cami

Makale : Semra - Yusuf MERAL
(Araştırmacı - Eğitimci - Tarihçi - Yazar)

Eğitimci ve Yazar Semra MERAL ile Yusuf MERAL'in Zile'yle İlgili Yayımlanan Eserleri.

ZİLE CÂMİLERİ
(ZİLE'DE Câmiler, Türbeler, Veliler ve Efsaneler - İstanbul/1991, 90 sh., sh. 21 - 36'da yayımlandı.)

                        Bu câminin bulunduğu yerde eski bir câmi mevcuttu. Bu câmi Selçuklular'dan IV.
                Kılıç Aslan'ın oğlu III. Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında Ebu Ali oğlu Mehmed Zaluli
                tarafından H. 666 (1267) tarihinde yaptırılmış, Osmanlı İmparatorluğu'nun son zamanlarına
                kadar gelmiştir.

                       Selçuk tarzında yapılmış büyük ve güzel bir câmi olup, Ulu Câmi adı altında anılmakta
                idi. H. 1000 tarihinde Zile Kaymakamı olan Nasuh Paşa zamanında esaslı bir tamir görmüş
                ve Vakıflar İdaresi'ne de Nasuh Paşa Câmîi olarak tescil edilmiştir. Bugünkü resmî
                kayıtlarda da Nasuh Paşa Câmîi adı ile anılmaktadır.

                        Fakat bu câmi, devrin Kaymakamı Süleyman Necmi Bey zamanında yıktırılmış, yine
                bu kaymakamın teşvikiyle aynı yerinde şimdiki câmi tamamen halktan gördüğü
                yardımlarla (Ne devlet ne de çevre il ve ilçelerden yardım görmüştür.) 1909 tarihinde
                yaptırılmıştır.

                        Câminin yıkılıp, yaptırılması yedi sene sürmüştür. Cümle kapısı abidevî olan şimdiki
                câminin, son cemaat mahalli üç kubbeli ve dört mermer sütunludur. Kesme taştan
                yapılmış üzeri kubbeli olup, sekizgen tamburludur. Nefis skalaktitli mermer portali ve
                ahşap oyma süslemeli, âyetli kapısı vardır.

                        Câminin Kuzey tarafındaki kapının sağ tarafında bulunan kitabe, Selçuklular
                zamanına ait olup, Arapça olarak yazılmıştır. Kitabede "Bu câmi Allah'ın yardımı ile IV.
                Kılıç Aslan oğlu Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında H. 666 tarihinde Ebu Ali oğlu
                Mehmed Zaluli tarafından yaptırılmıştır." ibaresi okunmaktadır.

                        Ali Kadı Mahallesi'nde olup, 1106 ve 1305 tarihlerini taşıyan iki kitabesi mevcuttur.
                 Orijinal bir mimarî özelliğe sahip olan câmi, Ertana Oğulları zamanında bir külliye idi.
                 Bayâzıd-ı Bestâmî torunlarından Şeyh Edhem Çelebi tarafından idare olunur talebeyi
                 doyurmak için büyük bir teşkilât da bulunurdu.

Bayâzıt-ı Bestâmî Külliyesi bugünkü üniversite düzeyinde eğitim - öğretim
hizmetlerini sürdürmüş ve pek çok değerli âlimlerin yetişmesine vesile olmuştur.

Câmide bulunan türbe, Bayâzıd-ı Bestâmî'nin yedinci batından torunudur.¹

                        Halk arasında TAHTA MİNARELİ CÂMİ, GARİPLER CÂMÎİ olarak da bilinmektedir.
                 Sakarya Caddesi'nin Behramağa Sokağı köşesinde yer almaktadır. Ahşap bir
              câmi olup, 1938 yılında yapılmıştır. Minaresi ağaçtan olup, tek şerefelidir.

Tahta Minareli Câmiin Minaresi

Fotoğraf : Necmettin ERYILMAZ

Tahta Minareli Câmi

Fotoğraf : Necmettin ERYILMAZ

TAHTALIM YIKILMADI!

Tümtümoğ'un çeneyi dönerken mâzide sessiz,
Anladım ki geçen essahtan bir ömürmüş.

Ve ağlayan, gıcırdayan tahtaların soğuk,
Tahtanbeçlerde serilip, merzuvanlarda pörsürmüş ...

Eyy! Medeniyet nörüyon gözyaşı açmazlarında?!!!
Seni affedecek miyiz sandın, yıktıklarınla burada?

Zamanı geri getirebilmekten âciz, bakarken karanlıkta ...

Uruplağa gelir mi sandın, tarihî değerin insanlıkta!

Yaşatırken hasreti, yaşamadan ezanî ömrünün ...

Kaldır yeniden, kaldır ki minareni kıyâma,
Bayahta mâkus talihin yeniden gülsün;

Mâzin Tahtalı'nın ufkuna gülümseyişlerle dönsün.
M. Ufuk MİSTEPE
Ankara - 05.09.2004 Pazar 21:45
.

1497 tarihinde Sultan II. Bayazıt Han zamanında yaptırılmıştır. Sonradan Boyacı
Hasan Ağa adına tescil edilmiştir.

                        P.T.T.nin Kuzey'inde, Sakiler Mahallesi'nde aynı adı taşıyan sokakta bulunmaktadır.
                Bitişiğindeki Hasan Ağa Mektebi ile bütünlük halindedir. (Burası bugün Kız Kuran-ı Kerîm
                Kurs Yeri olarak hizmet vermektedir.) Son Cemaat Mahalli üç kubbeli olup,
             sekizgen kasnağa oturmuş bir kubbesi vardır.

                    Kubbe üzeri kiremitle kaplı olan câminin; kubbede bulunan ağaç oymaları
             Hacı Mehmed Çavdar² tarafından işlenilmiştir. Sanat değeri yüksek olan stalaktitli
             mihrabı, câminin en önemli bir değer parçasıdır.

                    Zile'nin Doğu'sunda, ADNAN MENDERES Caddesi'nin Zile çıkışında, sağ
                 taraftadır. 1796 tarihinde Zile eşrafından ve derebeylerinden Seyid Ahmet Ağa
              tarafından inşa edilmiştir.

                        Kesme ve moloz taşla inşa edilen câminin üstü kiremit kaplı kırma çatı ile
              örtülüdür. Kuzey tarafında küçük bir avlusu, Kuzey batı köşesinde tek şerefeli
              bir minaresi mevcuttur.

                    Avlunun Kuzey ve Batı tarafları çarpık olup, girişi Kuzey duvarı ortasına
              yakın bir yerdedir. Kesme taştan örülen ve yüksek tutulan bu cephe, dikdörtgen bir
                 çerçeve içine alınmıştır. Kapı açıklığı yuvarlak kemerlidir. Avlunun Batı duvarında
              bir su tesisatı dikkati çeker. Bugün son cemaat mahalli olarak kullanılan bölüm
              sonradan ilâve edilmiştir. Altta dikdörtgen, üstte yuvarlak kemerli
              pencerelerle ışık alan câminin Güney duvarındaki taşlara işlenmiş rölyefler
              cepheye bir hareketlilik kazandırmıştır.

                    Minare, câmi bünyesiyle bütünlük sağlamıştır. Bunun avluya bakan basık
              kemerli bir girişi ve üstünde iki satırlık kitabesi vardır. Kara kaide üzerine
              yükselen silindirik gövde yukarıya doğru incelmektedir. Gövdenin yüzeyinde
              câminin Güney duvarındakine benzer rölyeflerle daha üstte minarenin yapılış
              tarihini düşündüğümüz, fakat okunamayan bir rakam yazılıdır. Şerefe sadedir.
              Petek, üstte külâh ve âlemle nihayetlenmektedir.

                        Harîme Kuzey'den yuvarlak kemerle bir kapı açıklığı ile geçilir. Yanlardan kaide ve
                başlıklı ince birer sütunçe ile desteklenen bu kemer, kırmızı, gri ve beyaz
                mermerden geçmeli olarak örülmüş, etrafı dikdörtgen bir çerçeve ile kuşatılmıştır.
            Üstte yapım tarihini ve banisini gösteren kitabesi yer almaktadır.

Elbaşoğlu Câmii İç Tezyinatı - Bir Cehâlet Örneği
Restorasyon Anında Tevafuken Bulunan ve 50 Yıl Kadar Önce Üzeri
Macunla Kapatılan Hat ve Kök Boyalı Bezemelerin Kazıma Sonrası Görünümü

Fotoğraf : Necmettin ERYILMAZ - 11.12.2007 Zile

                    Harîme girildikten sonra, tam karşıda kıble duvarına konulan yarım
             silindirik formlu mihrabda siyah ve beyaz mermerden yapılmış, kaliteli bir işçilik
                kullanılmıştır. Yanları profilli sürne ve bordürlerle çevrilerek kavsara üstüne bir
             kitabelik yerleştirilmiştir. Dikdörtgen bir çerçeve içine alman mihrabın taç
             kısmı barok tarzda işlenmiştir. Minber ağaçtan olup, sadedir.³

                        Camiinin bilhassa mahfil ve tavanında zengin bir ahşap işçiliği vardır. Kuzey'de
             daha geniş bir mekâna oturan mahfil, yanlarda Güney duvarına kadar (daha dar
             olarak) uzanarak içeriyi üç yönden kuşatmaktadır. Fakat Kuzey'de, zemine oturan
             dikdörtgen ve silindirik desteklerle taşındığı halde, yanlarda destekler zemine
             oturmayıp, sadece mahfil ile câmi tavanı arasında yükselirler. Korulardaki ahşap
                işçiliği kalitelidir.

Elbaşoğlu Câmîi İçini Çevreleyen Âyetler

Fotoğraf : Nurettin İMRE

                    Tavanda daha değişik bir düzenleme göze çarpar. Kuzey ve yanlarda
              yükselen desteklerin aralarına ve Güney duvarına atılan enli kirişlerin iç
              yüzlerine siyah üstüne beyaz ile 30 cm kadar genişliğinde nefis bir sülüs ile
                âyetler yazılmıştır. Ayrıca desteklerin köşeleri kavislendirilerek "Bursa Kemeri" haline
             getirilmiş, tavanın yanlarda kalan bölümleri çıtalarla kareli taksimatlara
             ayrılmıştır.

                    Orta bölüm ise yukarıya doğru kademeli olarak daralan enli içbükey
              pervazlarla yükseltilmiştir. Köşelere de ince tahta levhalar çakılarak, tavan
              sekizgene dönüştürülmüş, ortaya aynı formlu bir göbek monte edilmiştir. İç içe
                 sekizgen dairelerden müteşekkil barok işlemeli bu süs göbeği kırmızı, sarı ve
              yeşilin tonları ile renklendirilmiştir. Bu göbekle dıştaki pervazlar arasında kalan
              kısım "S" kıvrımlı çıtalarla geometrik tarzda kompoze edilmiştir. Tavan tümüyle
              alttan kaplanmıştır.

                    Böyle bir uygulama ile hem ahşap kirişler gözden gizlenerek estetik
              düşünülmüş, hem düz bir tavan yüzeyi elde edilerek daha rahat tezyin edinebilme
                 kolaylığı sağlanmıştır.⁴

                        Halk arasında Güdük Minare (Küçük minare) diye isimlendirilen bu câmi Fatih
              Sultan Mehmet Han zamanında, 1475 tarihinde Hacı Ali oğlu, Hacı İsmail isimli bir kişi
                 tarafından yaptırılmıştır.

                    Tuğla minareli ve iki kubbeli olup, her iki kubbesi de sekizgen tanbur
              üzerinde yükselir. Mahya kiremitle kaplıdır. 1939 depreminde şerefeden yukarısı
              yıkıldığından halk arasında Güdük Minare diye anılır.

Tuğla ve taş karışımından oluşan bu câmi, Minare-i Kebir mahallesinde olup,
Osmanlı eseridir.

                    Zile'nin en ilginç câmilerinden biri olup, aynı adla anılan sokakta
               bulunmaktadır. Melik Ahmed Gazi'nin Zile'yi fethiyle birlikte, antik döneme ait
               bir yapı derhal camiye çevrilmiştir.

                        Küçük bir câmi olup, Danişmendliler'den kalmadır.⁵ H. 1050 (M. 1641) yılında câmi
                 yeniden yapılmış olup, minaresizdir. Halk arasında bu câmiye aynı zamanda "Şeyhkolu
                Câmîi" de denilmektedir.

Alacamescid Mahallesi'nde Necmimuammer Caddesi ile Sakarya Caddesi'nin
kesişim köşesinde bulunmaktadır.

                            H. 982 (M. 1574) yılında inşa edilmiştir. Tek kubbeli olup kubbe sekizgen kasnak
                  üzerine oturtulmuştur. Kubbe üzeri tavanla örtülüdür. Minaresi tuğladan
               yapılmış, tek şerefeli olup, câminin inşasında kesme taş, tuğla ile birlikte
               kullanılmıştır.

Yığma tuğladan yapılmış olup, Alikadı Mahallesi, Hapan arkasındadır.
Tuğla minareli câmi, tek şerefeli olup, 1950 yılında yapılmıştır.

Orta Mahalle'de Çömez Sokak, Topçu Sokak ve Şehir Kahya Sokak kesişimleri
üzerinde bulunmaktadır.

Kubbesiz olup, câmi betonarme olarak 1875 yılında inşa olunmuştur. Nefis
minaresi beyaz mermerden olup, tek şerefelidir.

Şehrimiz İstasyon Mahallesi, Ofis Sokak üzerindedir. Betonarme olarak 1955
yılında yapılmıştır. Beton minaresi tek şerefelidir.

Zile'nin İstasyon Mahallesi'nde Selim Sırrı Sokak, Ekinci Sokak, Câmi Sokak
ve Güngör Sokak'ların tam ortasında yer almaktadır.

                        Câminin son cemaat mahallinde üç küçük kubbe ile, orta kısmında büyük bir
                  kubbe vardır. Câmi, betonarme olarak inşa edilmiştir. Henüz minaresi olmayan
               câmi 1974 tarihinde ibadete açılmıştır.

Şehrimiz Altınevler Mahallesi'ndedir. Çevre yolu üzerindeki büyük meydanda
yer alır. Câminin çevre düzenlemesi çok nefistir.

Altınevler Câmîi'nin Kışın Çekilmiş Fotoğrafı

Fotoğraf : Necmettin ERYILMAZ

                        Betonarme olarak inşa edilen câminin büyük bir kubbesi vardır.
                Câminin minaresi kesme taştan olup, tek şerefelidir. Câmi, 1982 - 1986 yılları
                   arasında inşa edilmiştir.

Ahşap olup, minaresi tuğladandır. 1921 yılında inşa edilmiştir. Şeyhali Mahallesi
Şair Ceyhunî Caddesi üzerinde bulunmaktadır.

Zincirli Süfla Mahallesi'nde, Şehitler Yolu Sokak ile Kavaklı Câmîi Sokakları
üzerinde yer alır.

Çay Mahallesi, Sol Yanda Cebecioğlu Sokak - İleride Kavaklı Câmîi (Y. T. 28.06.1959)

Fotoğraf : M. Ufuk MİSTEPE 18.08.2004 Çrşb. 11:23

                       Betonarme temel üzerine ahşap olarak inşa edilen câminin
                minaresi kesme tuğlalarla yapılmış olup, tek şerefelidir. Câmi 1959 yılında
                   inşa edilmiştir.

Alacamescidzir Mahallesi'nde, Kör Hüseyin Caddesi ile Kubur Musa
Sokak'ları kesişimi üzerinde bulunmaktadır.

Ahşap mimarî özelliğe sahip olan câminin minaresi tuğladandır. Yapılış tarihi
kesin olarak belli değildir.

                      Adnan Menderes Caddesi üzerinde, Şehir Hamamı ve PTT karşısında yer
                alır. Evliya Çelebi, burasının Zile'de panayır aylarında Ermeni ve Rum ticaret
                ve sanatkârları tarafından geçici olarak işyeri amacıyla kullanıldığını ve dört
                giriş kapısı olduğunu belirtir.

                     Bu durum, Osmanlı döneminin son zamanlarına kadar bu şekilde devam
                etmiştir. Daha sonra câmi haline çevrilen bedesten, 1939 depreminde büyük
                hasar görmüş ve 1950 yılına kadar kapalı kalmıştır.

                         1951 yılında yeniden esaslı bir şekilde tamir gören câmi, tekrar ibadete açılmıştır.
                  Şu anda câminin Güney'indeki ve Batı cephesindeki işyerleri yıkılarak - 1989
                  tarihinde - (câmiye bitişikti) Belediye tarafından park haline getirilmiş, yine câminin
                  Güney tarafındaki park içine Belediye tarafından güzel bir şadırvan (1990 yılında)
                  yaptırılmıştır.

                         Dört cephesi de yollarla çevrili olan câmi; taştan yapılmış olup, sonradan tadilâtla
                  üzeri sıvanmıştır. Câminin çatısı dört kubbeli olup, kubbeler altı köşeli
               kasnaklıdır. Kubbe üzerleri tavanla örtülüdür. Câminin pencereleri yarım
               daire biçimindedir. Pencerelerde renkli cam kullanılmıştır.

Kislik Mahallesi'nde, Amasya Caddesi ile Hacı Tahir Efendi Sokakları'nın
birleştiği yerde bulunmaktadır.

                      1929 yılında temeli betonarme, üstü ahşap olarak inşa edilmiş olup,
                    kubbesizdir. Minaresi beyaz parke taş ile yapılmış ve tek şerefeli olup, nefis
                    işçiliği vardır.

                     Minareyi Sağır Mahallesi Trabu Sokağı'nın üst kısmında, Vatan Caddesi'nin
                birleştiği yerde bulunmaktadır. Betonarme bir câmi olup, 1987 yılında inşa
                   edilmiştir. Henüz minaresi bulunmamaktadır.

Uzun Çarşı ile Recep Bey Sokağı'nın kesiştiği köşede yer alır. Ahşap bir yapıya
sahip olup, tuğla minarelidir. 1920 yılında inşa olunmuştur.

                     Yeni yapılan modern câmilerimizden birisidir. Devlet   Hastanesi'nin
             Artova Caddesi'ne bakan yolun alt kenarındadır. 1983 - 1988 yılları arasında
               betonarme olarak yapılmıştır. Büyük bir kubbesi ve son cemaat mahallinde
                  iki küçük kubbesi vardır. Minaresi kesme taştandır.

                     Şeyhoğlu Mahallesi'ndedir. Yörükler Caddesi ile Kocaağa Sokağı'nın birleşim
                  yerindedir. Ahşap bir mimarî özelliğe sahip olup, 1938 yılında inşa edilmiştir.
                  Küçük tuğla minarelidir.

                      1920 yılında, ahşap bir mimarî üslûpla yapılmış olup, tuğla minarelidir.
               Şehrimiz Şeyhali Mahallesi Şair Ceyhunî Caddesi ile Çukurpınar'ın kesiştiği
                  yerde bulunmaktadır.

Zincirlikuyu Mahallesi'nde Yörükler Caddesi ile Sakarya Caddesi'nin köşesinde
yer alır.

Tuğla minareli olan câmi çift şerefelidir. 1963 yılında inşa edilmiştir.

                         Yeni Sanayi Sitesi'nde olup, sanayinin tek câmisidir. Lokanta, bakkaliye, PTT,
               Çıraklık Eğitimi Merkezi'nin bulunduğu binalar topluluğu ile keresteciler ve oto
                  yedek parçacılar bloklarının ortasındadır. Betonarme bina olup, tek kubbelidir.
               Kubbe üzeri kurşunla kaplıdır. Minaresi kesme taştan ve tek şerefelidir.

1960 yılında taş temel üzerine karkas tuğla ile yapılmıştır. Minaresi
tuğladandır. Alikadı Mahallesi Enbiya Sokak'tadır.

                     Bu câminin yerinde 1605 yılında yapıldığı bilinen, kapıları ağaç oymalı
               küçük bir mescid vardı. Mescid, arasta esnafının Belediye'ye yoğun baskısı ve
               aşırı talepleri karşısında zamanın Belediye Başkanı (Ahmet Vanlı) tarafından
               genişletme projesi içerisine alınmıştır. Mescidin Doğu tarafındaki
               dükkanların satın alınıp, mescidin de yıkılmasıyla şimdiki câmi 1951 yılında
                  ibadete açılmıştır. Tuğla minareli, tek şerefeli, taş temel üzerine ahşap olarak
               inşa edilen câmi, şehrimizin manifaturacılar arastasında bulunmaktadır.

1974 yılında betonarme olarak, modern tarzda inşa edilmiştir. Büyük
kubbesinin üzeri kurşunla kaplıdır.

Minaresi tek şerefeli olup, zarif, ince ve kesme taştandır. Güvenevler
Mahallesi, Fevzi Çakmak Caddesi üzerinde bulunmaktadır.

Betonarme bir câmidir. 1984 yılında tamamlanan câminin henüz minaresi yoktur.

                     Halk arasında Çukur Câmi olarak da bilinen bu câmi, 1795 yılında yapılmış,
               ahşap bir mimarî özellikte ve tahta minareli idi. Adnan Menderes Caddesi yol
               genişletme projesi içerisinde yer aldığından yıkılarak, daha geriye 1981 yılında
               betonarme olarak inşa edilmiştir.

Modern küçük bir minaresi vardır. Şehrimiz Molla Yahya Mahallesi, Adnan
Menderes Caddesi üzerinde yer alır.

Orta Mahalle'de Amasya Caddesi'ne paralel olarak uzanan Kabutlu ve Göbek
Sokak'larının kesişimleri üzerinde bulunmaktadır.

Hazinedar Câmîi Minaresi (Y. T. 1959)
Orta Mah. Amasya Cad. Özden Sokağı

Fotoğraf : M. Ufuk MİSTEPE 20.08.2004 Cuma

1959 yılında yapılan câmi, ahşap bir yapıya sahip olup, minaresi burmalıdır.

                     Yazıcı Mahallesi'nde Şair Remzi Sokak'la, Çelebi Sokak kesişimindedir.
               Halk arasında Müftü Câmîi olarak da anılan câmi, betonarme olarak inşa edilmiştir.
                  1910 yılında inşa olunan câminin minaresi tuğladandır.

                         Güzel bir minareye sahip olan Hacı Hasan Ağa Câmîi, 1866 yılında yapılmıştır.
                  Ancak, daha sonra câmi yıkılarak, yerine bugünkü câmi betonarme olarak
               inşa edilmiştir.

Şehrimizin Alacamescid Bala Mahallesi'nde Huzur Sokak ile Davunlu
Dede Sokak'larının kesişim köşesinde bulunmaktadır.

Derebaşınlı Câmîi ve Minaresi (Y. T. 1977)
Kislik Mah. Ekin Sok. No. 4 Mehmet SARISOY'un Evi

Fotoğraf : M. Ufuk MİSTEPE 20.08.2004 Cuma

1977 yılında betonarme olarak inşa edilen câminin minaresi parke taştan
yapılmış olup, tek şerefelidir.

                    Turhal Caddesi üzerinde Aile Kabristanlığı'nın karşısında yer alır.
               Betonarme olarak inşa edilmiştir. Câminin son cemaat mahallinde 3 küçük
               kubbe, orta kısmında ise büyük bir kubbe vardır. Câmi pencereleri yarım
               silindirik şeklindedir. 1987 yılında tamamlanan câminin henüz minaresi yoktur.

                        Ahşap bir mimarî özelliğe sahip olup, 1924 yılında yapılmıştır. Tuğla minarelidir.
                  Tutlupınar Mahallesi'nde Cumhuriyet Caddesi'ne paralel olarak uzanan
               Harneti ve Şişman Sokak'ların ortasında yer alır. Bu câminn önümüzdeki
               günlerde yıkılarak, çevresindeki evlerin de alınmasıyla genişletilip büyük bir
                  câmi haline getirilecektir. (Şu an bir ev satın alınmıştır.) Câminin alt kısmının
                  Cumhuriyet Caddesi, Şişman Sokak ve Hameti Sokak'larına bakan tarafları işyeri
                  haline getirilecektir. Buna ilişkin bütün evraklar ve maddî imkânlar sağlanmış
               bulunmaktadır.

Taş temel üzerine karkas olarak 1957 yılında inşa edilmiştir. Nakkaş
Mahallesi'nde Küçük Hamam Sokağı başlangıcı yanındadır.

Binbaşıoğlu Çeşmesi - 1931
Nakkaş Mah. Binbaşıoğlu Sok. Fatih ÖZTOPRAK

Fotoğraf : M. Ufuk MİSTEPE 19.08.2004 Prş.

Cedid Câmîi (Y. T. 1922) Sulu Sokak

Fotoğraf : M. Ufuk MİSTEPE 17.08.2004 Salı

Minareyi Kebir Mahallesi, Çıkrıkçı Sokağı üzerinde bulunmaktadır. 1960 yılında
betonarme olarak inşa edilen câminin minaresi tuğladan yapılmıştır.

                     1945 yılında ahşap olarak yapılmıştır. Tuğla minarelidir. Şehrimizin
               Zincirli Süfla Mahallesi'nde, Kepir Câmîi Sokak ile Kavaklı Câmîi Sokak'larının
                  kesişim köşesinde bulunmaktadır.

                    Şehrimiz Şeyhali Mahallesi, Zümrüt Evler ile Fatih Evler arasında kalan
               bölümde yer alır. Câmi 850 m² arsa üzerine kurulmuş olup, 352 m² kullanım
                  alanlıdır. Kubbe yüksekliği yerden 25 m yüksekliktedir. Şehrimizdeki Ulu Câmi'den
               sonra en büyük câmidir.

                       500 cemaat rahatlıkla namaz kılabilmektedir. 1987 tarihinden beri yapımına
               başlanan câminin, henüz minaresi tamamlanmayıp, betonarme kubbe üzeri
               yeni kurşunlanmıştır. Betonarme olarak inşa edilen câminin mimarı hemşehrimiz
                 Mimar Ömer ERYILMAZ olup, câmi, özellikle kubbesi abidevî bir özellik taşımaktadır.
                 Câminin mütevelli heyeti Abdullah ZORAY ve Hüseyin DİNÇER'dir. Câminin alt
              kısmında bir adet Kur'an Kursu, bir adet İmamevi ile Gasilhanesi mevcuttur.

          HABEŞ CAMİİ
          DÖKER CAMİÎ
          MUMCU ÖMER CAMİİ
          CEVHER-I AĞA CAMI
          KAHYA CAMİÎ
        DEBBAHHANE CAMİÎ
          HACI BAYAZID CAMİÎ

YENİ MAHALLE CAMİÎ
PALANGA CAMİİ
RIZA BEY CAMİÎ
KEPİR CAMİİ
ALI KADI CAMİÎ
DUA CAMİÎ
HIZIR CAMİÎ

Yunus Emre Mah. Yunus Emre Câmîi ve Kardelen Sitesi

Fotoğraf : M. Ufuk MİSTEPE 17.08.2004 Salı 18:21

                     Halk arasında Ulu Câmi, Câmî-i Kebîr olarak da bilinen Nasuh Paşa
               Câmîi'nin Kuzey tarafındaki taç kapısının ağaçtan yapılmış kanatlarında
               güzel bir küfi hatla bir hadis işlenmiştir :

                         Hadisin Türkçe manâsı ise : hz. peygamber buyuruyor Kİ; BİR BELDENİN
                  HALK KATINDA EN SEVİMLİ KÖŞESİ MESCİTLERİ, EN SEVİMSİZ KÖŞESİ DE
               ÇARŞI VE PAZARLARIDIR." (Hadiste söz konusu edilen "- Çarşı, pazar -" (ESVAK)
                  tâbiri ile kasdedilen hususun, buraların bir ticaret yeri ve rızık kapısı olmaları
                  bakımından değil; yalanın söylendiği, kaba ve kırıcı sözlerin sarfedildiği, uygunsuz
               davranışların sergilendiği, kalabalıklar yığını mekân oluşları sebebiyledir.
               Esasen bu tâbiri, günümüzün anlayışı ile "sokaklar" diye tercüme etmek ve
               böyle değerlendirmek daha yerinde olacaktır.⁶

                     Câminin giriş kapısının kirişi üstüne yerleştirilmiş büyük mermer kitabe
               tek satır halinde, kabartma sülüs ile; "VAKİT ÇIKMADAN ÖNCE NAMAZ KILMAKTA,
                  ÖLÜM GELMEDEN ÖNCE TEVBE ETMEKTE ACELE EDİNİZ" hadisi yazılı bulunmaktadır.

Bedesten Câmîi Giriş Kapısı Üzerindeki Hadis.

Fotoğraf : Aybala MERAL

                     Nefis oyma ahşap tavan süslemesi bulunan Hazinedar Câmîi'nin 1959
               senesinde inşa edilen minaresinin kaidesine, mermer kabartma bir hadis
               kitabesi yerleştirilmiştir. Tâlik hatla yazılmış hadis metni, yeni harflerle manâsı;
               mimarının ismi İle inşa tarihi bulunan bu kitabe yedi satırdır. Manâsı : "Her kim
                  namaz için mescide gidip, geldikçe Allah ona Cennet'te konağını hazırlar."
                  Mimarı Kahrimanın Mehmet Usta. 11.11.1959

Hazinedar Câmîi'nin Minare Kaidesi Üzerinde Bulunan Hadisi.

Fotoğraf : Aybala MERAL

                   Câminin türbe kısmında, sandukaların karşısına gelen duvarda, çatıya
                yakın yerde koyu yeşil zemin üzerine altın yaldızla ve nefis Celî sülüs hatla,
                "ACCİLCI" hadisi yazılmıştır ki, manâsı : "VAKİT ÇIKMADAN ÖNCE NAMAZ
                   KILMAKTA, ÖLÜM GELMEDEN ÖNCE TEVBE ETMEKTE ACELE EDİNİZ."⁷

                    1. Yavi, Arsel - Tokat, sh. 169.
                    2. Hacı Mehmet Çavdar - Dedem olup, ayrıca Zile'nin 5 ayrı köyünde câmi inşa
                        ettirmiştir.
                    3. Erdemir, Yaşar - Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat, sh. 302 - 304.
                    4. A.g.e. - sh. 304.
                    5. Yavi, Arsel - Tokat, sh. 169.
                    6. Dr. Ali YARDIMCI - Dokuz Eylül Üniversitesi İlâhiyat Fak. Öğr. Gör. / Türk Tarihinde
                        ve Kültüründe Tokat, s. 472 - 474.
                    7. Osman KARADAVUT - Emekli eski Zile Müftü Vaizi, Sosyal Dayanışma ve
                        Yardımlaşma Vakfı Sekreteri.