.

            Prof. Dr. Cengiz ERUZUN Hoca:

            “Cuma günü sempozyum sırasında yanıma bir bey geldi ve beni evlerine davet etti. Ben de zamanım olursa gelebileceğimi söyledim. Bir zaman aralığında davete icabet ettim. İyi ki gitmişim. Zile'deki değişimi gördüm. Beni evlerine davet eden aile evlerini kendileri restore etmişler. Evlerinin bölümlerini gezdirdiler. Otantik ortamda bağdaş kurup oturduk. Çaylar içtik, sohbetler ettik. İki genç karı koca bize izzeti ikramda bulundular. Çaldık söyledik, çok büyük keyif aldık.

Gönderen : Abbas KUL

            Evleri ile ilgili hikâyelerini anlattılar. Kendileri ile ilgili yapılan yerel basın haber kupürlerini gösterdiler. Benden bundan sonraki zamanlarda neler yapmaları konusunda bilgi istediler. Gereken bilgileri onlara verdim. Çalışmaları sırasında sanata da yer vermiş olduklarını gördüm. Evlerinin alt katındaki bir odayı atölye haline getirmişler. Burada Ebru Sanatı ile uğraşıyorlar” diyerek gördüklerini anlatmaya devam ediyordu. Anlatılanları can kulağı ile dinledim. Çok güzel şeylerin olduğunu bilim adamının sözlerinden anlamış oldum.

            Bu anlatılanlar benim ilgimi çekti. Hatırlanırsa bir süre önce adı geçen aile ile ilgili bilgiler sunmuştum.* Ailenin hanımı Hülya ATAY “Evimizin alt katındaki bir odayı atölye haline getirip, orada ebru yapacağım” demişti.

Gönderen : Abbas KUL

            Ben de durum nedir diye ailenin kapısını çaldım! Yapılanları tekrardan görmek istedim. Hülya ve Resul ATAY çifti atölyelerini hazırlamışlar.. suya renkli damlaları düşürmeye başlamışlar. Yaptıkları ebruların duvarları süslemiş olduğunu gördüm. İlk defa Ebru Sanatı'nın yapılışına bu kadar yakın olmuştum! Hülya Hanım'ı çalışırken yakalamıştım. Çalışmasını kesmemesini isteyerek, ebru ile ilgili sorularımı cevaplamasını istedim. Kendileri de beni kırmadılar, hem çalıştı hem de sohbet ettik.. sorularıma cevap verdiler.

Hatip Ebrusu Yapım Aşamalarında Hülya ATAY Ebru Atölyesi'nde.

Fotoğraflar : Abbas KUL - Kasım 2008 Zile

            - Ebru nedir diye başlayalım mı?

            - Ebru geleneksel Türk Süsleme Sanatı'nın bir örneğidir. Ebru sözcüğü Farsça'dır ve 'Bulutumsu' anlamını taşır. Belli kuralları olan bir sanattır. Buhara'da doğmuş, İran ve İpek Yolu üzerinden Anadolu’ya, buradan da Dünya'ya yayılmıştır.

            Ebru’ya batıda “Türk Kâğıdı”, “Türk Mermer Kâğıdı” denir. Battal Ebru, Şallı Ebru, Taraklı Ebru, Gel Git Ebru, Çiçekli Ebru, Bülbül Yuvası Ebru,Yazılı Ebru, Hatip Ebrusu gibi çeşitleri vardır. Görüldüğü gibi ebru çeşitlerinin isimleri Türkçe'dir. Bu yüzden ebruya, önem arz eden bir Türk Süsleme Sanatı'dır diyebiliyoruz.

Karanfil Biçimlemesi ve Battal Ebrusu'nun Hülya ATAY Ellerinde Hayat Bulması.

Fotoğraflar : Abbas KUL - Kasım 2008 Zile

            - Pekiyi, bu ebru merakı nerden çıktı, nereden öğrendiniz bu sanatı?

            - Lise yıllarımda resimle uğraştım. Hocalarım Türk Süsleme Sanatları'nı tanıtırken ebrunun yapılış tarzı ilgimi çekti. Zile'de bu sanatı yapma şansım yoktu. Çalışma hayatına Sivas'ta başladım. Sivas'ta Ebru Sanatı'nı öğreten atölyeler ve ustaların olması benim arayıp da bulamadığım bir ortamdı. Bu sanatta ilk ustam Süleyman Doğan’dır. İki yıl atölyesine devam ettim. Ustamdan icazet aldım. Daha sonra Kültür Bakanlığı'nın açmış olduğu Ebru Belleticilik Kursları'na katıldım. Bu kurslardan Belleticilik Sertifikamı aldım. Böylece ebruyu yapan ve öğreten durumuna geldim. İlk öğrencim de eşim oldu!

Karanfil ve Lâle Ebrusu (Sonra Su Aşka Yenik Düşer!) - Hülya ATAY Tasarımları

Fotoğraflar : Abbas KUL - Kasım 2008 Zile

            - Küçük atölyenizde birçok malzeme görüyorum. Bu malzemeler ebru yapımı ile ilgili olsa gerek. Ebrunun yapımında kullanılan araç, gereç ve malzemelerden bahseder misiniz?

            - Bu gördüğünüz malzeme ve araçlar ebrunun yapımında kullandığımız araç, gereç ve malzemelerdir. Ebru Fırçası gül dalı ve atın kuyruk kılından yapılır, içinde su olan kap Ebru Teknesi'dir. İçindeki su yoğunlaştırılmıştır. Yoğunlaştırılmış suya Kitre denir. Kitre suyunun içine keven yağı, boyanın içine sığır ödü, neft yağı katılır. Ebru Teknesi kâğıt standardına göre yapılır.

Gel Git Ebrusu ve Ebrunun Temeli Battal Ebrusu Hülya ATAY'ın Parmaklarında Doğaya Gülümsüyor.

Fotoğraflar : Abbas KUL - Kasım 2008 Zile

            Özel isteğe göre de tekne yaptırılabilir. Keven yağı konmuş su birkaç kez süzdürülerek suyun yoğunlaşması sağlanır. Sığır ödünün içinde bulunan asit ve yağ, suya atılmış olan boyanın açılımını ve biri birine karışmamasını sağlar. Keven yağı ve sığır ödü en kolay bulunan malzemelerdir. Renkli topraklar, demir filizi ebruya rengini veren malzemelerdir. Yani Ebru Sanatı rengini topraktan alır. Ebru yapımındaki düşünce şudur : "Önce aşk suya düşer, sonra su aşka yenik düşer."  Ebru yapımında kullanılan renkli toprak bulmak çok zor. Renkli olmasının yanında yağlı olma şartı vardır. Zile ve çevresinde sadece Dereboğazı Yeşili adını verdiğimiz toprak bu vasıfları taşımaktadır. Bu yönde sıkıntılarım var. Ayrıca yapılan ebruların çerçevelenmesi gerekmektedir. Günümüz şartlarında sanatsal çerçeve yapan ustamız olmadığı gibi bulmakta çok zorlanıyoruz.

Ebru Meraklıları İlk Ebru Hocasıyla Atölyede ve Karanfil Ebrusu Son Aşamasında.

Fotoğraflar : Abbas KUL - Kasım 2008 Zile

            - Ebrunun bir Türk Süsleme Sanatı olduğunu söylediniz. Çeşit isimleri de bunun kanıtı olduğunu gösteriyor. Ebru çeşitlerinin yapımı ile ilgili bize örnekler ve bilgiler verir misiniz ?

            - Yukarıda sözünü ettiğimiz ebru örneklerini burada görüyorsunuz. Bunların özelliklerinden söz edeyim. Ebruya başlayanların ilk yaptıkları ebru çeşidi Battal Ebru'dur.Yani acemilerin başlangıç çalışmasıdır. En basit yapımdır, fakat sonuç itibari ile en zor ebru çeşididir. Ebru ustaları öğrencilerinin bu sanatı yapıp yapamayacağına Battal Ebru yapımına göre karar verirler. Battal Ebru'yu yapan öğrenci diğer ebru çeşitlerini yapmakta zorlanmaz. Peş peşe suya atılan boyanın sığır öd ayarları doğru yapılmazsa ebru dilinde 'Falso verir'! Ebru yapımında tarak, iğne kullanılır.

            Ebru çeşitlerinden biri de Hatip Mehmet Efendi Ebrusu'dur. Bu çeşidi yapan ilk usta Hatip Mehmet Efendi'dir. Hatip Mehmet Efendi bir câmide vaizdir. Bir gün vaaz yaparken kendisine evinin yanmış olduğu söylenir. Hatip Efendi de çocuklarını ve ailesini düşünmeden “Ebrularım da mı yandı?” diyerek bu sanata olan düşkünlüğünü ifade eder. Hatip Ebrusu adını buradan almıştır.

Ebruya Hazırlık Çalışmalarında Hülya ATAY ve Bir Hatip Ebrusu Tasarımı.

Fotoğraflar : Abbas KUL - Kasım 2008 Zile

            Gerek Gel Git gerek Şallı Ebru ve diğer çeşitleri yapmak sabır isteyen bir iştir. Ebru yapımının geriye dönüşümü yoktur. Yani bir eseri aynı anda ikinci kez deneme şansınız yoktur. "Bayanı makyaj, ebruyu neft güzelleştirir" diye ebru tâbiri vardır. Yani ebruda hataları neft yağı örter. Bana ustalarım, Bilal Tırnakçı’nın iki dörtlüğünü ezberletmişlerdi. Bu dörtlükleri sizle paylaşmak isterim :

Aşka düşecek gibi boya                         Su suskundur uykuda
Damla damla düşüyor suya                  Aşk Züleyha da uykuda
Son verip sudaki uykuya                      Kervan suda aşk buldu ya
İner Yusuf ile kuyuya                           Suda gül, gül de aşktır ebruda

Hülya ATAY Ebru Atölyesi'nde Çalışma Masası Başında Ebru Tarzını Ortaya Koyarken.

Fotoğraflar : Abbas KUL - Kasım 2008 Zile

            Her ebru öğrenmek isteyenin bu şiiri bilmesi gerekir diye düşünüyorum. Ebru konusunda Hz. Mevlâna “Su nakış tutmaz diyenler buraya gelsin” demiştir. Suya düşen her damla ebru ile anlam kazanır. Ebru sabır ister, emek ister. Her an her ortamda ebru yapamazsın! Yaptığın her ebru çalışması haleti ruhiyeni yansıtır. Çalışma yapılan ortam serin olmak durumundadır. Aşırı ışıkta ebru yapamazsın.

            Bu arada size benim geliştirmeye çalıştığım bir ebru tekniğinden söz etmek istiyorum. Yaptığım araştırmaya göre şimdiye kadar hiçbir ebru ustası yazma boyasını kullanarak kumaş üzerine ebru çalışması yapmamış. İlk defa ben bunun olup olamayacağı konusunda Bursa'da çalışma yapan Ebru Sanatçısı Bekir Özsu’ya danıştım. Kendileri de bana “Sen yazmanın yapıldığı yerdesin” diyerek beni teşvik etti. Kumaş üzerine ebru denemesini yaptım, çok güzel oldu. Yazma boyası ile kumaş üzerine ebru çalışmasının yapılıp yapılmadığını araştırıyorum. Diğer detaylar bende şimdilik saklı kalsın..! Belki çok önemli bir sonuca ulaşabilirim..!

Gel Git Ebrusu ve Tavus Kuşu Ebrusu Hülya ATAY Tasarımıyla Renk Kazanırken.

Fotoğraflar : Abbas KUL - Kasım 2008 Zile

            - Siz çalışan bir bayansınız. Ebru yapımına nasıl zaman ayırabiliyorsunuz?

            - Çalışan biri olarak sanata zaman ayırmak çok zor oluyor. Mesai bitiminde eve geliyorum. Ev ve çocuklarla ilgili işlerimi yaptıktan sonra ebru çalışması yapabiliyorum. Özellikle çocukları yatırdıktan sonra Küçük Atölyeme iniyorum, burada geçirdiğim zaman beni dinlendiriyor. Cumartesi, Pazar günleri zaman bulduğum anda çalışmalar yapabiliyorum. Ebru ile ilgili çalışmalarımda en büyük yardımcım eşimdir. Kitre hazırlanması, boya temini ve yapımında eşim çok destek oluyor. Çocuklarım da ebru yapımına çok hevesliler. Bazen atölyenin kapısını açık bıraktığımda hemen teknenin başına geçiyorlar. Kitremi bozuyorlar. Zaman zaman öğrenmeleri açısından bu duruma izin veriyorum.!

ATAY Ailesi Evlerinin Restorasyonunda ve Mutlu Yuvalarının Balkonunda.

Gönderen : Abbas KUL

            Eğitimcilerin kabul ettiği “Her aile bir okuldur” sözü benim için çok önemlidir. İyi bir anne baba olmak, iyi eğitimci olmak demektir. Bu sanatın en büyük meraklıları çocuklardır. Büyük kızım beni okuluna davet ediyor. Arkadaşlarına ebru öğretmemi istiyor. Ben de bu sanatın okullarda öğretilmesini çok istiyorum. Resim Öğretmenleri ile işbirliği yapabilirim. Bu sanatı öğretmek amacı ile Zile'de ne yapabilirim düşüncesi ile Halk Eğitimi Müdürlüğü'ne baş vurdum. Ebru Kursları verebileceğim isteğinde bulundum. Hiç ilgilenmediler. Bana “Öğrenci bul, kurs yeri bul!” gibi kendilerinin yapması gereken işleri bana yüklemeye çalıştılar. Kısacası beni başlarından savmaya kalkıştılar.

            Benim amacım bu sanatı öğrenmek isteyenlere yardımcı olmaktı. Bu sanat devamlılık isteyen bir sanattır. Öğretirken öğrenilen bir sanattır. Hiç zaman para kazanma düşüncesinde değilim. Yaptığım ebruları değerlendirirsem bu bana yeter. Değişen Zile’miz sanattan da nasibini alsın istiyorum. Her zaman Zile söz konusu olduğu zaman sanatsal anlamda hazırım. Zile’nin festival ve önemli günlerinde işbirliği yapmaktan mutlu olurum. Yerel ve genel yönetim birimlerinin alâkasını bekliyorum. Haydar ve Gülten Çuhadar öğretmenlerimin Ankara'da ebru çalışması yaptıkları ve sergiler açtıkları duyumunu aldım, çok sevindim.

            Ben de aynı işi Zile'de yapmak istiyorum. İlgi ve alâka bekliyorum. Ebru konusunda ustalarımın “Talep senden gelirse ayağa düşersin” sözünü unutmuyorum. Ben talep ettiğim için ilgi ve alâkadar olunmuyor. Bu durumu Ebru Sanatı'nın tanınmamasına bağlıyorum.

Karanfil Ebrusu ve Hatip Ebrusu Usta Ellerde Gün Işığına Çıkıyor.

Fotoğraflar : Abbas KUL - Kasım 2008 Zile

            - Hülya Hanım verdiğiniz bilgilerden dolayı teşekkür ederim.

            - Ben teşekkür ederim ilgi ve alâkanız için.

            Kızımıza isim olmuş, şiir, şarkı ve türkümüzde kendini bulmuş bir Türk Sanatı Ebru..!

            Bu  sanatı Zile'de yaşatmaya çalışan Hülya Hanım.! Kendilerini ebrulî düşünceleri ile baş başa bırakarak ayrıldım. Yapılan çalışmaları yerinde görünce Ebru Sanatı'nın önemini anlamış oldum. Zile’mizde ebrunun yapılıyor olması beni gururlandırdı. Zile'de yaşayan, Zile'ye yolu düşenlerin çalışmaları görmelerini isterim. Gelin Orta Mahalle'deki değişim ve ebruları sizler de gezip görün…

                                                                                                                                     Abbas KUL
                                                                                                                                   17.11.2008 - Zile

Bir Ebru Ustası ve Bir Zile Sevdalısı Sanatı Yorumlarken.

Hülya ATAY Fotoğraf Arşivi - Kasım 2008 Zile

            * Bir Hikâyedir Zile'de Yaşamak - http://unyezile.net/hikaye.htm