cagilti

ANA SAYFA
(Bu sayfa en son 02 Mart 2006 tarihinde güncellenmiştir.)

ZİLE
KÜLTÜR DERNEĞİ
VE ÇAĞILTI DERGİSİ

Makale : Nurhan Buhan GİRGEÇ
(Mustafa Kemal Sağlık Meslek Lisesi)
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni

Zile'yi düşünenler için Zile Kütüpanesine...

Cilt : 1, Sayı : 1, Nisan 1961, 125 Krş

Değerli Okuyucu,
Çağıltı sayfalarını karıştırdıkça
neden birçok "müstear isim" kullandığımı;
tek başına bir derginin sayfalarını doldurmak zorunda
kaldığın zaman anlayacaksın.
Saygılarımla.
Fikret TARHAN

M. Ufuk MİSTEPE ve Nurhan Buhan GİRGEÇ

Fotoğraf : Fatma Topal / TMO Gen. Müd. Şubat 2006

(Bu makaleyi hazırlarken derin bilgi birikimi ve hâtıralarıyla
beni destekleyen Mehmet Âli Erdin Beyefendi'ye, ayrıca Mehmet Sezen
ve Hüseyin Hoşçan Beyefendiler'e teşekkürü bir borç bilirim.)

Çağıltı Aylık Kültür ve Sanat Dergisi

(Cilt 1, Sayı 3 - 4, Haziran - Temmuz 1961, 125 Krş) ve (Sayı : 11, Nisan 1962)

1912 yılında kurulan Türk Ocakları’nın 1931 yılında feshinin ardından, 19 Şubat 1932 tarihinde Halkevleri kurulmuştur. Halkevleri Cumhuriyet’in ilânıyla başlayan yenilik hareketlerinin halka yayılması görüşünden yola çıkarak Türkiye’nin her ilinde, ilçelerinde hattâ köylerinde teşkilâtlanmıştır.

Halkevleri, Atatürk ilkeleri ışığında halkın sosyal ve kültürel açıdan aydınlatılmasını amaçlamıştır. Tüzüğünde belirttiği gibi, Türk yurdunun ve tarihinin derinliğindeki uygarlığı gün ışığına çıkarmak, bu yolda tarihsel ve çağdaş san’at ve kültür değerlerini işleyerek ulusça ortak bir kültür ve san’at yaratmak, bunları halktan alıp halka vermek Halkevleri’nin ana görevidir. Bu görevi yerine getirmek için Halkevleri’nde çeşitli çalışma kolları kurulmuştur.

Anıl Çeçen, Halkevleri adlı çalışmasında Halkevleri’nin kuruluşundan kapanışına kadar geçen süreci değerlendirirken, halkevlerinde kurulan bu kolların çeşitli şehirlerdeki faaliyetleri hakkında geniş bilgi vermiştir. Kitaptan özetle bu kollar, kültür ve sanat etkinlikleri çerçevesinde konferans, seminer ve konserler sunmuş; bando ve orkestralar kurmuş; anma ve kutlama programları, şenlik, panayır, festival gibi geniş çaplı düzenlemeler ile folklor ve kent tarihi araştırmaları, müze kurma çalışmaları yapmış; tiyatro, müzik ve beden eğitiminin yanı sıra halk dershaneleri açarak çeşitli alanlarda kurslar vermiş böylece halkın eğitimine katkı sağlamış; sosyal yardımlaşma faaliyetlerinde bulunmuştur. Halkevleri, Demokrat Parti’nin iktidara gelmesinden sonra, son yıllarda siyasetle ilgilendikleri gerekçesiyle 1951 yılında kapatılmıştır.

27 Mayıs İhtilâli’nin ardından, Atatürkçüler ve eski Halkevciler’in teşebbüsüyle 1960 tarihinde “ Türk Kültür Derneği” kurulmuştur. Türk Kültür Derneği tüzüğü, Halkevi birikimi ile hazırlanmıştır (Çeçen 229). Türk Kültür Derneği, merkez ve şubeleriyle birlikte Halkevleri’nin oluşturduğu boşluğu doldurmaya çalışmıştır. Ayrıca bu süreçte Anadolu’ da Türk Kültür Derneği şubelerinin dışında, kültür-sanat - turizm gibi adlarla bazı taşra dernekleri kurulmuştur.

Hazırlanan tüzükle çalışmalarını sürdüren Zile Kültür Derneği’nin kuruluşunu ve kol faaliyetlerini inceleyip, Halkevi faaliyetleriyle karşılaştırırsak bu taşra derneğinin Halkevleri’nin kapanışının oluşturduğu boşluğu doldurup doldurmadığına karar verebiliriz.

Zile Kültür Derneği ve yayın organı Çağıltı’nın en önemli çalışma konuları cehaletle savaş, halkın bilgi ve görgüsünü artırmak, sanat zevki oluşturmak, Zile’nin tarih, kültür ve folklorunu tanıtmak, özellikle gençlerin sağlam bir beden ruh ve kafa yapısıyla yetişmelerini sağlamak olmuştur.

Zile Kültür Derneği, Zile’de resim ve sanat tarihi öğretmeni Fikret Tarhan’ın önderliğinde 1960 yılında kurulmuştur. Bu dernekte yetişen ve faaliyetlerin bizzat içinde olan Mehmet Âli Erdin’den öğrendiğimize göre Fikret Tarhan, bu derneğin tüzüğü hazırlanırken Halkevi tüzüğü ve Türk Kültür Derneği tüzüğünden yararlandıklarını belirtmiştir. 07.01.1960 tarihli Demokrat Şafak Gazetesi’nde yayımlanan Ana Tüzüğe göre kuruluş gayeleri; ilçe gençlerinin ahlâkî, fikrî, bedenî gelişmelerini ve bu yolda gerekli vasıtaları temin etmek, ilçe gençlerinin bediî zevklerini geliştirmek, folklor araştırmaları yapmak, ilçe merkez ve köylerinde okul, kütüphane, pansiyon yaptırmaktır. Bu gayeleri gerçekleştirmek için kültür - edebiyat kolu, tiyatro kolu, müzik kolu, resim heykel kolu, sosyal yardım kolu adı altında beş faaliyet kolu kurulmuştur.

Derneğin kurucuları, resim öğretmeni Fikret Tarhan, öğretmen Kemal Tarhan, elektrik şebeke şefi Mehmet Sezen, ziraatçı Remzi Sezgi, çiftçi Fuat Sezgi, eczacı Suphiye Gerçek, öğretmen Mustafa Kundak, öğretmen Muhittin Kılıç, operatör Dr. Süleyman Kihtir, öğretmen İlyas Tekkekoğlu, öğretmen Mahmut Sayınalp, tüccar Tekin Serezli’dir.

Derneğin kuruluşu ilçede heyecan yaratmış, yerel gazetelerde Burhan Cahit Büyükispir tarafından “Bir Işıktır Zile Kültür Derneği”’ ve Remzi Sezgi tarafından “Zile Kültür Derneği Neler Yapabilir” başlığı altında tanıtıcı, beklentileri dile getiren, hedef belirten makaleler yayımlanmıştır.

15 Ocak 1961 tarihinde yapılan yıllık Genel Kurul toplantısında idare heyetine avukat Osman Uğurel, avukat Osman Çetin, Mehmet Sezen, Kemal Tarhan, Ahmet Teke, Hüseyin Özver, Bahri Ayter seçilmiştir. Denetleme Kurulu’na Zile Ortaokulu Müdürü Cemal Özdemir, Mustafa Şengiz ve Muhittin Kılıç getirilmiştir.

Osman ÇETİN ve Mustafa KÖKNEL 1968 Kiraz Bayramı'nda

Kameraman : Mehmet SEZEN - Zile Turizm ve Tanıtma Derneği

20 Ocak 1963 tarihinde yapılan yıllık genel kurul toplantısında Yönetim Kurulu’nda ve tüzükte değişiklikler yapılmıştır.Yeni Yönetim Kurulu’na Fikret Tarhan, Mehmet Sezen, Kemal Tarhan, Mustafa Kundak, Ahmet Özceylan, Hasan Demirtola ve Fuat Sezgi seçilmiştir. 23 Şubat 1964 tarihinde Belediye Başkanı Av. Osman Çetin başkanlığında yapılan yıllık Genel Kurul toplantısında ise idare heyetine Osman Uğurel, Cevat Çetinkaya, Kemal Köknel, Sezai Ercanlı, Fuat Başdoğan, Mustafa Seslioğlu ve Mehmet Sezen seçilmiştir.

29. 01.1963 yılında Zile Postası gazetesinde yayımlanan ikinci Ana Tüzük’te gayeler arasına yeni kurslar açmak maddesi ile faaliyet kolları arasına basın ve yayın kolu, kitaplık kolu, gezi ve spor kolu, arkeolojik araştırmalar kolu eklenmiştir.

Kültür ve sanat faaliyetleriyle halkın özellikle gençlerin, bilgi, zevk ve yeteneklerini geliştirmek hedeflenmiştir. Müzik Kolu, Ali Koççoban yönetiminde Klâsik Türk Musikîsi, Kemal Özkan ve Haluk Öztürk yönetiminde Türk Halk Müziği çalışmaları yapmıştır. Bateride Fikret Tarhan, akordiyonda Mehmet Sezen, marakasta Bahri Ayter’den oluşan caz orkestrası kurulmuş, İsmail Oğuz, M. Âli Erdin, Ferit Oktar, Ali Balamunyan, Osman Karaca, İsmail Küçükekmekçi, Cihat Gürel’in katkılarıyla oluşan caz ve dans grubu Zile ve çevresinde (Turhal, Tokat, Amasya) konser, balo ve gösteriler düzenlemiştir. O dönem açılan Aykut Sineması ve daha sonra açılan Ulaş Sineması’nın salonları derneğin faaliyetlerinde kullanılmıştır. Emekli bando başçavuşu Sabri Sesveren yönetiminde Zile Belediyesi Bandosu'nun yetiştirilmesi sağlanmıştır. Açılan kurslarla her türlü saz eğitimi verilmiştir.

Darbuka Ahmet ALBAYRAK, Klârnet Dursun KARAKAŞ, Kanun
Behzat ÇİĞİLTEPE, Cümbüş Mimar Tekin KİREÇÇİ ve Org İsmail YENİER

Tokat Etkinlikleri/Ankara - Zafer Çarşısı 26.02.2005
Fotoğraf : M. Ufuk MİSTEPE

Bu müzik faaliyetleriyle Zile Kültür Derneği’nden Sezai Ercanlı, Adnan Ünlütürk, Ali Altan Ünlütürk, Ferit Oktar, Behzat Çiğiltepe, Gündüz Böke, Şeref Atagenç, Tuğrul Mumcu, Cihat Güral, Muammer Eken, Ahmet Kağızman, Hüseyin Özçoban, Hakkı Öztürk, Fuat Başdoğan, Muammer Şençalar, Yılmaz Yilerek, Hacı Mehmet Demirtola, Mehmet Kocaman gibi (İçlerinde bazıları Türkiye çapında ünlenmiştir.) bestekârlar, sazendeler ve ses sanatçıları yetişmiştir.

Fikret Tarhan, Ahmet Kemal Tarhan, Gündüz Böke, Şükrü Gökçek, Mustafa Kundak önderliğinde kurulan tiyatro kolu, tiyatronun eğitici ve kitleleri yönlendirici gücünün bilinciyle, İnsan Sarrafı, Kürsüden Uzakta, İsmail Hakkı Baltacıoğlu’nun eseri olan Kafa Tamircisi, Ayıkla Pirincin Taşını, Ali Yerine Veli adlı tiyatro oyunlarını sahnelemiştir.

Fikret TARHAN Düvende

Sabri Uğur Mumcu, Hasan Demirtola, Mustafa Kundak, udî Kazım Kocaman’ın katkılarıyla gezi kolu, çevre illerdeki tarihî ve turistik yerlere geziler düzenlemiştir.

Fikret Tarhan, Kemal Türker, Kemalettin Aydın, Kemalettin Şendoğdu’nun katkılarıyla fotoğrafçılık kolu faaliyetlerini yürütmüştür.

Tokat, Sivas ve Amasya Türk Kültür Derneği şubeleri ile temasa geçilerek bu derneklerin korolarının ve halk oyunları ekiplerinin Zile’de gösteri yapması sağlanmıştır. Zile Kültür Derneği de çevre yerleşim merkezlerinde konserler vermiştir. Dernek ayrıca Zile’deki her okula, kurum ve kuruluşa özel günlerinde, kültürel- sosyal etkinliklerinde destek olmuştur.

Dernek faaliyetleri arasında sosyal amaçlı sanat geceleri, yılbaşı baloları gibi etkinlikler de vardır.Halka daha profesyonel bir şeyler sunabilmek ve derneğe gelir temin etmek amacıyla devrin meşhur sanatçıları Nesrin Sipahi ve Nezahat Bayram’ın davet edildiği konserler düzenlenmiştir.

Zile’ de devam eden geleneksel at koşularını bir dönem Zile Kültür Derneği organize ederek, ata yadigârı bu sporu yaşatmaya çalışmışlardır.

Zile Panayırı'nda At Yarışları - 1968

Kameraman : Mehmet SEZEN - Zile Turizm ve Tanıtma Derneği

Dernek bünyesinde, yaz aylarında tatile gelen yüksek okul ve üniversite öğrencilerini öğretmen olarak görevlendirerek, başarısız ilk ve orta öğretim öğrencilerine kurslar açıp sınavlara hazırlanmaları sağlanmıştır.Yetişkinler için de yabancı dil kursları açılmıştır.Bir dönem, ustası ve malzemesi getirilerek, özel çubuklardan örülen bahçe için koltuk, masa, sehpa imâl edilen bir kurs açılmıştır.

Çağıltı Aylık Kültür ve Sanat Dergisi

(Sayı : 10, Mart 1962) ve (Dönem : 2, Sayı : 7, Kasım 1973)

Dernekte bir kütüphane kurulmuştur. Kütüphanenin zenginleşmesi için muhtelif yerlerden klâsik eserler ve dergiler temin edilmiştir.

Zile Kültür Derneği, Mehmet Akif, Ziya Gökalp, Namık Kemal gibi Türk büyükleri, şâir ve yazarlar için anma toplantıları, hava ve kara şehitlerimize vefa toplantıları düzenlemiştir. Halkın, özellikle öğrencilerin bu toplantılara katılımı sağlanmıştır.

Dernekte konferans ve seminer faaliyetleri de yapılmıştır. 12. 06. 1962 tarihinde Dr. Cevat Aykan tarafından ‘’Münevverin Tarifi’’ konulu bir konferans verilmiştir. Fikret Tarhan’ın öncü çabalarıyla halk bilimi, Zile coğrafyası, edebiyat tarihi içerikli konferanslar Ankara’dan davet edilen bilim adamlarınca sürdürülmüştür. 27.06. 1961 tarihinde, daha önce Zile Halkevi Başkanlığı da yapan, Zile üzerine araştırmaları olan, Türk Dil Kurumu üyesi, halk bilimi öğretim üyesi Hüseyin Cahit Öztelli, “Türk Dili ve Gelişmesi, Zile’nin Tarihî ve Folklorik Önemi” konularında bir konferans vermiştir.

Konuşmasında Türk Dili’nin zengin ve güzel bir dil olduğunu örneklerle açıklamıştır. Zile’nin tarihî zenginliklerini anlatarak tarihî eserlerin toplanıp, muhafaza edilmesi için bir müze kurulması gerektiğini, bunun için de Zile Kültür Derneği’nin öncü olmasının lâzım geldiğini belirtmiştir. Daha sonra konuşmasına Zile’deki halk âdetlerinden ve folklorundan bahsederek devam etmiştir. Ayrıca Türk Dili Tarama Dergisi’ndeki pek çok kelimenin menşeinin Zile olduğunu belirtmiştir. (Çağıltı C.1, sayı 5)

Çağıltı Aylık Kültür ve Sanat Dergisi

(Sayı : 12, Mayıs 1962) ve (Dönem : 2, Sayı : 1, 250 Krş, Mayıs 1973)

Coğrafya alanında Prof. Dr. Cevat Rüştü Gürsoy da dernekte konferans vermiştir. Bu konferanslarda Zile’de bir MÜZE kurulması ve tarihî kazıların başlatılması gündeme geldiği için, ilgili bakanlık seviyesinde çalışmalar sürdürülmüş, 1970’li yıllarda Prof. Dr. Tahsin Özgüç başkanlığında, Doç. Dr. Hayat Erkanal ve Doç. Dr. Kutlu Emre’nin oluşturduğu ekip tarafından Zile’nin Maşat (Yalınyazı) Köyü’nde antik çağdan kalma kentin ortaya çıkarılması için kazı çalışmaları başlatılmıştır. Zile Kültür Derneği kurucuları tarafından bir de Zile Turizm Derneği kurulmuş, Zile’de bir müze kurulması için çok çaba sarfedilmiş ancak Tokat’ ta bir müze bulunduğu gerekçesiyle ve müze kurmanın masraflı bir iş olması sebebiyle başarılı olamamışlardır. Zile gelenekleri arasında bulunan Kiraz Seyri’nin büyük organizasyonlu bir Kiraz Bayramı’na dönüştürülmesini sağlamışlardır.

29 Ocak 1961 tarihinde yapılan Zile Kültür Derneği tanışma çayında dernek başkanı Osman Çetin “Zile’nin kültürel gelişimini tüzük çerçevesi dahilinde tahakkuk ettirebilmek için Zileli aydın zevatın yardımlarına mutlaka ihtiyaçları olduğunu ve çalışmaları arasında bir dergi çıkarmak konusunun bulunduğunu” belirtmiştir.

Zile Kültür Derneği 01 Nisan 1961’den itibaren Çağıltı adıyla aylık kültür ve sanat dergisini yayımlamaya başlamıştır. Birinci sayıdan onuncu sayıya kadar sahibi Zile Kültür Derneği adına Osman Uğurel’dir. Mart 1962’de çıkarılan onuncu sayıdan itibaren Aralık 1962 tarihinde çıkarılan on beşinci sayıya kadar sahibi Fikret Tarhan olmuştur. Bu sayıdan sonra maddîi imkânsızlıklar sebebiyle dergi faaliyeti durmuştur. 1965 yılında Fikret Tarhan teksir makinesiyle hazırladığı bir sayıyla ikinci cilde başlamış fakat devam ettirememiştir.

Çağıltı’nın Nisan 1961’de çıkan birinci sayısında dergi adına yazılan “Başlarken” yazısında “Medenî bir millet olabilmek için, bir yandan devrimlerin benimsenmesi, diğer yandan da cemiyetlerin san’at ve kültürle mücehhez olması gerekmektedir. Bizler, herkesin san’at ve kültürden yana nasibini aldığı cemiyetlerde, umumî hayatın bugünkünden bambaşka ve pek güzel bir manzara kazanacağını, zira, ince zevk ve meleke sahibi insanlar dünyasında, hayattaki ve ahlâktaki çirkinlikler ve çarpıklıkların azalacağına inanmaktayız. Yetişen her neslin yetişmekte olan nesillere karşı ağır vazifeler ve mes’uliyetler altında olduğuna inanarak, daha iyi vatandaşlar görebilmek için geçliğin bugünü ve yarını üzerine eğilmek istiyoruz” diyerek derginin çıkarılış gayesi açıklanmıştır. Görüyoruz ki Çağıltı Dergisi, Zile Kültür Derneği’nin sesini duyurabileceği bir yayın organı olmak için yola çıkmıştır. Dergide edebiyat, dil, tarih, Atatürk Devrimleri, eğitim, ahlâk, hukuk, spor, sinema gibi konularda ve Zile’nin her türlü problemleri hakkında yazılar neşredilmiştir.

Dergide İlhan Geçer, Rahmi Dönmez, M. Sami Arı, Osman Cevat Hızal, Salih Akay, Coşkun Ertepınar, Fikret Tarhan, Behçet Kemal Çağlar, Lütfi Rahmi Kayran, Abdurrahim Karakoç, Mehmet Sönmez, Hakkı Vuraloğlu, Ahmet Hamdi Tanpınar, Hulusi Serezli, Sabahattin Türkeş, Burhan Karaçorlu, Kozlucalı Âşık Kayran gibi tanınmış ve amatör şairlerin şiirleri; Mustafa Necati Sepetçioğlu, Fikret Tarhan, Aysel Alpsal, Mustafa Tecirli’nin hikâyeleri; Cahit Büyükispir, Fikret Tarhan, İlhan Geçer, S. Zakir Doğan, Hakkı Dinç, Dr. Haydar Çağlar, Hakkı Vural Uşaklıgil, Suphiye Gerçek, Bekir Telkenar’ın denemeleri yayımlanmıştır.

Kent tarihine önem verilmiş, Zile Müftüsü Âlim Arif Kılıç’ın Zile Tarihi araştırmaları birinci cildin her sayısında tefrika edilmiştir. Bu yazılar, 4000 yıllık bir geçmişe sahip Zile’nin tarihine önemli bir ışık tutmuştur.

Kemal Başara, “Sanat Müziğinde Folklorun Önemi ve Mutlu Günlere Özlem” adlı yazılarıyla müzik hakkındaki görüşlerini ortaya koymuştur. Başara hem batı müziğinin hem de şark müziğinin bize ait duyuşları içermediğinden yakınıyor. Türk müziğinin dünyaca tanınmamasına üzülüyor. “Bizim olan türkülerimizi çok sesli bir duruma getirerek, batı tekniğine uygun yapıtlar meydana koyabilirsek, biz de kendimizi acuna duyurabilir, dinletebiliriz. Bu şekilde ulusumuzun müziği de ortaya çıkar. Uluslararası alanda yeri olur, değeri olur.” (Çağıltı C.1, s.2. 13) diyerek halk türkülerinin ve temlerinin çağdaş batı müziği anlayışıyla işlenmesi gerektiği görüşünü savunuyor.

Zile’nin folkloru konusunda yapılan derleme çalışmalarını da dergi sayfalarında görmekteyiz. Zileli Şâirler başlığı altında Zile’de yetişmiş halk şairleri tanıtılmış, bu şâirlerin şiirlerinden birkaç örnek sunulmuştur. Yahya Yahyaoğlu’nun derlemesiyle,Talibî, Seyyid Derviş, Ali, Ceyhûnî; Avni Zileligil’in derlemesiyle Fedayî, İsmail; Lütfi Rahmi Kayran’ın derlemesiyle Remzi (Şeyhzade), dergi adıyla Ârifî hakkında bilgi verilmiştir. Arif Kılıç, Zile’de yetişen şahsiyetlerden Zileliler’in ziyaretgâhları arasında yer alan, medrese âlimi Muharrem Efendi’yi tanıtan bir yazı yayımlamıştır. Ayrıca dergi adına Çeltek Köyü ve köydeki Çeltek Baba (Şeyh Mahmut Emircidoğan) ziyaretgâhı hakkında bir araştırma yazısı yer almaktadır. “Zilece’den Türkçe'ye” adıyla Zile’de kullanılan kelimelerden bir bölümü derlenip yayımlanmıştır. Bu kelimelerden bazıları şunlardır : şip - çabuk, sitil - küçük bakır kova, helki - kova, tahtenbeç - ağaç karyola, işgefe - yufka, dastar - sofra bezi, hayat - avlu, gatık - yağsız ayran, pürçekli - havuç, köme - cevizli sucuk, şikirsiz - yakışıksız, ersün - hamur keseceği, culuk – hindi vd.

Muharrem Dede ve Babasının Kabirleri

Fotoğraf : M. Ufuk MİSTEPE 12.01.2006 Perşembe 13:03

Dernek üyelerinin büyük bir çoğunluğunun öğretmen olması hasebiyle, Zile’deki eğitim problemleri üzerine pek çok yazı yayımlanmıştır. Öğretmenin nasıl olması gerektiği ve öğretmenlerin sıkıntıları anlatılmıştır. İlkokullar tek tek gezilmiş, röportajlar yapılmış ve bu okulların fizikî ve eğitimle ilgili sorunları her sayıda dile getirilmiştir. İnşaatı çok yavaş devam eden Zile Lisesi’nin bir an evvel açılması için Fikret Tarhan ve Hüseyin Özver dergi sayfalarından pek çok kez yetkililere seslenmişlerdir. Ahmet Özceylan, Toplum Kalkınması ve Halk Eğitimi konusundaki yazılarında halk eğitiminin önemini vurgulamıştır. Zile köylerine röportaja gidilmiş, köylerin ve köy okullarının tanıtılması ve dertlerinin yetkililere duyurulması sağlanmıştır. Beslenme ve önemi konusundaki yazılarla halkı bu konuda eğitmek amaçlanmıştır. Gençlerin beden gelişimlerine, kafa ve ruh gelişimleri kadar önem verilmiş bir spor alanının olmayışı sık sık dile getirilmiştir.

Doktor Süleyman Kihtir ve Dr. Sadi Kayhan, sağlık konusunda halkı aydınlatan yazılar yazmıştır. Doktor Süleyman Kihtir, dikkat çeken bir yazısında Zile’de sağlıkla ilgili ziyaret edilen evliyâları tanıtmakta, onları saygı ile anarken halkı hastalandıklarında doktora gitmeleri gerektiği konusunda uyarmaktadır.

Yrd. Doç. Dr. Mehmet YARDIMCI
Hocamız Ruhunun Yeşil Doğasının Güzellikleriyle

Hukukla ilgili yazıların yanında 27 Mayıs Devrimi ve Anayasası ile ilgili yazılar yayımlayarak halk, hukuk konusunda aydınlatılmıştır. Ahlâk konusunda yazılan yazılarla milletleri ayakta tutan unsurlardan birisin de ahlâk olduğu vurgulanmıştır. Ayrıca Zile’nin su, elektrik, yol gibi sorunları ile ilgi bekleyen tarihî eserleri hakkında da yazılar yayımlanmıştır.

Çağıltı Dergisi, kültür ve sanat dergisi olarak yola çıkmıştır, ancak memleket romantizmiyle Zile’nin her türlü sorunuyla da ilgilenmiştir. Fikret Tarhan “Çağıltıyı mahallî dergi kimliğinden sıyıramayız. Çağıltı sanat yazılarına yer verdiği kadar memleket sorunlarına da el uzatmak zorundadır. Çünkü o her şeyden önce Zile’den bir parça Zile’den bir ruhtur.” diyerek bu durumu dile getirmiştir.

Fikret Tarhan’ın tayinen Zile’den gitmesi ile dernek faaliyetleri hızını yitirmiş böylece dergi de çıkmamıştır. On yıl gibi uzun bir zaman sonra, o günlerin Zile Kaymakamı, şâir ve fikir adamı Süreyya Hami Şehidoğlu’nun desteği ile Mehmet Âli Erdin ve öğretmen Mehmet Yardımcı (Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Türkçe Eğitimi Bölümü Başkanı)’nın önderliğinde, Hulusi Serezli, Ruhi Serezli, Lütfi Cağaloğlu, Ahmet Kağızman, avukat Mehmet Demirtola, avukat Asım Turgut Yeşiltan’ın atılımlarıyla Çağıltı Dergisi Mayıs 1973 tarihinden itibaren yeniden yayımlanmaya başlamıştır.

Araştırmacı M. Âli ERDİN ve M. Ufuk MİSTEPE Zile Söyleşisinde

Fotoğraf : Fatma TOPAL - 14 Aralık 2005 TMO Genel Müdürlüğü

İkinci cildin bu birinci sayısındaki Diriliş yazısında, “Sanatçıyı yaratan içinde bulunduğu ortamdır. Zile velüt bir belde, sanatçılar otağı olmuş bir kenttir. Bu beldede yetişen sanatçıların, bugün sanatı uğraş edinenlerin rahatça içini dökebilecekleri bir yayın organı yoktur. İşte ÇAĞILTI bu boşluğu doldurmak, bu büyük gediğe birkaç taş koyabilmek amacı ile yola çıkmaktadır.” diyerek derginin amacı ve çizgisi belirtilmiştir. Derginin sayılarını incelediğimizde birinci dönem Çağıltı’dan farklı daha edebiyat ağırlıklı bir dergiyle karşılaşıyoruz.

İlhan Geçer, Coşkun Ertepınar, Güzide Taranoğlu, Sevgi Balın, Süreyya Şehidoğlu, Mehmet Yardımcı, Sabri Ünal Erkol gibi isimlerin şiirleri; M. Âli Erdin, Nedim Orta’nın hikâyeleri; Mehmet Yardımcı’nın şiir - edebiyat yazıları; Asım Turgut Yeşiltan’ın denemeleri dergide ağırlıklı olarak karşımıza çıkan yazıları oluşturuyor.

Mehmet Yardımcı’nın, şâir İlhan Geçer’le şiir üzerine yaptığı söyleşi; Yaşar Faruk İnal’ın, Tokatlı Âşık Selmanî ile yaptığı söyleşi; Zile Kültür Derneği’ni ziyareti sırasında Cahit Öztelli ile Zile folkloru üzerine yapılan söyleşi dergi sayfalarında yerini alıyor.

Hasan Basri Bişkin, “Halk Ozanları Tükeniyor mu?” başlıklı yazısına, Prof. Dr. İlhan Başgöz’ün İzahlı Türk Halk Edebiyatı Antolojisinde söylediği “Kısa bir zaman sonra halk şâiri de, onun temsil ettiği halk şiiri de kültür tarihimizin malı olacaklardır.” sözünden hareketle yola çıkmıştır. Halk Edebiyatı’nın geri toplum yapısının koşullarında ürün verebileceğini belirtmiştir. Bugün feodal toplum biçiminden modern toplum biçimine doğru bir geçiş sürecinde olduğumuzu, halk şiirini ve halk şâirini oluşturan ortam devam ettiği sürece Halk Edebiyatı’nın yaşayacağını vurgulamıştır. (Çağıltı dönem 2, sayı 5)

Dergi, Ekim 1973 sayısını ellinci yıl özel sayısı olarak Cumhuriyet’e, Kasım 1973 sayısını da ölümünün otuz beşinci yılı münasebetiyle Atatürk’e ayırmıştır.

Çağıltı Aylık Kültür ve Sanat Dergisi (Sayı 15, 100 kuruş)

Ellinci Yıl ve 35. Ölüm Yıldönümü Atatürk Özel Sayısı

1963 yılından sonra etkin bir faaliyet gösteremeyen derneğin 1973 yılında tekrar çıkardığı dergisinde sanat ağırlıklı bir gayret görülse de uzun süreli bir çalışma olamamıştır.

Çağıltı Dergisi’nin on iki sayı süren bu ikinci yayın hayatı, Zile Kültür Derneği yönetim kadrosunun değişmesiyle Nisan 1974 sayısında son bulmuştur.

Zile Kültür Derneği’nin yayın organı olan Çağıltı’yı incelediğimizde görüyoruz ki, birinci dönemde çıkarılan on beş sayıda “Sanat, toplum içindir.” görüşü, ikinci dönem çıkarılan on iki sayıda ise “Sanat, sanat içindir.” görüşü hâkim olmuştur.

Yazımızın başında Mehmet Âli Erdin’den aktararak Zile Kültür Derneği’nin tüzüğü hazırlanırken Halkevlerinin ve Türk Kültür Derneği’nin tüzüklerinden faydalanıldığını belirtmiştik.

Çağıltı Dergisi’nin birinci cildinde denemeleri yayımlanan Burhan Cahit Büyükispir’le görüştüğümüzde bize özellikle Cahit Öztelli’nin Zile Halkevi’nin başkanlığını yaptığı dönemde kendisi ile çalıştığını ve bu çalışmalardan aldıkları feyizle faaliyetlerine devam ettiklerini söylemiştir. Bizim yazımızın konusu olan Zile Kültür Derneği’nin özellikle 1960 - 1963 yılları arasındaki faaliyetleri ile Halkevleri teşkilâtlarının faaliyetleri hemen hemen aynıdır.

Sonuç olarak Zile Kültür Derneği ve yayın organı Çağıltı üzerinde yaptığımız bu incelemeden hareketle, Zile Kültür Derneği’nin daha çok öğretmen kökenli kişiler tarafından kurularak, başta öğrenciler olmak üzere halkın genel kültür ve sanat alanında bilgi ve görgüsünü artırdığını ve var olanı unutturmamaya çalıştığını, böylece Zile’deki halkevi boşluğunu bir ölçüde giderdiğini söyleyebiliriz.

KAYNAKLAR :

Altındal, Bekir. “Altmışlı Yıllarda Zile” - Zileliler Belgeseli, İstanbul 2000.

“Zile Kültür Derneği Ana Tüzüğü”. Demokrat Şafak. 07.01.1960, s. 2

“Zile Kültür Derneği Ana Tüzüğü”. Zile Postası. 29.01.1963, s. 3

26 Ocak 1960 Salı - Demokrat Şafak Gazetesi

Yıl : 4, Sayı : 866, Fiyatı 10 Kuruş

Zile Makaleleri Sayfasına

Dönmek İçin TIKLAYINIZ