.

Makale : M. Şükrü FIRAT
19 Mayıs Samsun Halkevi Dergisi
(Cilt : 8, Ağustos 1947, Sayı : 85, Sayfa 10 - 11'de yayımlandı.)

KARADENİZ'İN BOĞAZİÇİ
GÜZEL ÜNYE

            Her yıl bire on veren Karadeniz toprakları Türkiye'mizin başlıca erzak ambarlarından biri olduğu kadar, tabiat dekoru bakımından da gayet zengindir. Serin Şimal Rüzgârları'nın  hiç eksik olmadığı ve Yaz, Kış yeşilliklerle örtülü bulunan bu şiir dolu engin steplerde Güneş'in doğuşunu ve batışını seyir etmek de ruhlar için ayrıca bir gıdadır.

            Buralarda Karadeniz'in hayat fışkıran fosforlu havasile sarhoş olup, deliksiz bir uykuya dalmaktan Dünya'da ömür şey daha ne vardır?

            Orta Anadolu'dan gelip, sisli vâdilerden geçerek sahilden süzüle süzüle denize inen irili ufaklı ırmakların, derelerin lirik türküsünü dinlemeğe doyulmaz.

            Hele buralarını beyaz güvercin kanatları gibi süsleyen beton köprüler de bulunursa, o zaman bu muhteşem güzellik senfonisi size İsviçre'yi falan aratmaz.

            İki dağın hilâl şeklinde uç uca birleşmesiyle vücuda gelen koyda ta denizin içine girerek kayalıkların üzerine oturtulmuş merdivenli beyaz evleriyle Ünye ne kadar da Boğaziçi'ne benziyor ve cana yakın...

            Geceleri pırıl pırıl yanan elektriklerin sulardaki akisleri ve mehtabın altın şerareler saçarak derinliklerde kıvrıla kıvrıla raks edişi hep başka bir âlem.

            "Çakır Tepesi" denilen ve pek meşhur olan mesire yerinden sabahları Güneş doğarken bir gün ötedeki Ordu'nun evleri görünür. Ünye'nin "Balık Değirmeni" ve "Fener Burnu" namile iki mesire mahalli daha vardır. Fener Burnu'ndan biraz ötede ve Ünye'ye 3 - 4 kilometre mesafeden Yeşil Irmak (?) denize dökülür.

Fener Burnu - 10.06.1937 Vona (Perşembe) Gençleri Ünye Deniz Feneri Hatırası

Gönderen : İbrahim GÜRKAN  http://ibogurkan.sitemynet.com/

            Güzellik diyârı Ünye'nin eski ismi "ÜNYÜS" imiş ve bu kelime Yunance : Eyi Şarap manâsına gelirmiş. Ünye eskiden şaraplarile meşhurmuş

Ünye'nin Meşhur Üzümünden Şarap Yapan Müteşebbis
Bir Türk Gencinin Şarap İmalâthanesi

Fotoğraf : Ahmet Hüseyin (Şen)

Kokulu Siyah Üzüm - Vitis Labrusca L. (İsabella) http://www.caytv.com.tr/html/kokulu_uzum.html

ÜNYE İZABELLA ÜZÜMÜ

            Kasabanın kuruluş tarihi belli olmamakla beraber Yunanlılar ve Romalılar tarafından tahminen Milâd'ın ortalarına doğru tesis edildiği akla daha uygun gelmektedir.

            Ahalisi denizcilikle meşgulmüş. Sandal ve gemiler inşa ederek taşra ile ticaret yaparlarmış. Vaktile burada muntazam bir rıhtım olduğu sahildeki yıkılmış dıvar harabelerinden anlaşılmaktadır. Buraları bugün artık tamamile dolduğu için vapurlar çok uzakta demirlemektedirler.

Foto : Osmanağazade Mustafa Nurettin - Eski İskele'de Vapura Binecek Yolcular ve Çaparlar

Gönderen : İbrahim GÜRKAN

            Ordu Vilâyeti'ne bağlı bulunan Ünye İlçesi kurulduğu devirden beri ayrı bir şose ile Niksar - Erbaa ve Tokat'a da bağlıdır.

            Mutedil bir havası ve kasabaya iki saat mesafede "Çatal Tepe" Köyü'nden çıkan : (Ünye Suyu) namile mâruf çok eyi bir içme suyu vardır ki pek hafif olan bu su kaplarla ilçeye getirilmekte ve nakil ücretleri normâl olduğu zamanlar cıvar şehir ve kasabalara da gönderilmektedir.

Meşhur Çatal Çeşme Suyu'nun Menbaı

Fotoğraf : Ahmet Hüseyin (Şen)

            Ayrıca : Yarım saat mesafede "Balık Değirmeni" denilen mahalden yeni su ile birleştirilerek kasabanın çeşmelerine akıtılan bir su daha vardır ki bu da hem içilmekte ve hem kullanılmaktadır. Bu suyun menbaının nerede bulunduğu belli değildir. Balık Değirmeni'ndeki muvakkat yatağı olan dıvarları yıkılmış havuzdan ve altındaki pencereden burasının tarihî bir harabe olduğu sanılmaktadır.

Köprübaşı Debbağhanesi'nde Çalışan Debbağlar

Fotoğrafı Günümüze Ulaştıran : Eren TOKGÖZ (İnş. Müh.)

            Son istatistiklere göre köyler hariç Ünye'nin nüfusu yirmi bindir. Ahalisinin bir kısmını mübadiller teşkil etmektedir.

            Arazisi de geniştir. Sulak mer'alarında her nevî kasaplık ve binek hayvanlar yetiştirilmektedir. Balık her mevsimde gayet bol çıkmakta ve ucuz satılmaktadır. Başlıca ihraç mahsulü fındık, diğer mahsulleri fasulya, mısır, kendir ve ketendir. Bilhassa meyve pek mebzul ve ucuzdur.

Ünye Belediyesi Tanıtım CD'si

            Vaktile Rumlar tarafından işletilen meşhur "Ünye Taşı" ocakları ve işçiliği sonradan Türkler'in eline geçmiş, fakat çimentonun icadile ve alâkasızlık yüzünden bu güzel San'at ta birdenbire sönmüştür.

ÜNYE TAŞI

ÜNYE TAŞI

            Bugün işçilik ücretlerinin pek yüksek olması ve ocakların birçok teknik alât ve makinalara muhtaç bulunmasından ötürü artık taş istihsâl edilememektedir. Eğer bunlar temin edilir ve resmî bir müessese tarafından himaye görürse bugün metrük bir halde bulunan bu ocakları işletip san'atı yeniden ihya etmek ve ilerletmek mümkündür.

Yüksel ŞEN Ünye Taşı'ndan Barbekülü Apartmanın Girişinde

Fotoğraf : M. Ufuk MİSTEPE - 15.11.2004 Çukurambar/Ankara

            Bu ocakların biraz aşağısında bulunan kireç ve kiremit fabrikaları işlemektedir. Ünye'nin bir de çömlekçiliği ve ipciliği meşhurdur. Ve bunların da imalâthaneleri mevcuddur.

Çömlekçi Başustası (Daşçı İsiin) Hüseyin MİSTEPE

            Kültür, cemiyet ve sağlık müesseseleri : Üç tane ilk, bir tane orta okul, Halkevi, partiler, bir sinema, park, mimarîsi klâsik tarzda büyük bir hamam. Ondan fazla kahvehane, yirmi kadar fırın, bir eczahane, hükûmet dispanseri, bir hükûmet doktoru ve iki hususî doktordan ibarettir.

            Coğrafî bakımdan epeyce büyük ve iş hacmi geniş olan Ünye her nedense iktisadî bakımdan pek sönük kalmışdır. Haftada bir Çarşamba günleri kurulan pazar müstesna; kasabada hiçbir canlılık hareketi görülmemektedir.

            Biri İstanbul'dan, diğeri de Trabzon'dan olmak üzere haftada limana ancak iki vapur uğramaktadır.

            Karadeniz'in bu şirin kasabası imar hususunda da maalesef uzun müddet ihmale uğramış ve bir elektrik fabrikasile park içine bir de Atatürk'ün büstünden başkaca bir şey yapılmamıştır.

Düğün Salonu - Eski Elektrik Santralı Rum Kilisesi

            Bütün iç ve dış yollar yıllarca kazma yüzü görmeden yürünemiyecek bir halde olduğu gibi bozuk durmaktadır. Hele : Ünye - Terme - Çarşamba şosesinde otobüs ve kamyonların işleyebilmesi bir şans işidir.

Ünye'nin İlk Dönem Yolcu Otobüslerinden Fotoğrafı Günümüze Ulaştıran Eren TOKGÖZ

Ünye'nin İkinci Dönem Yolcu Otobüsleri Fotoğrafı Günümüze Ulaştıran : Eren TOKGÖZ

            Bu berbat yoldan geçen bütün nakil vasıtaları sık sık orman içlerine sapmak mecburiyetinde kalmakta bu da yolculuğu pek güçleştirmekte ve geciktirmektedir. Bunların bir an evvel yapılmasına şiddetle ihtiyaç vardır.

ÜNYE 16 Plâkalı İlk Yolcu Otobüslerinden - 28.01.1949

Günümüze Ulaştıranlar : Nazlı Şenalp - Eren TOKGÖZ

            Ünye Belediyesi'nin Çarşamba'ya ve civar ilçelere işletdiği otobüslerin eyi bir varidat temin etmesine rağmen ilçenin ortasından geçen ve pek bozuk olan şoseye halâ adî bir kaldırım bile döşenmemiştir. Daha Belediye'nin kendi oturacağı münasip bir binası da yoktur.

Tarihî Çınar - Belediye Binası ve Solda Ağaca Eşek Bağlı Cumhuriyet Meydanı

Fotoğrafı Günümüze Taşıyan : Eren TOKGÖZ (İnşaat Mühendisi)

            Belediye önündeki küçük toprak meydan hâl vazifesini de görüyor. Hülâsa : Ünye imara ve her türlü kalkınmağa çok muhtaçtır.