Makale : Bekir ALTINDAL
(Araştırmacı, Yazar, Başmüfettiş)

M. Ufuk MİSTEPE ve Bekir ALTINDAL Zile Odaklı Bir Sohbet Ânında.

M. Ufuk MİSTEPE Fotoğraf Arşivi - 19.01.2007 TMO Gen. Müd. Ankara

ZİLE’NİN
TOPLUMSAL TARİHİNDEN
ANEKDOTLAR

Zile Belediyesi Fotoğraf Arşivi

            Zile ve Zileliler olarak yeni bir mahallî seçim atmosferindeyiz. Temennimiz, seçimlerin, kimse kimseyi kırmadan demokratik bir olgunluk içinde geçmesidir.

            2007 Genel Seçimleri'nden önce yayımladığımız “Zileli Seçimde Ne Yapacak?” başlıklı yazımızda sizlere, Zile’mizin yetiştirdiği, genç yaşta kaybettiğimiz Fikret Tarhan Hocamız'ın 1950’li yılların sonunda yazdığı bir yazıdan alıntı yapmıştık. Şimdi o yazıyı  hatırlayalım;

             “Tek bir cümle ile ifade etmek  1âzım gelirse : Zile'nin bugünkü durumunu hazırlayan gene Zileliler'dir. ŞUNU İTİRAF ETMEK LÂZIM Kİ ZİLE'DE MEMLEKET ÇAPINDA SİYASÎ ADAMLAR YETİŞMEMİŞTİR.   Yahut ta bunlar kendilerini başka yönlerde harcamışlardır. Evet, Zile'de kitleleri en iyi yöne sürükleyecek kişiler henüz sahnede görülmemişlerdir.

            Belki de bunlar ilk hamlelerinde ayaklarına konan takozlarla yuvarlanıvermişlerdir yahut kendi menfaatleri önünde ricat etmeyi uygun görmüşlerdir. Veya onları öldüren sadece cesaretsizlikleri ve nemelâzımcılıkları olmuştur.

            Egoizm, insanları en korkunç uçurumlara sürükleyebilen bir illettir. İşte Zile’nin ideal kişilerini öldüren unsurlardan biri de egoizm olmuştur. Ve hiçbir zaman; memleket için bile olsa birbirlerini desteklememiş, daha da baltalamışlardır. Fakat yine kaybeden memleket 'Zile' olmuştur…”

Fikret TARHAN Bir Sosyal Aktivitede Konuşmasını Yaparken.

Taliye OBUT (Tarhan) Fotoğraf Arşivi.

            Geçmişte Zile ve Zileliler olarak bunun acısını yaşadık. Zararlarını gördük. Daha önce plâtformda ve Özhaber’de yayımladığımız “17 Ekim 1958 Zile Olayları” başlıklı inceleme yazımızda (http://unyezile.net/olayz.htm) bunları sizlere aktardık. Mehmet Akif Ersoy’un “İbret alınsaydı tekerrür eder miydi tarih?” mısrasını hatırlayalım.

            Sevgili Abbas Kul Hocam, seçimlerle ilgili olarak plâtformda çok güzel bir yazı yazdı. Bu güzel yazının altına imza atmayacak bir hemşehrimizin olmadığını düşünüyorum. Ve bu cümleden olarak diyoruz ki;

            Aday olan hepiniz Zile’mizin yetiştirdiği, çevresinde temayüz eden kıymetlerimizsiniz. Bu seçimlerde gerginlik, kırgınlık olmaması için sizlere çok büyük sorumluluk düşüyor.

            Yarın seçimlerden sonra hep yüz yüze bakılacak. Aynı caddede yürünecek aynı pazardan alışveriş edilecek aynı su içilip aynı hava teneffüs edilecek.

Hükûmet Meydanı'nda Miting ve Ulu Câmi.

Taliye OBUT (Tarhan) Fotoğraf Arşivi.

            Fikret Hocam’ın dediği gibi ülke çapında siyasetçi yetiştirememenin sebeplerini kendimizde aramalıyız. Kendi değerlerimizi en ufak bir sebeple yıpratmayalım. Şunu bilmeliyiz ki Zile’ye, Zileliye hizmet; yine Zile’nin bağrından çıkmış, milletvekili, bürokrat, siyasetçi, işadamları ile olacaktır. Kendi değerlerine sahip çıkmayanlar, başkalarının ihsanlarıyla ayakta kalamazlar.

            Zile ve Zileliler olarak yeni bir mahallî seçim atmosferindeyiz. Temennimiz, seçimlerin, kimsenin kimseyi kırmadığı demokratik bir olgunluk içinde geçmesidir.

            Bu yazıyı yazmamızdaki maksat; seçimler arifesinde sizlere Zile’mizin toplumsal tarihinden anekdotlar sunmak, özellikle 40 - 100 yıl öncesinde Belediye, belediye hizmetleri, şehrin dertleri ile ilgili o günlerin gündemindeki konuları biraz da “Geçmiş zaman olur ki hayali cihan değer” özdeyişi içinde sizlere iletmek ve toplum hayatında size güzellikler sunmaktır.

            Aşağıda vereceğimiz hususlar dönemin büyüklerinin yazılarından, anılarından alınmıştır. Özellikle isimlendirilmemiştir.

Osman Gökay, Suphi Kılıç, Vedat Kılıç, Ahmet Meral, Ali Fuat Gökay,
Lütfü Gökay - Saffet Kılıç (THK Bşk.) - Ümit Bingöl - Cemalettin Gökay

Cemalettin GÖKAY Fotoğraf Arşivi.

            Osmanlı döneminde Zile Belediyesi taaa Amerika'lardan harik (yangın) tulumbası getirir. Gümrük resminden muaf tutulmasını talep eder Zile Belediyesi. Cevap şöyledir;

            “Ey Zile Belediyesi, gümrük resminden istisna istiyorsun ama senin bu isteğin için Zile Belediyesi’ne özel kanun çıkması gerekir. Ama kusura bakma şu anda da böyle bir kanun çıkarılmasına imkân yoktur.”

            Belge aynen bu mealde. Zile Belediyesi harik tulumbasını gümrükten aldı mı?.. bilmiyorum. Aldı ise o tarihte kuzu kuzu gümrük resmini ödedi herhalde?

Beypazarı Belediyesi İtfaiye Teşkilâtı Su Tulumbası.

Fotoğraf : M. Ufuk MİSTEPE - Zenger Paşa Konağı ve Müzesi / Kaleiçi Ankara

            Bir ağabeyimiz anlatmıştı;

            Belediye Başkanı … istifa etti. Yerine ….. getirildi. Bu oylama öncesi Zile Belediye Meclisi 25 kişi olup, oylamada sonuç 12 = 12 çıktı. Meclis üyelerinden …., hemşehrimiz …  tarafından bağa götürülerek oyalandı ve böylece vekil olan …’nın  başkanlığı asaleten tasdik oldu.

            Tabi ki bundan böyle seçilecek belediye başkanlarımızın sürelerini tamamlamaları dileğimizdir. Ama ilerde bakarsınız istifa olursa meclis üyelerine yukarıdaki usul tavsiye olunur.

Zile Belediye Başkanı Ahmet VANLI ve Belediye Teşkilâtı Personeli.

Bekir AKSOY Fotoğraf Arşivi - 01.03.1954

            Zile’nin merkezindeki park sökülerek Hükûmet Konağı yapılacaktır. Bir büyüğümüz şöyle yazmaktadır :

            “Binlerce lira ve emek karşılığında yetiştirilen parkın sökülerek yerine hükûmet binasının yapılması, şehir plânının tatbik edilmeyişi şahsî menfaatler dışında ne ile ispat edilebilir?…”

            Anlaşılıyor ki  o yıllarda Zile’nin bir İmar Plânı var ama tatbik edilmemiş.

Hükûmet Meydanı'nda Atatürk Heykeli'nin Açılışı - Foto Sami Koç

Bekir AKSOY Fotoğraf Arşivi - 1961 Zile

            Yine on yıllar önce bir belediye başkanlığı seçimi öncesinde bir büyüğümüz başka bir konuya değinmiş;

            İşte aylardan beri bütün Zileliler'in uğraştıkları büyük mesele : Reis kim olacak?...

            Zile’de belediye reisinin bu veya şu şahıs olması fevkalâde ehemmiyet verilecek bir mesele değildir. Asıl mesele zihniyet meselesidir…

            Yazının devamında, İstasyon’da  bütün vasıtalar hareket ettiği, otobüsün hemen hareket edeceği levhada yazılı olduğu halde;  Belediye Otobüsü'ne balık istifi binen insanların yarım saat bekledikten sonra Belediye Reisi, hükûmet tabibi, savcının gelmesi üzerine hareket edildiğine isyan ediyor.

Cumhuriyet Bayramı - Kayacık'tan Geliş.

Bekir AKSOY Fotoğraf Arşivi - Zile

            Zile’ye hizmet edenlerin unutulmayacağını bir büyüğümüz iki isim vererek dillendirmiş;

            Zileli hiçbir zaman nankör değildir. Memleketine faydası dokunanlarla ön ayak olanları daima hürmetle anar. Zile’nin en iyi içme suyunun sahibi olan Kör Hüseyinoğlu, iyi bir belediyeci olan M. A.’yı hangi Zileli unutmuştur?

            Şüphesiz Zile’mize hizmeti geçen pek çok insan söz konusudur. Kaybettiklerimizi rahmet ve hürmetle yâd ediyoruz. Bugün ise işte Dinçer Kardeşler!  Şerafettin - Cemalettin Dinçer’ler Zile tarihinin en büyük hayırlarına imza atıyorlar.

Mustafa DOĞTAŞ Doğup Büyüdüğü Kehriz Donanımlı Evlerinin Önünde.
Vaktiyle römorkun olduğu yer Büngüldek - Patırdak olarak anılır, Ulukavak seyir yerindeki havuzda biriken suda halı, kilim yıkanırdı.

Fotoğraflar : M. Ufuk MİSTEPE - 05.01.2008 / Zile

            Bakın, büyüklerimiz o yıllarda haklı olarak nelerden şikayetçiler?

            Şehrimiz sokaklarında ve hattâ çarşıya yakın caddelerde gezenlerin ilk gözüne çarpan şey tavuk sürüleridir. Evet Zile’de tavuk sokaklarda beslenir ve bu tavuklar sokakları kirletir de ses çıkarılmaz. Halkımız sokakta tavuk beslenmesine mâni olunmasını istemektedir.

            Bilmiyorum bu şikayetler üzerine dönemin zabıta memurları ne yaptı? Tavuk sürülerini yakalayıp sahibine ceza kesti mi?

Kaz Döğüşü İçin Yetiştirilen Zile Kazları.

Gönderen : Emre KAPAR

            Bilhassa öğrencilerin sokaklarda enek (bilye) tâbir edilen yuvarlak vasıtalarla para karşılığında oyun oynadıkları görülmektedir. Kumardan başka hiçbir sıfatı olmayan bu oyundan çocuklarımız kurtarılmalıdır. İlgililerin müessir bir çareye başvuracaklarını ümid ederiz.

            Zabıta, enek oynayan çocukların eneklerini topladı mı? Bilmiyoruz.

            Belediye gündüzleri saat 12’den itibaren şehir hatlarına elektrik cereyanı vermeye başlamıştır. Cereyan gece 24’e kadar devam edecektir.

            Şimdi belediyelerimizin böyle bir derdi yok.

Koruyamadığımız Tarihî ve Mimarî Değerlerimiz - Saat Kulesi / Elektrik Santralı

Bekir AKSOY Fotoğraf Arşivi

            Belediye'nin nazarı dikkatine : Hamamlar gece nöbetine riayet etmiyor. Hükûmet binası önü yine başıboş köpeklerin istilâsına uğradı.

            Bir zamanlar altı yedi hamam hizmet verirdi. Yeni binaların projesinde banyo bulunması, eski evlere de banyo yapılması sebebiyle hamamlara eski rağbet kalmadı. Hamam sefaları nostalji oldu.

Zile Tekke (Teke) Hamamı Genel Görünüşü.

Kaynak : Osman Eravşar - Tokat Tarihî Su Yapıları (Hamamlar)

            Peki şuna ne demeli;

            ...Birkaç gün önce Zile - Turhal arası çalışan otobüslerden birisine bu hayvanlardan (eşek) bir tanesi bindirilip Zile’den Turhal’a kadar götürülmüş, yolcuların itirazlarına otobüs sahibi veya sürücüsü hiç aldırış bile etmemiş.

            Eee şimdi el insaf. Kim ne yapacak?  Diyeceksiniz ki “Kardeşim gitsin trafik polisine şikayet etsin!”.  O tarihlerde Zile’de trafik polisi olsaydı Sevgili H. H. Ağabeyim;  “Zile’ye niye trafik polisi verilmiyor?”  diye yazar mıydı?

Araba Sefası Mehmet Kartarı - Mehmet Pektezel - Mehmet Adanur - Cemalettin Gökay

Cemalettin GÖKAY Fotoğraf Arşivi - Şubat 1974 Foto Gamze Ali Doğan Zile

            Yine  bir minibüs şoförü hemşehrimizin Zile Turhal arası yolcu taşıdığı yıllarda trafik polisi varmış ki minibüsün camına astığı ve yolcuların uyması gereken on emir içinde polis de geçmektedir;

            Parayı bozuk ver, kapıyı çarpma, arkayı dörtle, sigara içme, yolda salına salına yürüme, plâkamın numarasını alma, ehliyet sorma, pikaba karışma, polis görmeden atla, kafamı bozma!

            Yaa sevgili hemşehrilerim. Belki bu on emrin asılı olduğu minibüsle seyahat ettiniz. Ama bu  minibüse binip de itiraz eden bir büyüğümüz var ise bize yazarsa yayınlarız.

Taliye Obut ve Fikret TARHAN Ailesiyle Zile Bağlarında.

Taliye OBUT (Tarhan) Fotoğraf Arşivi.

            Yazımızın girişinde Rahmetli Fikret Tarhan Hocamız'ın yazısından alıntı yapmıştık. Bakın Fikret Hocamız Zile’nin daha hangi dertlerine kafa yormuş, feveran etmiş;

            Günden güne gelişen ve güzelleşen şirin Zile’mize bir pasta salonu açılması için bazı söylentileri haber aldık…

            Düğün yapmak istersin salon yok. Temsil yapmak istersin salon yok. Konser vermek istersin salon yok. Sanat geceleri için, şiir günleri için, konferanslar için salon yok. Öğretici filmler için salon yok. Spor faaliyetleri için salon yok.

            Okulların salonları yok. Belediyenin salonu yok. Beden Terbiyesi’nin salonu yok. O halde toplum faaliyetlerine paydos Zile’de… Salon diye yazı yazarsın sinemacılar gocunur size…

            Bugün pasta salonlarımız, düğün salonlarımız var. Konser, şiir günleri, konferans, öğretici filmler için salonlar var ama temsil, tiyatro yok, şiir günleri konferanslar yok. Panel var, sempozyum var. Hem de ülkemizin en muteber bilim adamları, yazarlar geliyor. Ama dinleyecek katılacak Zileli yok.

Tarihi ve Kültürüyle Zile Sempozyumu - Saray Sineması : 09 / 12 Ekim 2008 Zile.

http://picasaweb.google.com/zilesitesi/Zile_sempozyumu#

          Peki salon yok, pasta salonu yok da Zile’de o zamanlar başka ne var ne yokmuş acaba?

            - Zile’de İstasyon Mahallesi var. Belediye Otobüsü yok.

            - Zile’de Belediye garajı var. Hükûmet önündeki arabalara mâni olan yok.

            - Hükûmet binasının merdivenlerinde kayan çocuklar var. Mâni olan yok.

            - Zile’nin anlayışlı, gözü açık halkı var. İşbirliği yok.

            - Zile gibi her şeye, her bakıma lâyık bir beldemiz var. Sesini duyuracak sahibi yok.

Hükûmet Konağı ve Belediye İşhanı Binası - 1950 Zile.

Zile Belediyesi Fotoğraf Arşivi

             Bir Belediye Başkanı büyüğümüz de Şehir Kulübü’nde akşam üzeri otururken itfaiyenin siren sesleriyle irkilince telefona koşar, memura isim vermeden sorar; “- Belediye Başkanımızın evi yanıyor!” cevabını alır. Neyse ki yangında evi kurtarılır ama yol açılması sebebiyle istimlâk edilerek yıkılır.

Zile İtfaiye Teşkilâtı Personeli.

Zile Belediyesi Fotoğraf Arşivi

            Dönemin Zile Kaymakamı bir köye gider. Köyün muhtarı mükemmel bir ziyafet çektikten sonra isteklerini şöyle sıralar;

            - Köyümüze okul isteriz, yolunu da yaptır, çeşmemizin suyu noksan, arazi yollarımız…” deyince Kaymakam iki parmağını ağzına götürerek;

             - Daha sayma muhtar, ahan da gusirem’ der.

            Seçimlerde bir yemekten sonra  istekler sıralanırsa alın size cevap…

Cumhuriyet Halk Fırkası Açılış Töreni - Zile.

Zile Belediyesi Fotoğraf Arşivi

            Bir dönem mahalle muhtarlarının da partilerden seçildiğini şu haberden anlıyoruz :

            Şehrimizde yapılan muhtar  seçimlerinde … mahalleden ...’sini DP, …’ünü CHP aldı.

            Şimdi ise böyle bir yasal düzenleme yok.

Halkevi Açılış Töreni - Zile

Zile Belediyesi Fotoğraf Arşivi

            Milletvekilliği, Belediye Başkanlığı Seçimleri'nde adayların taraftarları bulunur. Seçim büroları cıvıl cıvıldır. Mevsimine göre çaylar, meşrubatlar içilir, Bayraklar, flâmalar asılır. Müzik yayınları yapılır. Bunlar seçimlerin renkli ve güzel yönleridir. Tabi ki takım tutar gibi aday ve başkan tutulduğu da olmaktadır. Bakın böyle bir Zileli hemşehrimiz  ne demiş ve başına ne gelmiş?

            M. K. Mahallesi’nden terzi  … sarhoş olduğu halde, ….’nu (Belediye  Reisi) sevmeyenlere... küfür ettiğinden tevkif edilmiştir.

Zile İl Olma Yolunda Başvekil Adnan MENDERES Ziyâretinde.

Ali GÖKAY / Hüseyin HOŞCAN Fotoğraf Arşivi

            Bizden yazıp uyarması sevgili hemşehrilerimiz.

            Zile’ye hizmet etmiş bir büyüğümüzün şaştıklarından bazıları aşağıda verilmiştir.

            Şu yağışlı mevsimde şehir içinde sağa sola çamur sıçratarak acele ile geçen motorlu nakil vasıtalarına,

            Zileli olup da 1966 mebus adayı kambur S.’yı tanımayanlara,

            Yazın sıcak günlerinde kışı düşünmeyip Belediyemiz ucuz odun temin edecek ümidiyle bugün yakacaksız kalanlara,

            Şehir P. otelcisi S. Dayı'nın son zamlardan sonra rakıdan vazgeçtiğine inananlara,

            Şaşarım….

Taliye OBUT (Tarhan) Fotoğraf Arşivi.

            Sevgili hemşehrilerimiz;

            Gerginlik arzu etmediğimiz bu seçim atmosferinde, bir nebze olsun dikkatinize sunmak için Zile’nin toplumsal tarihinden bu anekdotları aktardık sizlere.